Quy mô gia đình người Việt đang có xu hướng thu nhỏ dần

Đây là một trong những kết quả từ báo cáo nghiên cứu “Những thay đổi trong gia đình Việt Nam” do Hakuhodo Institute of Life and Living ASEAN Việt Nam (HILL ASEAN Việt Nam) thực hiện và công bố trong Diễn đàn Sei-katsu-sha 2025 diện ra chiều ngày 13.3 tại TP.HCM.

Nghiên cứu cho thấy quy mô gia đình Việt Nam đang thu nhỏ dần. Các đại gia đình, gia đình có nhiều (tam đại đồng đường, tứ đại đồng đường) thế hệ chung sống trong một mái nhà ngày càng ít đi. Các cặp vợ chồng trẻ có xu hướng sống riêng và sinh ít con hơn so với trước đây, dẫn đến số người cùng chung sống trong một hộ gia đình giảm xuống. Lý giải cho việc ngại sinh con, nhiều người đưa ra nguyên nhân chính là do áp lực kinh tế trong khi cho phí nuôi dạy một đứa ngày càng cao, đặc biệt là tại các thành phố lớn.

Đại diện HILL ASEAN Việt Nam chia sẻ về kết quả nghiên cứu đặc điểm của gia đình hiện đại.

Cùng với thay đổi quy mô gia đình, nghiên cứu trên cũng cho thấy cấu trúc gia đình hiện đại trở nên linh hoạt hơn. Các gia đình ngày nay thường đề cao việc mỗi thành viên theo đuổi những mục tiêu rõ ràng trong học tập, sự nghiệp và phát triển bản thân. Việc tái cấu trúc gia đình theo hướng tinh gọn này giúp từng cá nhân có không gian độc lập hơn, đồng thời gia đình vẫn duy trì sự gắn kết thông qua những mục tiêu chung như thành đạt và ổn định kinh tế.

Mô hình hỗ trợ trong gia đình cũng đang chuyển đổi. Vai trò của thế hệ lớn tuổi (ông bà, cha mẹ) dần thay đổi từ chỗ trực tiếp chăm lo vật chất hàng ngày cho con cháu sang vai trò hỗ trợ tài chính và tinh thần. Nhiều ông bà, cha mẹ hiện đại sẵn sàng hỗ trợ con cháu về kinh tế (như góp phần mua nhà, chăm lo học hành) và tư vấn kinh nghiệm sống, hơn là chỉ sống cùng để trông cháu hay phụ giúp việc nhà. Sự thay đổi này phản ánh một mô hình gia đình mới, nơi mỗi thành viên đều hướng đến sự tự lập nhưng vẫn duy trì mạng lưới gắn bó và hỗ trợ lẫn nhau khi cần thiết.

Cùng với đó, giới trẻ ngày nay đề cao phát triển cá nhân. Họ không chỉ quan tâm tới thành công của bản thân trong sự nghiệp hay học vấn, mà còn xem đó là cách gián tiếp đóng góp vào thành công chung của gia đình. Thay vì hy sinh mục tiêu cá nhân vì gia đình như các thế hệ trước, thế hệ trẻ cho rằng khi mỗi cá nhân phát triển tốt thì gia đình sẽ vững mạnh.

Theo đại diện HILL ASEAN Việt Nam, giá trị và vai trò của các thế hệ trong gia đình Việt Nam đang có sự chuyển dịch đáng kể. Nếu như ông bà – thế hệ lớn tuổi – từng trải qua chiến tranh và coi trọng hòa bình, cha mẹ thuộc thế hệ trung niên chú trọng xây dựng đất nước và ổn định cuộc sống, thì thế hệ con cháu ngày nay lại ưu tiên tìm kiếm bản sắc cá nhân và sự tự chủ. Sự khác biệt này dẫn đến thách thức trong việc truyền thụ giá trị truyền thống: nhiều bậc cha mẹ cảm thấy khó khăn hơn trong việc duy trì các giá trị gia đình như lễ nghĩa, hiếu thảo theo cách xưa, trong khi lớp trẻ có xu hướng kết hợp giá trị truyền thống với yếu tố hiện đại để hình thành hệ giá trị mới cho riêng mình.

Thêm vào đó, mức độ thực hành các nghi lễ truyền thống trong gia đình cũng giảm dần. Chẳng hạn, việc thờ cúng tổ tiên hoặc sum họp đông đủ vào dịp lễ Tết không còn được duy trì nghiêm ngặt như trước.

Tuy nhiên, một làn sóng tích cực là một bộ phận giới trẻ đang tìm cách kết nối lại với di sản văn hóa của gia đình thông qua các phương tiện truyền thông, du lịch về cội nguồn hoặc tái hiện các nghi lễ theo cách thức mới mẻ, nhằm dung hòa giữa truyền thống và hiện đại.

Đại diện HILL ASEAN Việt Nam chia sẻ tại sự kiện.

Cũng theo đại diện HILL ASEAN Việt Nam những thay đổi trong cấu trúc và giá trị gia đình Việt Nam mang lại hàm ý quan trọng cho các doanh nghiệp và thương hiệu. Việc hiểu rõ gia đình Việt đang biến đổi ra sao giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược tiếp cận thị trường phù hợp hơn, đặc biệt trong lĩnh vực tiếp thị hướng đến nhóm khách hàng là gia đình. Các cơ hội kinh doanh mới có thể được khai thác dựa trên xu hướng này, ví dụ như phát triển các sản phẩm và dịch vụ dành cho gia đình chú trọng gắn kết các thế hệ.

Cụ thể, doanh nghiệp có thể tập trung vào các hoạt động trải nghiệm chung cho gia đình (như du lịch, sự kiện văn hóa, workshop kỹ năng sống), thiết kế chương trình giáo dục trực tuyến giúp cha mẹ và con cái cùng học tập và phát triển kỹ năng, hoặc mở rộng các dịch vụ hỗ trợ tài chính cho người cao tuổi (như bảo hiểm hưu trí, tư vấn đầu tư) nhằm đáp ứng nhu cầu an tâm tuổi già.

Bằng cách điều chỉnh sản phẩm và thông điệp tiếp thị theo hướng đề cao giá trị gia đình mới, thương hiệu sẽ dễ dàng kết nối cảm xúc với khách hàng, xây dựng được lòng tin và sự trung thành từ các thế hệ người tiêu dùng khác nhau.

Bài, ảnh: Trà My

_____________

(*) HILL ASEAN Việt Nam là trung tâm nghiên cứu thuộc Tập đoàn Hakuhodo (Nhật Bản), chuyên nghiên cứu con người dưới góc độ “Sei-katsu-sha” – tức coi con người là những cá thể toàn diện với cuộc sống phong phú, không chỉ đơn thuần là người tiêu dùng hay dưới góc nhìn của doanh nghiệp.