Quy định 16 nguyên tắc nhân văn, đặc thù để bảo vệ người chưa thành niên phạm tội hình sự

Phó Chánh án TAND TC Nguyễn Văn Tiến trình bày Tờ trình dự án luật

Sáng 17-4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Trình bày tờ trình, Phó Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao (TAND TC) Nguyễn Văn Tiến cho biết, việc xây dựng dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên là đòi hỏi bức thiết của cuộc sống, nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về “phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”, cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 cũng như thực hiện Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Hơn nữa, việc xây dựng luật này cũng nhằm khắc phục những bất cập của hệ thống pháp luật hiện hành, như: hệ thống hình phạt chưa phù hợp; một số hình phạt không có sự phân hóa giữa người chưa thành niên và người trưởng thành; mức hình phạt tù tối đa vẫn còn nghiêm khắc; thủ tục tố tụng hình sự chưa thực sự thân thiện…

Về nội dung, dự thảo Luật gồm 166 điều được bố cục thành 5 phần, 11 chương, điều chỉnh trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Phó Chánh án TAND TC Nguyễn Văn Tiến cho biết, dự thảo Luật quy định 16 nguyên tắc nhân văn, tiến bộ và đặc thù để bảo vệ người chưa thành niên trong tư pháp hình sự, như: Bảo đảm lợi ích tốt nhất của người chưa thành niên; Bảo đảm thủ tục tố tụng thân thiện; Quyền được thông tin đầy đủ, kịp thời; Ưu tiên áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng; Xử lý chuyên biệt; Bảo đảm giữ bí mật cá nhân;...

Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, quy định việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng; đổi mới trình tự, thủ tục xử lý chuyển hướng theo hướng kịp thời, hiệu quả….

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga

Thẩm tra dự án Luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành dự thảo Luật quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên.

Liên quan đến đối tượng được và không được áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, Ủy ban Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát các quy định về tiêu chuẩn, chế độ đối với người chưa thành niên tại trường giáo dưỡng để bảo đảm phù hợp với tính chất, mức độ vi phạm của người chưa thành niên và thực hiện tốt mục tiêu giáo dục, bảo đảm thân thiện.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị TAND TC cung cấp thông tin, làm rõ căn cứ về việc không áp dụng xử lý chuyển hướng đối với 5 tội danh do người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện và 6 tội danh do người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện.

Về hình phạt đối với người chưa thành niên, Ủy ban Tư pháp tán thành quy định 4 hình phạt áp dụng, bao gồm: Cảnh cáo; phạt tiền; cải tạo không giam giữ; tù có thời hạn. Tuy nhiên, đối với hình phạt cảnh cáo, có ý kiến đề nghị mở rộng việc áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội lần đầu, là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể.

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường phát biểu thảo luận

Phát biểu thảo luận, về biện pháp xử lý chuyển hướng, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho rằng, dự thảo luật đề xuất 12 biện pháp xử lý chuyển hướng, trong đó có 5 biện pháp đã được Bộ luật Hình sự quy định và 7 biện pháp mới. Ông đề nghị cần đánh giá làm rõ việc đưa biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng là biện pháp xử lý chuyển hướng mà không phải là biện pháp tư pháp giáo dục như đã quy định tại Bộ luật Hình sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo Luật này có sự đồng bộ với Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự.

Cùng đó, dự án luật cần điều chỉnh đồng bộ cả các biện pháp xử lý chuyển hướng, hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên, thiết kế các chính sách xử lý theo cách tiếp cận chuyên biệt, toàn diện, đầy đủ, thống nhất, đáp ứng yêu cầu bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên.