Quản lý thuốc bảo vệ thực vật và phân bón: Lỗ hổng minh bạch, nỗi lo dài hạn

Một người dân hấp thụ khoảng 1,1 kg thuốc BVTV/năm

Tại Lễ khai mạc Triển lãm Quốc tế Công nghiệp Hóa chất lần thứ 20 (VINACHEM EXPO 2024) tổ chức ở TP.HCM, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn Hoàng Trung đã công bố con số khiến nhiều người không khỏi giật mình: mỗi năm Việt Nam tiêu thụ khoảng 100.000 tấn thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), tức bình quân mỗi người dân đang hấp thụ gián tiếp khoảng 1,1 kg thuốc BVTV mỗi năm thông qua thực phẩm hoặc môi trường.

Hiện nay, Việt Nam đang cho phép sử dụng hơn 4.000 loại thuốc BVTV, cao gấp nhiều lần so với các nước trong khu vực. Cụ thể, Trung Quốc chỉ phê duyệt khoảng 630 loại, trong khi Thái Lan và Malaysia giới hạn ở mức 400-600 loại. Việc tồn tại một “rừng thuốc” như vậy không chỉ khiến nông dân hoang mang trong lựa chọn sản phẩm, mà còn tạo kẽ hở cho việc nhập lậu, hàng giả, pha trộn hoạt chất sai quy chuẩn.

Hình ảnh minh họa (Nguồn Internet)

Trong nỗ lực hướng tới một nền nông nghiệp xanh, sạch và bền vững, Việt Nam đang đối mặt với nghịch lý, lượng thuốc BVTV và phân bón nhập khẩu mỗi năm lên tới hàng triệu tấn, nhưng công tác quản lý, kiểm soát chất lượng lại thiếu minh bạch, rời rạc và phản ứng chậm.

Đáng nói hơn, trong khi danh mục được mở rộng liên tục, thì hoạt động kiểm nghiệm, hậu kiểm và công khai kết quả lại rất hạn chế. Từ năm 2020 đến tháng 7/2023, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 122.000 tấn DAP Hàn Quốc, trị giá 74,4 triệu USD. Tuy nhiên, sau khi có phản ánh về dấu hiệu hàm lượng Cadimi vượt mức cho phép, năm 2023, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã tiến hành lấy mẫu kiểm tra tại một số lô hàng DAP tại Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai và kho tập kết hàng tại Khu công nghiệp Biên hòa 1 song đơn vị này không công bố kết quả.

Cần xem xét lại quy trình quản lý, cấp phép

Dư luận và báo chí nhiều lần đặt câu hỏi về kết quả tái kiểm Cadimi, cũng như quy trình xử lý đối với lượng DAP đã được doanh nghiệp “tự thu hồi” và phần còn tồn lưu thông trên thị trường, nhưng đến nay, tất cả đều rơi vào im lặng. Không có bất kỳ thông báo nào từ cơ quan quản lý về kết quả phân tích, hướng xử lý hay mức độ an toàn của lô hàng bị nghi ngờ.

Câu hỏi đặt ra, nếu kiểm tra không phát hiện vi phạm, tại sao không công khai để trấn an người dân? Nếu có phát hiện dư lượng Cadimi vượt ngưỡng thì lý do gì khiến việc xử lý bị trì hoãn hoặc giấu kín? Trong khi người nông dân đang loay hoay tìm loại phân bón phù hợp, thì sự không minh bạch trong thông tin kiểm định khiến họ càng hoang mang, dễ bị dẫn dụ bởi quảng cáo sai lệch hoặc tiếp tục sử dụng sản phẩm không an toàn.

Hình ảnh minh họa (Nguồn Internet)

Tình trạng thiếu minh bạch trong quản lý chất lượng đầu vào nông nghiệp, từ thuốc BVTV đến phân bón – đang để lại nhiều hệ lụy. Một mặt, nó tạo ra lỗ hổng cho hàng giả, hàng kém chất lượng len lỏi vào sản xuất, gây tổn thất mùa vụ và ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm. Mặt khác, nó còn làm xói mòn niềm tin vào hệ thống kiểm soát chất lượng nhà nước, vốn phải là tấm khiên bảo vệ người nông dân và người tiêu dùng.

Đã đến lúc, các cơ quan chức năng cần xem xét lại toàn bộ quy trình quản lý, từ cấp phép, hậu kiểm đến công khai dữ liệu đối với các loại thuốc và phân bón nông nghiệp. Danh mục thuốc BVTV cần được sàng lọc lại theo hướng rút gọn, tránh trùng lặp và loại bỏ những hoạt chất lạc hậu, chưa được quốc tế công nhận. Các kết quả kiểm nghiệm, nhất là với những sản phẩm bị nghi ngờ gây hại, phải được công bố kịp thời, chính xác và đầy đủ.

Một nền nông nghiệp bền vững không thể được xây dựng trên nền tảng thông tin mập mờ. Nếu không minh bạch từ gốc, từ chất lượng vật tư đầu vào thì những nỗ lực chuyển đổi sang canh tác hữu cơ, hướng tới một nền nông nghiệp xanh, sạch và bền vững sẽ mãi chỉ dừng lại ở khẩu hiệu.

Ánh Phương/VOV.VN