Quyền thường dân

Tháng 11, nếu có bất cứ vụ án nào xử trên địa phận quận Cook thuộc bang Illinois đông dân nhất vùng trung tây Hoa Kỳ, ông Obama cũng có thể được triệu tập tham gia hội thẩm nhân dân, thực hiện quyền lực tư pháp ngang với các thành phần khác trong tòa.

Ai đăng ký bầu cử ở đâu làm nghĩa vụ ở đó. Gia đình Obama hiện sống trong dinh thự 8,1 triệu USD ở Washington. Tuy nhiên họ còn có nhà và là cử tri ở Chicago với 9,5 triệu dân, thủ phủ của Cook và là đô thị lớn thứ ba Hoa Kỳ. Đó là lý do chánh án quận Cook Timothy Evans gửi trát triệu tập ông Obama hôm 28/10.

Các thành viên hội thẩm được sơ tuyển ngẫu nhiên với điều kiện khỏe mạnh, nói năng bình thường và không phạm tội. Họ không buộc phải có “kiến thức pháp luật” hay năng lực gì đặc biệt. Họ có bổn phận giữ cân công lý cân bằng. Ai cũng phải đăng ký và nghĩa vụ chỉ dài một tháng. Năm nay chưa lọt mắt xanh, năm sau đăng ký tiếp.

Nhìn chung, các nhân vật tiếng tăm, có kinh nghiệm chính trường, ít được chọn nhằm tránh nguy cơ “cây cao bóng cả” quá sắc sảo, át vía các hội thẩm nhân dân bé nhỏ khác vốn ít tiếng tăm hay kinh nghiệm.

Đó có lẽ là một trong những lý do khiến các cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton năm 2003, George W.Bush năm 2015, phó tổng thống Joe Biden năm 2011, hay thẩm phán tối cao John G. Roberts Jr cũng năm 2015, từng đăng ký nghĩa vụ nhưng đều bị loại. Hãn hữu mới có Oprah Winfrey, nữ MC truyền hình đứng thứ 14 danh sách 100 phụ nữ quyền lực nhất thế giới năm 2006, lọt vào bồi thẩm đoàn cùng 12 dân thường khác tham gia xử một vụ giết người năm 2004.

Ngay cả với các thường dân áo vải, để giảm thiểu thiên vị, người ta còn mời tư vấn độc lập đến sàng lọc một cách ngặt nghèo. Tư vấn nhận thù lao 250USD/giờ trong khi mỗi hội thẩm nhân dân như ông Obama chỉ được 17,2 USD/ngày hoặc 5-50 USD/ngày nếu ở nơi khác.

Quy trình lấy công lý làm chuẩn, theo chánh án Evans, “rất được công chúng coi trọng dù đấy không phải là nơi có thể làm giàu. Điều cốt yếu là xã hội chúng ta hưởng lợi từ cam kết” của mọi người. Thực hiện bổn phận chốn công đường với không ít nhiêu khê mà lộc chẳng bao nhiêu phải chăng là cách để cá nhân dưỡng đức, tích duyên lành?

Hoàng Quốc Dũng