Quảng cáo gian dối và trách nhiệm mạng xã hội

Sản phẩm viên uống giảm cân do DJ Ngân 98 quảng cáo chỉ có một sản phẩm đã được cấp phép

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo dự kiến sẽ được xem xét, thông qua tới đây. Lần đầu tiên, các nền tảng mạng xuyên biên giới sẽ phải tuân thủ trách nhiệm cụ thể, xóa bỏ những vùng tối tồn tại lâu nay.

Dấu mốc pháp lý “siết” quảng cáo trên mạng

Sau những thông tin gây hoang mang từ quảng cáo kẹo rau Kera, niềm tin người tiêu dùng tiếp tục bị tấn công khi lực lượng công an khởi tố vụ án hình sự liên quan đến sản phẩm kem chống nắng thương hiệu Hanayuki do ca sĩ Đoàn Di Băng quảng cáo; nghi vấn về chất cấm trong các sản phẩm giảm cân do DJ Ngân 98 quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội …

Hàng loạt vụ án buôn lậu, quảng cáo hàng giả, sai sự thật, lợi dụng người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm, tiếp cận người tiêu dùng thông qua các nền tảng mạng cũng mang đến những hệ quả đáng lo ngại, xuất phát từ sự trục lợi và vô số chiêu trò lập lờ đánh lận con đen.

Với tỷ lệ 96% người dân từ 16 tuổi trở lên dùng mạng xã hội, thời gian trung bình trên 2h mỗi ngày, nhiều nền tảng xuyên biên giới như Google, YouTube, Facebook, TikTok… đang chiếm ưu thế trong hoạt động quảng cáo so với các hình thức truyền thống.

Tuy nhiên, cùng với đó là thực trạng tràn lan vi phạm, nhiều nội dung sai sự thật, gian dối được chuyển tải trên các nền tảng, nhiều vụ việc người nổi tiếng quảng cáo, bán sản phẩm giả, hàng nhái, kém chất lượng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin, sức khỏe và nhiều quyền lợi khác của người tiêu dùng.

“Tiền mất, tật mang”, hàng triệu người tiêu dùng trở thành nạn nhân của những quảng cáo “bất chấp” pháp luật và nguyên tắc đạo đức, trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo.

Cùng với việc quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, vi phạm bản quyền tràn lan tạo ra ma trận sản phẩm gây nhiễu và thiệt hại cho người tiêu dùng thì còn rất phổ biến hiện tượng lợi dụng dịch vụ quảng cáo của Facebook, Google, Youtube để phát tán các sản phẩm cờ bạc, cá độ, dụ dỗ cho vay tiền trực tuyến với lãi suất “cắt cổ”. Nhiều sản phẩm quảng cáo bị gắn nội dung xấu độc, sai sự thật, trái thuần phong mỹ tục, giật gân, câu view, vi phạm bản quyền...

Trong khi đó, theo một thống kê của Tổng cục Thuế, Việt Nam đang là một mảnh đất “màu mỡ” đối với các doanh nghiệp kinh doanh nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới, trong khi đó, hành lang pháp lý đảm bảo tính minh bạch còn có nhiều khoảng trống.

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo là bổ sung quy định về quảng cáo trên mạng. Việc lấp khoảng trống pháp lý này là cần thiết, kịp thời điều chỉnh những phát sinh, bất cập đang diễn ra.

Lần đầu tiên, các nền tảng mạng xuyên biên giới sẽ phải tuân thủ trách nhiệm cụ thể, mọi hành vi quảng cáo sai sự thật, nhầm lẫn hay thổi phồng công dụng… đều bị xử lý nghiêm. Đây là dấu mốc pháp lý quan trọng nhằm siết chặt quản lý hoạt động quảng cáo trên không gian mạng.

Theo nhiều chuyên gia quảng cáo, đây là thời điểm rất phù hợp để đưa các quy định “siết” trách nhiệm của các nền tảng số, mạng xã hội, đưa các chủ thể như người nổi tiếng, mạng xã hội vào các quy định về mặt pháp lý chính thức, từ đó chấn chỉnh để lĩnh vực quảng cáo phát triển lành mạnh hơn.

Cần cập nhật các nền tảng trong danh sách “đen”

Dự thảo luật “siết” hoạt động quảng cáo trên mạng với nhiều quy định chặt chẽ. Theo đó, phải có dấu hiệu nhận diện rõ ràng để phân biệt giữa nội dung quảng cáo với các nội dung khác. Đối với quảng cáo không ở vùng cố định, phải có tính năng, biểu tượng dễ nhận biết cho phép người tiếp nhận quảng cáo tắt quảng cáo, thông báo nội dung quảng cáo vi phạm cho nhà cung cấp dịch vụ, từ chối xem nội dung quảng cáo không phù hợp.

Đối với quảng cáo có chứa đường dẫn đến nội dung khác thì nội dung được dẫn đến phải tuân thủ quy định của pháp luật; người kinh doanh dịch vụ quảng cáo, người phát hành quảng cáo có giải pháp kiểm tra, giám sát nội dung được dẫn đến.

Tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng xã hội phải cung cấp cho người sử dụng tính năng để phân biệt nội dung quảng cáo với các nội dung khác. Người sử dụng dịch vụ mạng xã hội khi thực hiện quảng cáo phải có dấu hiệu phân biệt nội dung có mục đích quảng cáo hoặc được tài trợ với nội dung khác…

Luật sửa đổi, bổ sung cũng sẽ quy định không đặt sản phẩm quảng cáo vào trong, bên cạnh, liền sau hoặc trước nội dung vi phạm pháp luật; không quảng cáo trên trang thông tin điện tử, mạng xã hội, ứng dụng trực tuyến, nền tảng số vi phạm pháp luật. Không hợp tác quảng cáo với tổ chức, cá nhân, trang thông tin điện tử, mạng xã hội, ứng dụng trực tuyến, nền tảng số và tài khoản, kênh nội dung, trang cộng đồng, nhóm cộng đồng trên mạng xã hội đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công khai thông báo vi phạm pháp luật.

Đồng thời, yêu cầu thực hiện việc ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; cung cấp thông tin về tổ chức, cá nhân liên quan tới hoạt động quảng cáo trên mạng có dấu hiệu vi phạm pháp luật cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi có yêu cầu. Chấp hành các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính và biện pháp xử lý khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi vi phạm pháp luật về quảng cáo.

Những quy định mới này được ghi nhận sẽ mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần gia tăng tính minh bạch, lành mạnh cho lĩnh vực quảng cáo. Chia sẻ với truyền thông, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (Hội Truyền thông số Việt Nam) cho biết, quảng cáo trên môi trường mạng hiện đang đóng vai trò rất tích cực cho sự phát triển kinh tế, xã hội, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ. Tuy nhiên, sẽ là tác hại không nhỏ nếu không chặt chẽ các biện pháp nhằm kiểm soát quảng cáo trên mạng xã hội, một không gian ảo nhưng hoạt động vô cùng sôi động, với hậu quả thực gây ra cũng vô cùng nghiêm trọng.

Theo đó, quy định các nền tảng số phải có dấu hiệu nhận diện nội dung quảng cáo để phân biệt với các nội dung khác sẽ là giải pháp giúp tăng cường sự minh bạch. Các chuyên gia trong lĩnh vực này lưu ý, từ thực tế trong thời gian qua, khi các chủ thể là nghệ sĩ, người nổi tiếng hoặc cố tình, hoặc vô tình không thông tin cho người dùng về sản phẩm họ đang quảng cáo, đặc biệt là các sản phẩm thuốc, thực phẩm chức năng…, hệ quả chính là sự nhầm lẫn, nhiều khi rất tai hại.

Với quy định mới về dấu hiệu nhận diện, khi Luật quảng cáo sửa đổi, bổ sung được thực thi thì các nền tảng mạng xã hội như Tiktok, Youtube, Facebook sẽ phải gắn nhãn về nội dung quảng cáo, hoặc có công cụ cho người dùng, kể cả người livestream bán hàng để thông báo cho người xem, tránh những ngộ nhận, tin tưởng người truyền đạt nội dung quảng cáo.

Giới chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của quy định không đặt sản phẩm quảng cáo vào trong, bên cạnh, liền sau hoặc trước nội dung vi phạm pháp luật; không quảng cáo trên trang thông tin điện tử, mạng xã hội, ứng dụng trực tuyến, nền tảng số vi phạm pháp luật.

Tuy nhiên, để quy định này được hiện thực hóa thì cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ, đảm bảo tính khả thi. Theo đó, cơ quan nhà nước phải cung cấp một danh sách “đen” bao gồm các trang, tài khoản, nội dung vi phạm làm cơ sở để các nền tảng mạng xã hội tránh phạm luật khi đăng tải các nội dung quảng cáo.

Trong bối cảnh hoạt động quảng cáo trên mạng đang dần trở thành một xu thế tất yếu, việc bổ sung quy định cụ thể nhằm siết chặt quản lý đối với hoạt động quảng cáo trên không gian mạng là điều rất cần thiết.

Hàng lang pháp lý chặt chẽ không chỉ khắc phục khoảng trống lâu nay mà còn là barie hữu hiệu nhằm ngăn chặn, đẩy lùi vi phạm, dọn bỏ những quảng cáo “rác”, quảng cáo gian dối, góp phần đưa hoạt động quảng cáo trên mạng dần đi vào nề nếp.

BẢO NGÂN