Quyền của con không phụ thuộc vào tình trạng hôn nhân của cha mẹ

Các luật sư Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai thực hiện tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân xã Tân Quan, tỉnh Đồng Nai vào tháng 8-2025. Ảnh: Đ.Phú

Pháp luật về dân sự, hôn nhân và gia đình có sự ràng buộc về nghĩa vụ của cha mẹ về chăm sóc, nuôi dưỡng đối với con chưa thành niên, đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự, không tự lao động để nuôi sống bản thân. Nghĩa vụ này không phân biệt tình trạng hôn nhân của cha mẹ hiện tại như: ly hôn, sống chung với nhau như vợ chồng không có đăng ký kết hôn.

Khi cha ruột rời xa và mất

Khi chia tay với chồng cũ là ông H.G. (ngụ phường Bình Long, tỉnh Đồng Nai), bà M.N. (ngụ phường An Lộc, tỉnh Đồng Nai) gặp khó khăn khi chăm sóc, nuôi dưỡng con chung của 2 người là H.D. (dưới 18 tuổi). Do đó, bà đã đề nghị chồng cũ hỗ trợ thêm cho em H.D. tiền sinh hoạt, ngoài số tiền ông cấp dưỡng hằng tháng theo quy định của pháp luật khi 2 người ly hôn. Tuy nhiên, ông H.G. không đồng ý khi ông đã kết hôn với vợ mới và có 2 con.

Lúc này, bà M.N. tác động em H.D. đừng gặp, đừng thừa nhận cha con với ông H.G. Điều này gây bức xúc, tranh luận trong những người biết chuyện của họ.

Một số người cho rằng ông H.G. xử sự như vậy là đúng, vì ly hôn rồi coi như quan hệ tài sản, tình cảm cũng kết thúc. Số khác thì cho rằng ly hôn nhưng vợ cũ, con gặp khó khăn thì chồng cũ dù không muốn cũng phải trợ giúp mới đúng luật và tình người.

Chuyện của họ đúng sai sẽ được các chuyên gia pháp lý phân giải, nhưng với trường hợp sống chung như vợ chồng không đăng ký kết hôn và có con chung giữa ông V.V.L. và bà Đ.D.V. (ngụ phường Trảng Dài, tỉnh Đồng Nai) thì cần bảo vệ quyền lợi cho các con.

Bà Đ.D.V. trình bày: Ông V.V.L. có tài sản riêng là căn nhà và khu đất diện tích trên 120m2 tại Thành phố Hồ Chí Minh (do cha mẹ ông cho và đã có sổ hồng mang tên ông) trị giá trên 4 tỷ đồng. Mặc dù từ lúc còn trẻ cho tới khi mất, ông V.V.L. không kết hôn hợp pháp với bất kỳ ai, chỉ sống chung với bà và nhiều phụ nữ khác; trong đó bà và một phụ nữ ở Thành phố Hồ Chí Minh có con chung. Do đó, khi ông V.V.L. mất, bà và người phụ nữ kia đưa con tới thăm hỏi. Tuy nhiên, cả 2 đều bị anh chị em ruột của ông V.V.L. xua đuổi, vì sợ nhận con cháu sẽ bị chia di sản.

Bà Đ.D.V. muốn biết: Khi còn sống, ông V.V.L. không có vợ, con hợp pháp, vậy khi ông mất, nhà và đất thuộc tài sản riêng của ông sẽ được chia ra sao?

Con ruột, con nuôi được hưởng phần như cha mẹ ruột, cha mẹ nuôi

Cấp dưỡng là việc một người có nghĩa vụ đóng góp tiền hoặc tài sản khác để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người không sống chung với mình mà có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng trong trường hợp người đó là người chưa thành niên, người đã thành niên mà không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình hoặc người gặp khó khăn, túng thiếu theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.

Đồng thời, tại Điều 107 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 có quy định, nghĩa vụ cấp dưỡng được thực hiện giữa cha, mẹ và con; giữa vợ và chồng. Nghĩa vụ cấp dưỡng không thể thay thế bằng nghĩa vụ khác và không thể chuyển giao cho người khác. Trường hợp người có nghĩa vụ nuôi dưỡng trốn tránh nghĩa vụ thì theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức như: cha hoặc mẹ, người giám hộ…, tòa án buộc người đó phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định pháp luật.

Đặc biệt, tại Điều 115 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định rất rõ nhưng ít người biết: Khi ly hôn, nếu bên khó khăn, túng thiếu có yêu cầu cấp dưỡng mà có lý do chính đáng thì bên kia có nghĩa vụ cấp dưỡng theo khả năng của mình.

Chính vì vậy, với trường hợp của ông H.G. và bà M.N., luật sư Nguyễn Thanh Tấn (Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) cho biết: Việc bà M.N. yêu cầu chồng cũ hỗ trợ thêm cho con hoặc cho bà chỉ thực hiện được khi bà gặp khó khăn, túng thiếu. Muốn vậy, bà phải chứng minh thực tế đúng như bà trình bày và phải có đơn gửi tòa án xem xét, quyết định.

Còn với trường hợp bà Đ.D.V., các bà mẹ có quyền đại diện cho con (nếu người con chưa đủ 18 tuổi) khởi kiện yêu cầu pháp luật can thiệp, bằng cách phân chia di sản thừa kế là nhà và đất do ông V.V.L. đứng tên, dù nguồn gốc nhà đất này do cha mẹ ông V.V.L. cho riêng ông.

Khi ấy, con của bà, con của người phụ nữ sống chung với ông V.V.L. sinh ra và cha, mẹ ruột của ông V.V.L., thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Vì vậy, nhà và đất kia sẽ được phân chia mỗi người một phần bằng nhau. Tuy nhiên, do bà với người phụ nữ kia không có đăng ký kết hôn với ông V.V.L., nên các cháu phải làm một thủ tục tiếp theo là giám định ADN để xác định có quan hệ cha con với ông V.V.L.

Đoàn Phú