Quản lý, khai thác vỉa hè tại Hà Nội:Nhìn từ công trình đa chức năng

Một đoạn vỉa hè tuyến phố Lý Thường Kiệt (quận Hoàn Kiếm). Ảnh: Dương Hiệp

“Đụng chạm” mọi mặt của đời sống đô thị

Sau việc lấy ý kiến phản biện xã hội được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức, Đề án của UBND thành phố Hà Nội về quản lý, khai thác, sử dụng tạm thời một phần lòng đường, hè phố trên địa bàn thành phố (Đề án) đang được Sở Xây dựng tiếp thu, hoàn thiện. Trong đó, một nội dung quan trọng nhận được nhiều góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học, chính là cách nhìn nhận về hè phố.

Từ thực tiễn quản lý trước đây, Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội nêu, các quy định về hè đường, lòng đường tại Hà Nội khá linh hoạt, qua nhiều lần thay đổi.

“Cần nhận thức vỉa hè là không gian chuyển tiếp giữa đường giao thông vào từng nhà và là nơi tổ chức một số sự kiện. Để triển khai Đề án hiệu quả, cần nghiên cứu sâu hơn về vai trò và chức năng của vỉa hè, lòng đường, từ đó đưa ra định nghĩa cụ thể và phù hợp”, ông Đào Ngọc Nghiêm nhìn nhận.

Đồng tình với quan điểm trên, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Hà Nội Tô Anh Tuấn cho rằng, hè phố là đối tượng nghiên cứu phong phú, phức tạp vì không chỉ là của người đi bộ, người bán hàng mà cần xem xét đến hoạt động và lợi ích của cả cộng đồng dân cư, cộng đồng xã hội.

Theo ông Tô Anh Tuấn, thực trạng hè phố được quản lý, sử dụng phức tạp, lộn xộn, trông giữ xe bừa bãi chỉ xảy ra ở một số tuyến đường, trong khi đa số giữ được trật tự, thông thoáng cần thiết. Nếu ra quy định được áp dụng cả ở những nơi không cần thiết thì sẽ tạo ra cảnh “trăm hoa đua nở”, hiện trạng hè phố sẽ lộn xộn hơn hiện nay; vì vậy, cần quy định điều kiện áp dụng chặt chẽ, rõ ràng để kiểm soát.

Nguyên Phó Giám đốc Công an thành phố Hà Nội Bạch Thành Định cũng cho rằng, các quy định về khai thác, quản lý một phần lòng đường, hè phố sẽ “đụng chạm” đến mọi mặt của đời sống đô thị nên không thể xem xét riêng vấn đề quản lý giao thông, lòng lề đường mà còn phải chú trọng đến mục tiêu phục vụ phát triển kinh tế, phát huy các giá trị văn hóa lịch sử Thủ đô.

Hoàn thiện việc tổ chức thực hiện

Trên thực tế, việc sử dụng lòng đường, hè phố ở những nơi có điều kiện để kinh doanh dịch vụ được đặt ra từ lâu, với những yêu cầu khắt khe trong công tác quản lý, tổ chức thực hiện. Nhiều tuyến đường, tuyến phố đã thay đổi trong quá trình đầu tư, cải tạo và xây dựng mới, trong khi những quy định cụ thể về quản lý, khai thác, sử dụng chưa kịp thời thay đổi cho phù hợp.

Theo kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, đầu năm 2025, Quy hoạch Thủ đô, Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đã được công bố và thành phố bắt đầu lập kế hoạch triển khai. Cùng với đó, Luật Thủ đô năm 2024 có hiệu lực đã mở đường cho việc xây dựng Dự thảo Nghị định quy định về quản lý, sử dụng không gian ngầm trên địa bàn thành phố Hà Nội…

Đây là những căn cứ quan trọng để triển khai thiết kế đô thị, tổ chức giao thông, khai thác không gian ngầm. Trong quá trình triển khai quy hoạch chi tiết tại các địa phương, nếu phát hiện những nơi có vỉa hè, lòng đường chưa dùng đến, hoặc vỉa hè, lòng đường đã có nay không phù hợp với kế hoạch phát triển của địa phương…, thành phố cần thu hồi giao lại cho các tổ chức, cá nhân thuê kinh doanh dịch vụ hay cho thuê bãi đỗ xe, đầu tư kết cấu phù hợp, tổ chức di chuyển hợp lý. Cách làm này vừa đúng luật, vừa hợp lý về sở hữu khai thác tài sản công - tư tách bạch rõ ràng, vừa kết hợp chỉnh trang đô thị.

Cũng theo kiến trúc sư Trần Huy Ánh, tại các khu vực có hoạt động đô thị đặc thù có thể chia sẻ không gian giao thông với dịch vụ thương mại như phố đi bộ cuối tuần, hội chợ, kinh tế đêm…, cần có phương án tổ chức khai thác không gian lòng đường, hè phố phù hợp, hiệu quả, công bằng, đúng quy định.

Có đại diện tham gia từ đầu quá trình nghiên cứu, xây dựng Đề án, quận Hoàn Kiếm là một trong những đơn vị được lựa chọn thí điểm thực hiện. Phó Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Trịnh Hoàng Tùng cho biết, quận đang xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, tập trung vào nội dung chính là xây dựng quy chế quản lý.

“Quận dự kiến ban hành quy định cụ thể, xây dựng bộ tiêu chí để xác định các tuyến phố được khai thác một phần hè phố. Quận cũng sẽ triển khai đến từng phường trên cơ sở thực trạng, dự kiến sẽ triển khai trước tuyến phố Quang Trung. Hiện công tác chuẩn bị cơ bản hoàn thành”, ông Trịnh Hoàng Tùng chia sẻ.

Theo nguyên Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Võ Nguyên Phong (Sở Xây dựng là đơn vị chủ trì soạn thảo), Đề án đưa ra mục tiêu bảo đảm an toàn giao thông, trật tự đô thị, có xem xét sử dụng một phần lòng đường, hè phố vào mục đích khai thác sử dụng. Trong quá trình xây dựng dự thảo Đề án, tổ công tác và đơn vị tư vấn rà soát đánh giá công tác quản lý, khai thác, sử dụng trên địa bàn 30 quận, huyện, thị xã, sau đó chọn lọc các tuyến đường, đoạn phố có đủ điều kiện đưa vào quản lý, khai thác sử dụng tạm thời một phần lòng đường, hè phố.

Một trong những nhóm vấn đề thuộc Đề án sẽ được tập trung hoàn thiện là tổ chức thực hiện, phân công, phân cấp, ủy quyền có liên quan đến việc thực hiện tinh gọn, sắp xếp tổ chức bộ máy mà thành phố đang thực hiện quyết liệt; đồng thời ứng dụng khoa học, chuyển đổi số trong quản lý khai thác một phần lòng đường, hè phố trong thời gian tới.

Bảo Hân