Quảng cáo thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe trên mạng xã hội: Chế tài xử lý thế nào?

Luật sư Nguyễn Hoàng Thịnh cho biết, theo Luật Dược năm 2016 (sửa đổi, bổ sung năm 2018), thuốc và nguyên liệu làm thuốc là loại hàng hóa đặc thù, chịu sự quản lý nghiêm ngặt của pháp luật. Thuốc được định nghĩa là chế phẩm chứa dược chất hoặc dược liệu, sử dụng nhằm mục đích phòng bệnh, chẩn đoán, điều trị, điều chỉnh chức năng sinh lý ở người, bao gồm cả thuốc hóa dược, thuốc cổ truyền, vaccine và sinh phẩm.

Hình ảnh minh họa/ITN

Theo Điều 32 của Luật này, mọi hoạt động kinh doanh dược phẩm đều bắt buộc phải được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược, trừ một số trường hợp đặc biệt quy định tại Điều 35. Đồng thời, cơ sở kinh doanh phải đáp ứng điều kiện về nhân sự có trình độ chuyên môn, cơ sở vật chất và kỹ thuật đạt tiêu chuẩn.

Do đó, bất kỳ cá nhân, tổ chức nào không có giấy phép hợp lệ, không đủ điều kiện theo quy định mà vẫn tiến hành hoạt động mua bán thuốc đều bị coi là vi phạm pháp luật. Hành vi này đồng thời vi phạm các điều khoản 32, 33, 34 của Luật Dược 2016 và vi phạm điểm a khoản 5 Điều 59 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

Bên cạnh đó, Thông tư số 02/2018/TT-BYT cũng quy định rõ: người trực tiếp bán lẻ thuốc phải có bằng cấp chuyên môn tối thiểu từ trình độ sơ cấp dược trở lên. Việc một số cá nhân không có trình độ y dược nhưng vẫn ngang nhiên livestream, giới thiệu, tư vấn và rao bán thuốc là hành vi vi phạm nghiêm trọng quy định của Bộ Y tế. Hiện nay, pháp luật chưa có quy định riêng biệt về việc bán thuốc qua internet, tuy nhiên mọi hình thức phân phối thuốc vẫn phải tuân thủ đầy đủ điều kiện kinh doanh dược theo luật hiện hành.

Còn theo Luật An toàn thực phẩm 2010, thực phẩm chức năng được xếp vào nhóm thực phẩm đặc biệt, có tác dụng hỗ trợ chức năng cơ thể, nâng cao sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc bệnh. Hoạt động kinh doanh phẩm bảo vệ sức khỏe thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế và chịu điều chỉnh bởi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP.

Theo luật sư Nguyễn Hoàng Thịnh, hiện nay, pháp luật chưa có quy định cụ thể về hoạt động livestream bán thực phẩm bảo vệ sức khỏe trên mạng xã hội. Tuy nhiên, để đưa sản phẩm phẩm bảo vệ sức khỏe ra thị trường, chủ thể kinh doanh phải hoàn tất thủ tục công bố sản phẩm, tuân thủ điều kiện về an toàn thực phẩm, điều kiện sản xuất và lưu hành. Nếu không đáp ứng các quy định này, cá nhân hoặc tổ chức bán hàng có thể bị xử lý theo các chế tài đã được nêu rõ trong luật.

Về chế tài xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật, luật sư Nguyễn Hoàng Thịnh cho biết, căn cứ khoản 9 Điều 8 Luật Quảng cáo năm 2012, quảng cáo sai sự thật là hành vi cung cấp thông tin không đúng hoặc gây hiểu nhầm về chất lượng, công dụng, nguồn gốc, nhãn hiệu, giá cả hoặc bất kỳ yếu tố nào khác liên quan đến sản phẩm, dịch vụ. Hành vi này tùy mức độ có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cụ thể, theo khoản 5 Điều 34 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP, cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị phạt tiền từ 60 đến 80 triệu đồng nếu quảng cáo gây hiểu nhầm về công dụng, chất lượng sản phẩm. Hình phạt bổ sung có thể bao gồm: tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 đến 24 tháng; tước Giấy tiếp nhận công bố sản phẩm từ 5 đến 7 tháng. Cơ quan chức năng cũng có quyền buộc gỡ bỏ, thu hồi hoặc cải chính nội dung quảng cáo sai lệch.

Nếu hành vi quảng cáo sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng hoặc cá nhân tái phạm sau khi đã bị xử phạt hành chính, người vi phạm có thể bị truy tố theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) về tội quảng cáo gian dối. Mức phạt có thể lên tới 100 triệu đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm, đồng thời bị cấm hành nghề hoặc làm công việc liên quan từ 1 đến 5 năm.

Luật sư Nguyễn Hoàng Thịnh cho biết thêm, trong trường hợp sản phẩm giả (như thuốc, thực phẩm chức năng...) được bán ra gây hậu quả nghiêm trọng cho người tiêu dùng, thì người bán có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, chứ không chỉ dừng lại ở việc xử phạt vi phạm hành chính.

Theo đó, Bộ luật Hình sự 2015, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2017 quy định rất rõ về chế tài, mức xử phạt đối với tội sản xuất, buôn bán hàng giả; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm và tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh. "Các tội danh này có khung hình phạt rất nghiêm khắc, phản ánh mức độ nguy hiểm cao cho xã hội của hành vi phạm tội, mức phạt tù có thể lên đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình nếu gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng", luật sư Nguyễn Hoàng Thịnh nhấn mạnh.

Thái Yến