Quyết định khó khăn nhưng đúng đắn khi Nga loại bỏ tàu ngầm hạt nhân lớn nhất thế giới

Tàu ngầm hạt nhân thuộc Đề án 941 "Akula", trong khi NATO đặt cho chúng là Typhoon, với lượng giãn nước hơn 48.000 tấn khi lặn, từng được xem là biểu tượng sức mạnh hải quân Liên Xô trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.

Đây cũng là loại tàu ngầm lớn nhất mà con người từng chế tạo, có khả năng mang theo 20 tên lửa đạn đạo liên lục địa R-39 Rif.

Tên lửa đạn đạo liên lục địa R-39 Rif (NATO gọi là SS-N-20 Sturgeon) là loại tên lửa được Liên Xô phát triển dành riêng cho tàu ngầm hạt nhân lớp Typhoon.

Tên lửa này bắt đầu trang bị từ năm 1983, dài khoảng 16 m, nặng hơn 90 tấn, tầm bắn tối đa 8.300 km.

Mỗi tên lửa mang được 10 đầu đạn hạt nhân tách biệt (MIRV), có khả năng tấn công nhiều mục tiêu cùng lúc.

Loại tên lửa đạn đạo chiến lược này đủ sức răn đe đối phương ở quy mô toàn cầu.

Tuy nhiên, bước sang thời kỳ nước Nga hậu Xô Viết, những “quái vật biển” này dần trở nên lỗi thời và bị loại khỏi biên chế.

Nguyên nhân trước hết xuất phát từ chi phí duy trì quá lớn. Với kích thước khổng lồ và cấu trúc hai thân song song, hệ thống kỹ thuật trên Typhoon cực kỳ phức tạp, khiến việc vận hành và bảo dưỡng trở thành gánh nặng.

Trong bối cảnh nền kinh tế Nga những năm 1990 gặp nhiều khó khăn, ngân sách quốc phòng không còn đủ sức gánh vác.

Bên cạnh đó, loại tên lửa R-39 mà Typhoon sử dụng đã lạc hậu, lại quá cồng kềnh, khó có thể nâng cấp để tương thích với công nghệ tên lửa mới.

Sự thay đổi trong chiến lược răn đe hạt nhân cũng góp phần khiến Typhoon mất dần vai trò. Sau khi Liên Xô tan rã, Nga không còn theo đuổi cuộc chạy đua số lượng với Mỹ, mà hướng tới lực lượng hạt nhân gọn nhẹ, hiện đại và tiết kiệm hơn.

Lớp tàu ngầm Borei ra đời chính là minh chứng, nhỏ hơn nhiều so với Typhoon nhưng lại mang được tên lửa Bulava tối tân, hiệu quả răn đe vẫn đảm bảo mà chi phí thấp hơn đáng kể.

Thêm vào đó, những hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân như START buộc Nga phải thu hẹp số lượng phương tiện mang đầu đạn, khiến việc duy trì những tàu khổng lồ như Typhoon trở nên không cần thiết.

Trong sáu chiếc Typhoon từng được chế tạo, phần lớn đã bị tháo dỡ. Chỉ có chiếc Dmitry Donskoy được giữ lại thêm một thời gian để thử nghiệm tên lửa Bulava, trước khi cũng chính thức rời biên chế.

Như vậy, việc Nga từ bỏ lớp tàu ngầm hạt nhân lớn nhất thế giới không phải vì chúng kém cỏi, mà bởi thời thế đã thay đổi: chúng quá tốn kém, công nghệ đã lạc hậu và không còn phù hợp với chiến lược quốc phòng hiện đại.

Typhoon trở thành một biểu tượng huy hoàng của quá khứ, nhưng không còn chỗ đứng trong tương lai của lực lượng hạt nhân chiến lược Nga.

Việt Hùng