Quốc hội 'chốt' chính quyền địa phương có 2 cấp, cấp huyện hoàn thành sứ mệnh

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được thông qua quy định: đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh); xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (cấp xã).

Trong đó, xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, Luật cũng quy định, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, được áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi vượt trội, thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương, thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập.

Cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND. Còn chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị đó.

Chủ tịch tỉnh trực tiếp chỉ đạo cấp xã khi cần thiết

Đáng chú ý, điều 11 của luật này quy định trường hợp cần thiết, chính quyền cấp tỉnh có thể trực tiếp giải quyết các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính trực thuộc và cả UBND, Chủ tịch UBND cấp xã.

Một góc của TP Hà Nội. Ảnh: Hoàng Hà

Đối với cấp tỉnh, ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn như hiện hành, luật bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương, nhất là trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, các lĩnh vực quy hoạch, tài chính, ngân sách, đầu tư… của địa phương.

Chính quyền địa phương cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương cấp xã.

Cấp xã được giao thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và phạm vi, nhiệm vụ quản lý của xã, phường mới.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, luật quy định HĐND cấp xã có 2 ban là Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội; giữ nguyên số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trong khung tối thiểu và tối đa (riêng HĐND của TPHCM và TP Hà Nội có 125 đại biểu).

Chủ tịch, phó chủ tịch, trưởng ban, phó trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, ủy viên các ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quy định cụ thể số lượng phó chủ tịch, phó trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách.

Việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp là một bước cải cách quan trọng và có tính chất lịch sử. Để đảm bảo sự liên tục, thông suốt và ổn định trong quá trình chuyển đổi này, luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động.

Với các phường thuộc TP Hà Nội, TPHCM, TP Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị đang chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND, từ ngày 1/7 sẽ chuyển sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương có đầy đủ HĐND và UBND.

Không có loại hình thành phố, thị xã thuộc cấp tỉnh

Trước khi Quốc hội thông qua, Chính phủ đã có báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Trong đó, có ý kiến đề nghị cân nhắc giữ mô hình thành phố thuộc tỉnh và tương đương với tính chất như một đặc khu.

Giải trình vấn đề này, Chính phủ cho biết tại Nghị quyết số 60 của Hội nghị Trung ương 11 khóa 13 và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính chính quyền địa phương 2 cấp đã định hướng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Dự thảo luật đã thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (không có loại hình đơn vị hành chính thành phố, thị xã thuộc cấp tỉnh).

Có ý kiến đề nghị không tổ chức HĐND ở phường vì các đô thị lớn như TPHCM, Hà Nội đều đã thực hiện rất hiệu quả mô hình chính quyền đô thị. Về vấn đề này, Chính phủ cho biết việc quy định chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND của dự thảo luật đã bám sát định hướng của Đảng tại các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Đồng thời, về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của chính quyền địa phương tỉnh, thành phố, xã, phường, dự thảo luật đã có sự phân biệt giữa đô thị, nông thôn.

Trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn chi tiết quy định của luật liên quan đến mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ sẽ phân định rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức bộ máy của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác của UBND cấp tỉnh, cấp xã phù hợp với đặc điểm đô thị, nông thôn, hải đảo.

Trần Thường