Quy hoạch lưu vực sông Đồng Nai để bảo vệ an ninh nguồn nước

Sông Đồng Nai là hệ thống sông lớn thứ 3 của Việt Nam, sau hệ thống sông Hồng – Thái Bình và sông Mekong. Lưu vực sông Đồng Nai chảy qua địa phận hành chính của 10 tỉnh và là hệ thống sông có vai trò rất quan trọng trong việc cấp nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực.

Do nằm trong vùng có tốc độ phát triển công nghiệp và đô thị nhanh, chịu nhiều tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu nên lưu vực sông Đồng Nai đang gánh chịu nhiều ảnh hưởng do ô nhiễm nguồn nước từ việc phát triển kinh tế, sinh hoạt của con người, sự thay đổi dòng chảy do thiên nhiên và hoạt động khai thác khoáng sản trái phép, gia tăng triều cường và xâm nhập mặn…

Thời gian qua, tỉnh Đồng Nai đã thực hiện “đóng cửa” rừng tự nhiên; không ngừng phát triển diện tích rừng bằng cách trồng mới, chuyển rừng sản xuất sang rừng đặc dụng, phòng hộ. Kiểm soát nguy cơ ô nhiễm từ hoạt động chăn nuôi, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, khai thác cát, khai thác thủy sản. Đầu tư các công trình xử lý nước thải, quan trắc chất lượng nước nhằm kịp thời phát hiện, ngăn ngừa sự cố. Kiếm soát chặt chẽ hoạt động khai thác cát trên sông nhằm góp phần bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn nước tại khu vực.

TP.HCM cũng đã triển khai các dự án tiêu thoát nước, xử lý nước thải để hạn chế ô nhiễm môi trường, ngăn triều cường đã và đang được triển khai. Thành phố thí điểm chọn huyện Cần Giờ phát triển đô thị xanh. Về quy hoạch, thành phố xác định phát triển các đô thị vệ tinh ở vùng ven để giảm áp lực cho đô thị trung tâm, cũng như giảm tác động nguy cơ lên môi trường và tạo thêm quỹ đất đô thị.

Quy hoạch lưu vực sông Đồng Nai là đảm bảo an ninh nguồn nước cho khu vực.

Mới đây nhất, ngày 8/1/2024, Phó thủ trướng Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 22/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Đồng Nai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Tại Quyết định số 22/QĐ-TTg ngày 8/1/2024, Thủ tướng phê duyệt quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Đồng Nai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, phạm vi lập quy hoạch gồm diện tích lưu vực sông Đồng Nai thuộc địa giới hành chính TPHCM và các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đắk Nông, Lâm Đồng (không kể phần diện tích thuộc tỉnh Long An được đưa vào quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Cửu Long) và phần diện tích các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận là vùng nhận chuyển nước từ lưu vực sông Đồng Nai. Quy hoạch này có 6 tiểu vùng gồm: thượng lưu sông Đồng Nai, hạ lưu sông Đồng Nai, sông Sài Gòn - thượng Vàm Cỏ, sông Bé, sông La Ngà và phụ cận ven biển.

Mục tiêu tổng quát nhằm bảo đảm an ninh nguồn nước trên lưu vực sông và toàn vùng quy hoạch; tích trữ, điều hòa, phân phối tài nguyên nước một cách công bằng, hợp lý, khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn nước gắn với bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước nhằm đáp ứng nhu cầu nước cho dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường, bảo tồn hệ sinh thái, thảm phủ thực vật và đa dạng sinh học.

Bên cạnh đó, bảo vệ tài nguyên nước, phòng chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và tác hại do nước gây ra, có lộ trình phục hồi nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm, đáp ứng yêu cầu quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực sông và thích ứng với biến đổi khí hậu. Từng bước thực hiện mục tiêu chuyển đổi số quốc gia trên cơ sở xây dựng, vận hành hệ thống thông tin, dữ liệu tài nguyên nước, bảo đảm kết nối với hệ thống thông tin tài nguyên môi trường và các ngành có khai thác, sử dụng nước.

Mục tiêu đến năm 2030, phấn đấu đạt 100% các nguồn nước liên tỉnh được công bố khả năng tiếp nhận nước thải, sức chịu tải. 80% công trình khai thác, sử dụng nước được giám sát vận hành và kết nối hệ thống theo quy định. 70% hồ, ao, kênh, rạch có chức năng điều hòa, có giá trị cao về đa dạng sinh học, lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng không được san lấp được công bố và quản lý, bảo vệ.

Các mục tiêu tiếp theo là hoàn thành việc lập và công bố hành lang bảo vệ nguồn nước, đảm bảo lưu thông dòng chảy, phòng chống sạt lở bờ, bãi sông, giảm thiểu tác hại do nước gây ra; 100% khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nước thải tập trung được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật theo quy định trước khi xả vào nguồn nước; 40% đến 45% lượng nước thải tại các đô thị từ loại II trở lên và 25% đến 30% lượng nước thải tại các đô thị từ loại V trở lên được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật theo quy định trước khi xả vào nguồn nước.

Tầm nhìn đến năm 2050, duy trì, phát triển tài nguyên nước, điều hòa, phân phối nguồn nước bảo đảm an ninh nguồn nước, thích ứng với biến đổi khí hậu và phù hợp với các điều ước quốc tế, hợp tác song phương, đa phương liên quan đến tài nguyên nước mà Việt Nam đã tham gia.

Phạm Thạch