Quy định về nguyên tắc thiết kế nhà máy điện hạt nhân và giám sát an toàn hạt nhân

Quy định về giám sát an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân.

Nghị định gồm 9 chương, 74 điều quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành của Luật Năng lượng nguyên tử 2025 về yêu cầu an toàn và an ninh nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu; địa điểm, thiết kế, quyết định đầu tư, xây dựng, vận hành, chấm dứt hoạt động nhà máy điện hạt nhân…

Nghị định này hướng dẫn các biện pháp thi hành Luật Năng lượng nguyên tử 2025 nhằm bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân trong suốt vòng đời của nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu.

Nghị định này áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế tiến hành các hoạt động liên quan đến nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu trên lãnh thổ Việt Nam.

Thiết kế nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu

Về thiết kế nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu, Nghị định quy định các yêu cầu chung như sau:

a) Bảo đảm việc thực hiện các chức năng an toàn cơ bản bao gồm: kiểm soát phản ứng hạt nhân dây chuyền; tải nhiệt từ vùng hoạt lò phản ứng và nơi lưu giữ nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, ngăn ngừa phát tán phóng xạ;

b) Áp dụng phương pháp tiếp cận có hệ thống để xác định các hạng mục quan trọng về an toàn và đặc tính an toàn nội tại, thực hiện hoặc có ảnh hưởng đến chức năng an toàn cơ bản đối với tất cả các trạng thái của nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu;

c) Bảo đảm khả năng thực hiện chức năng an toàn cơ bản với độ tin cậy cao, bảo đảm việc vận hành ổn định trong toàn bộ tuổi thọ theo thiết kế;

d) Đối với nhà máy điện hạt nhân, phải dựa trên kết quả phân tích an toàn tất định và phân tích an toàn xác suất để ngăn ngừa sự cố và giảm thiểu hậu quả nếu xảy ra;

đ) Đối với lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu, phải dựa trên kết quả phân tích an toàn tất định và kết quả phân tích an toàn xác suất (nếu có) theo phương pháp tiếp cận theo cấp độ;

e) Bảo đảm việc kiểm soát phát thải phóng xạ ra môi trường; lượng chất thải phóng xạ phát sinh trực tiếp từ hoạt động của nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu không vượt quá giới hạn quy định;

g) Tính đến kinh nghiệm thu được từ thiết kế, xây dựng và vận hành các nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu khác, cũng như kết quả của các chương trình nghiên cứu có liên quan;

h) Tính đến khả năng chấm dứt hoạt động, bao gồm: phương án tháo dỡ, xử lý chất thải phóng xạ và phục hồi môi trường; giảm thiểu lượng chất thải phát xạ sinh ra từ quá trình tháo dỡ;

i) Tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân.

Nguyên tắc thiết kế về an toàn bức xạ và an toàn hạt nhân

a) Áp dụng nguyên tắc bảo vệ theo chiều sâu;

b) Kết hợp các tính năng an toàn thụ động và chủ động;

c) Áp dụng tính độc lập, tính dự phòng, tính đa dạng, khả năng tự bảo vệ, khả năng khôi phục hoạt động sau sự cố, hạn chế sai hỏng cùng nguyên nhân;

d) Bảo đảm thuận lợi cho việc hiệu chuẩn, thử nghiệm, bảo trì, sửa chữa, thay thế, kiểm tra, theo dõi khả năng thực hiện chức năng và duy trì tính toàn vẹn của các hạng mục quan trọng về an toàn;

đ) Tính đến các nguy hại bên trong và bên ngoài nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu có khả năng xảy ra, bao gồm cả khả năng nguy hại do con người trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra.

Nguyên tắc thiết kế về an ninh hạt nhân

Nghị định quy định nguyên tắc thiết kế về an ninh hạt nhân, cụ thể:

a) Thiết kế hệ thống bảo vệ thực thể phải tính đến các biện pháp kiểm soát tiếp cận, phát hiện, trì hoãn và ứng phó kịp thời đối với hành vi xâm nhập, phá hoại, đánh cắp vật liệu hạt nhân, bảo đảm áp dụng nguyên tắc bảo vệ theo chiều sâu;

b) Thiết kế hệ thống bảo vệ thực thể phải tính đến các biện pháp bảo vệ hệ thống thông tin, hệ thống điều khiển và thiết bị kỹ thuật số trước nguy cơ tấn công mạng và truy cập trái phép;

c) Thiết kế hệ thống bảo vệ thực thể phải dựa trên đánh giá các mối đe dọa, đồng thời áp dụng phương pháp tiếp cận theo cấp độ và đánh giá rủi ro;

d) Tích hợp việc xây dựng, thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân, an ninh hạt nhân, bảo đảm các biện pháp độc lập, không gây tác động bất lợi cho nhau.

Trình tự lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế xây dựng nhà máy điện hạt nhân theo pháp luật về xây dựng đối với dự án quan trọng quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định chi tiết về yêu cầu an toàn đối với thiết kế nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu; yêu cầu đối với hệ thống bảo vệ thực thể.

Nguyên tắc giám sát an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân

Nghị định quy định nguyên tắc giám sát an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân cụ thể:

a) Tuân thủ quy định của pháp luật;

b) Bảo đảm tính độc lập, khách quan, minh bạch;

c) Ngăn ngừa, phát hiện sớm và xử lý kịp thời nguy cơ mất an toàn;

d) Lưu giữ kết quả giám sát;

đ) Không gây ảnh hưởng tới hoạt động bình thường của nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu;

e) Việc giám sát phải áp dụng phương pháp tiếp cận theo cấp độ để xác định mức độ, tần suất, phạm vi và phương thức giám sát phù hợp đối với từng hạng mục, hệ thống, hoạt động theo mức độ rủi ro về an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân.

Hình thức giám sát bao gồm: trực tiếp tại hiện trường; kiểm tra hồ sơ và tài liệu; giám sát trực tuyến.

Cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân quốc gia có trách nhiệm: thiết lập văn phòng giám sát trong các giai đoạn xây dựng, vận hành thử, vận hành và chấm dứt hoạt động; xây dựng chương trình giám sát chi tiết.

Nghị định này có hiệu lực thi hành từ 01/01/2026.

Tuyết Thư