Quản lý chặt mô hình nuôi cá lồng bè tự phát trên sông

Người nuôi cá lồng bè ở hạ du sông Thu Bồn thiệt hại nặng vì cá chết hàng loạt.

Phát triển không theo quy hoạch, gây ô nhiễm môi trường

Những ngày vừa qua, hàng trăm lồng bè nuôi cá dìa ở khu vực hạ du sông Thu Bồn thuộc các xã Duy Nghĩa, Duy Hải (huyện Duy Xuyên) và phường Cửa Ðại (thành phố Hội An) Quảng Nam xuất hiện hiện tượng cá chết hàng loạt. Cá trong các lồng bè được người dân thả nuôi bỗng dưng bị nổ mắt, chết nổi trắng mặt nước.

Là một trong những hộ nuôi cá lồng bè bị thiệt hại nặng do cá chết, ông Nguyễn Viết Việt, thôn Thành Triều, xã Duy Nghĩa cho biết, nhà ông thả nuôi hơn 25 nghìn con cá dìa giống mua từ thành phố Huế, giá khoảng 10 nghìn đồng/con. “Cá tôi mới thả nuôi được hơn 15 ngày bây giờ chết sạch, cộng dồn tiền cá giống, tiền thức ăn thì gia đình tôi mất trắng 400 triệu đồng”, ông Việt bộc bạch.

Tương tự, ông Nguyễn Liên ở thôn Hội Sơn, xã Duy Nghĩa cho biết, vụ cá này, nhà ông nuôi 20 lồng bè với khoảng 30 nghìn con cá giống, mới thả nuôi được hơn một tháng. Từ chiều ngày 25/2, cá trong các lồng nuôi có hiện tượng lừ đừ, đến đầu tháng 3, cá bắt đầu chết hàng loạt, nổi lên mặt nước, ước tính thiệt hại hơn 360 triệu đồng.

Nguyên nhân ban đầu xác định do ảnh hưởng của mưa, không khí lạnh, kết hợp việc thủy điện ở thượng nguồn xả lũ, nước mang theo nhiều phù sa đã làm thay đổi các yếu tố như độ mặn, độ đục, nhiệt độ và hàm lượng oxy hòa tan. Những biến đổi này tạo môi trường gây hại cho cá nuôi, đặc biệt cá dìa là loài chỉ ưa sống trong nước lợ, dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt.

Ông Diệp Thế Lực, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Duy Nghĩa, huyện Duy Xuyên cho biết, vướng mắc lớn nhất hiện tại là dù thiệt hại nặng nề về kinh tế, nhưng các hộ nuôi cá lồng bè không thể đề xuất cấp có thẩm quyền hỗ trợ vì khu vực này chưa được tỉnh Quảng Nam quy hoạch vùng nuôi trồng thủy sản. Ngoài ra, con giống được người dân mua bán lại không có hóa đơn, xuất xứ không rõ ràng, cho nên khó xác định chính xác mức thiệt hại.

Còn tại Tam Kỳ, những năm gần đây, tình trạng nuôi cá lồng bè trên các nhánh sông thuộc thành phố diễn ra ồ ạt. Phần lớn các hộ dân nuôi tự phát cho nên tình trạng lấn chiếm lòng sông diễn ra rất phổ biến, gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường và việc lưu thông tàu thuyền qua lại trên các nhánh sông có liên quan.

Ðáng chú ý, đã có nhiều vụ cá nuôi lồng bè chết hàng loạt khiến người dân điêu đứng vì thiệt hại nặng về kinh tế. Nguy hiểm hơn là khi vào mùa mưa bão, nhiều hộ dân nuôi cá lồng bè nơi đây vẫn bất chấp cảnh báo, tiếp tục hoạt động nuôi trồng thủy sản trên sông, điều này tiềm ẩn rủi ro rất lớn đến tài sản cũng như tính mạng của người nuôi cá lồng bè.

Theo thống kê, hiện tại trên các nhánh sông thuộc thành phố có 28 hộ nuôi cá lồng bè với 234 lồng, phần lớn nuôi cá diêu hồng, cá trê lai và cá chẻm.

Theo ông Ðỗ Văn Minh, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Tam Kỳ, do tình trạng người dân nuôi cá lồng bè tự phát, không theo quy hoạch cho nên để lại không ít hệ lụy về ô nhiễm môi trường do mất cân bằng sinh thái, đồng thời, tác động của con người vào dòng chảy tự nhiên cũng như những rủi ro thiệt hại nặng nề do nhiều yếu tố bất ngờ khiến cá chết hàng loạt: “Vào mùa mưa bão hằng năm, thành phố đã quy định cụ thể về thời gian nuôi và bắt buộc vào cuối tháng 9, các hộ nuôi phải di dời toàn bộ lồng bè ra khỏi khu vực các nhánh sông để tạo đường cho thoát lũ.

Ngoài ra, thành phố đã có văn bản chỉ đạo các phường, xã liên quan xuống làm việc và buộc người dân ký cam kết tự chịu hoàn toàn trách nhiệm khi xảy ra thiên tai”, ông Minh nói.

Cần quản lý tốt vùng nuôi thủy sản

Theo phương án sản xuất nông, lâm thủy sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 72/QÐ-TTg ngày 17/1/2024, diện tích bố trí quy hoạch nuôi trồng thủy sản của tỉnh Quảng Nam khoảng 8.000 ha, trong đó vùng nuôi tập trung cho đối tượng chủ lực là nuôi tôm nước lợ và các loài thủy sản nước lợ khác khoảng 2.000 ha.

Quy hoạch lần này được xem là một trong những căn cứ quan trọng để xác lập ổn định diện tích nuôi trồng thủy sản hướng đến sản xuất có hiệu quả và bền vững.

Trên thực tế, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam có Quyết định số 2896/QÐ-UBND vào ngày 12/8/2016, phê duyệt quy hoạch phát triển ngành thủy sản tỉnh Quảng Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, quy hoạch này đã hết hiệu lực, không còn phù hợp với định hướng phát triển ngành thủy sản của tỉnh.

Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Nam Võ Văn Long cho biết, hiện tại các ngành chức năng của tỉnh đang nghiên cứu, lập quy hoạch chi tiết phát triển ngành thủy sản của tỉnh nhằm phù hợp với từng vùng, từng địa phương cụ thể. Từ đó, tạo ra sự phát triển hài hòa, đồng bộ, ổn định để ngành thủy sản của tỉnh thật sự bền vững, tạo tiền đề cho những mục tiêu tiếp theo.

Tuy nhiên, hầu hết các cơ sở nuôi đều chưa được chấp thuận giao, thuê mặt nước; chưa được xác nhận đăng ký theo quy định; nhiều nơi lồng bè bố trí ngổn ngang với mật độ dày, lấn chiếm dòng sông, nguy cơ gây ô nhiễm cục bộ, cản trở hoạt động giao thông đường thủy.

Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Duy Xuyên Nguyễn Chí Công cho biết, địa phương không khuyến khích nuôi cá lồng bè ở khu vực hạ du sông Thu Bồn, nhưng vì lợi ích kinh tế của người dân cho nên đã cho phép nuôi ở mức độ hạn chế.

“Khu vực này nếu không quản lý chặt chẽ sẽ ảnh hưởng đến môi trường nước và giao thông đường thủy. Huyện Duy Xuyên đề nghị các cấp sớm quy hoạch vùng nuôi trồng thủy sản để tạo thuận lợi cho người dân và công tác quản lý của chính quyền địa phương”, ông Nguyễn Chí Công bày tỏ.

Còn theo Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Tam Kỳ Ðỗ Văn Minh, thành phố đã chỉ đạo các ngành và các địa phương rà soát lại tất cả các vị trí nuôi, tổ chức ký cam kết không phát sinh thêm lồng nuôi; đối với các hộ nuôi không tuân thủ quy định sẽ xử lý dứt điểm.

Thời gian tới, địa phương sẽ nghiên cứu chuyển đổi nghề tạo sinh kế cho người dân phù hợp với tình hình thực tế, tạo điều kiện để các hộ nuôi lồng bè dần chuyển đổi, tiến đến sẽ dừng hẳn.

Nuôi cá lồng bè là nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường sông nước rất cao. Ngoài ra, điều này còn gây cản trở giao thông đường thủy, chặn dòng chảy... và dẫn đến nhiều hệ lụy khác.

Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam

“Ðối với loại hình nuôi cá lồng bè trên sông, tỉnh đã chỉ đạo ngành nông nghiệp và môi trường phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan khảo sát xây dựng phương án sắp xếp quy mô phù hợp để tạo sinh kế cho người dân nhưng đồng thời không ảnh hưởng, mâu thuẫn về mặt không gian với các hoạt động khác”, đồng chí Hồ Quang Bửu cho biết thêm.

Trên thực tế, công tác quản lý, truy xuất nguồn gốc, xác minh kê khai thủy sản, thực hiện các chính sách hỗ trợ… của việc giao, cho thuê mặt nước nuôi trồng thủy sản, tất cả đều dựa trên quy hoạch. Việc các hộ dân nuôi cá lồng bè tự phát trên các nhánh sông thuộc địa bàn tỉnh Quảng Nam có từ nhiều năm nay, rõ ràng đã và đang gây nhiều bất cập.

Thiết nghĩ, các cấp chính quyền và ngành nông nghiệp tỉnh Quảng Nam cần thực hiện tốt hơn công tác quản lý, phát triển vùng nuôi trồng thủy sản dựa trên quy hoạch, từ đó có hướng dẫn cụ thể, vận động người dân đưa lồng bè vào vùng nuôi trồng thủy sản để bảo đảm quyền lợi của hộ nuôi.

Bài và ảnh: LÊ ANH QUÂN