Quyết liệt tháo gỡ giải ngân, ngăn nguy cơ tái nghèo

Mục tiêu cơ bản hoàn thành

Theo đánh giá của Đoàn giám sát HĐND tỉnh, thời gian qua UBND tỉnh và các cấp, các ngành đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững; kịp thời kiện toàn Ban Chỉ đạo và ban hành quy chế hoạt động ở các cấp... Việc tổ chức thực hiện Chương trình cơ bản bảo đảm liên tục, không gián đoạn, kể cả trong bối cảnh sắp xếp lại cơ quan chuyên môn và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025.

Hệ thống văn bản chỉ đạo, hướng dẫn được ban hành tương đối kịp thời; công tác tuyên truyền được triển khai đa dạng, có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị; hoạt động kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên, góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện Chương trình.

Đoàn giám sát HĐND tỉnh khảo sát Dự án 2 - hỗ trợ phát triển sản xuất bò vàng địa phương tại bản Tà Sỏi, xã Quỳ Châu. Ảnh: Hải Phong

Kết quả thực hiện các mục tiêu được đánh giá nhìn chung đạt và vượt kế hoạch. Giai đoạn 2021 - 2024, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm từ 7,8% xuống 4,16%; hộ cận nghèo giảm từ 6,59% xuống 5,42%. Ước đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh còn 3,13%, miền núi còn 8,66%, đạt mục tiêu đề ra; một số địa phương có tốc độ giảm nghèo cao hơn mức bình quân chung.

Đoàn giám sát ghi nhận: các dự án, tiểu dự án triển khai đúng mục tiêu, đối tượng; nhiều mô hình phát triển sản xuất, tạo sinh kế bền vững mang lại hiệu quả thiết thực. Các chính sách giảm nghèo thường xuyên và tín dụng chính sách xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời, góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập và bảo đảm an sinh xã hội cho các đối tượng thụ hưởng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, qua làm việc trực tiếp tại một số đơn vị và địa phương, Đoàn giám sát HĐND tỉnh chỉ rõ tiến độ thực hiện và giải ngân vốn Chương trình còn chậm, phát sinh chuyển nguồn sang năm 2025; giải ngân năm 2025 ở mức thấp, một số dự án, tiểu dự án thấp hơn bình quân chung. Tỷ lệ hộ nghèo vẫn cao so với cả nước, kết quả giảm nghèo chưa bền vững, nguy cơ tái nghèo còn hiện hữu; đời sống người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và khu vực thường xuyên chịu thiên tai còn nhiều khó khăn...

Đoàn giám sát cũng nêu rõ: việc xác định nhu cầu, lập kế hoạch và phân bổ vốn ở một số dự án chưa sát thực tế; kinh phí sự nghiệp còn dàn trải, lồng ghép nguồn lực hạn chế. Việc phân bổ vốn năm 2025 chậm ảnh hưởng tiến độ giải ngân; một số dự án đầu tư xây dựng cơ bản gặp vướng mắc khi chuyển giao về cấp xã. Các mô hình sinh kế chủ yếu triển khai theo hộ gia đình, ít liên kết theo chuỗi giá trị nên hiệu quả lan tỏa chưa cao.

Về nguyên nhân, Đoàn giám sát cho rằng có cả yếu tố khách quan và chủ quan. Trong đó, hệ thống văn bản hướng dẫn nhiều, một số ban hành chậm, chưa đồng bộ, chưa phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; nguồn lực Trung ương bố trí còn thiếu, chậm, thiếu linh hoạt; thiên tai, bão lũ diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy với yêu cầu tiến độ cao cũng ảnh hưởng đến triển khai Chương trình.

Ở góc độ chủ quan, công tác tuyên truyền nâng cao ý thức vươn lên thoát nghèo còn hạn chế; một bộ phận người nghèo còn tâm lý trông chờ, ỷ lại. Một số sở, ngành, địa phương thiếu chủ động, phối hợp chưa chặt chẽ; đội ngũ cán bộ làm công tác giảm nghèo, nhất là cấp xã, còn mỏng, kiêm nhiệm nhiều việc, ảnh hưởng đến chất lượng tham mưu và tổ chức thực hiện...

Quan tâm bố trí cán bộ có năng lực, trách nhiệm

Từ kết quả giám sát, Đoàn giám sát HĐND tỉnh kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành và UBND cấp xã tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân nguồn vốn Chương trình năm 2025 theo Nghị quyết số 51/NQ-HĐND ngày 3/11/2025; kịp thời cập nhật, hướng dẫn triển khai các văn bản của Trung ương trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền tới các cấp, các ngành và người dân.

Đoàn giám sát đề nghị rà soát, đánh giá sát tình hình từng dự án, tiểu dự án để tập trung chỉ đạo theo trọng tâm, trọng điểm; đối với những nội dung giải ngân thấp, vướng mắc nhiều, cần xây dựng giải pháp khả thi, có tính đột phá, phấn đấu hoàn thành cao nhất mục tiêu Chương trình trong thời gian còn lại của năm 2025... Cùng với đó, các sở, ngành cần tăng cường hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn cho cấp xã trong tiếp nhận và triển khai Chương trình, nhất là các thủ tục liên quan đến dự án đầu tư xây dựng cơ bản, chuyển đổi tài khoản và chi phí quản lý dự án khi nhiệm vụ đầu tư công được chuyển về cấp xã quản lý.

Giai đoạn 2026 - 2030, Đoàn giám sát kiến nghị UBND tỉnh giao Sở NN và MT tham mưu tổ chức hội nghị tổng kết Chương trình, rút kinh nghiệm, định hướng và xây dựng danh mục các mô hình sinh kế, dự án phát triển sản xuất theo địa bàn từng xã, phường gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Đồng thời, cân đối, ưu tiên nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội để bổ sung nguồn lực cho vay ưu đãi; rà soát chính sách theo hướng chuyển từ hỗ trợ cho không, hỗ trợ bằng hiện vật sang cho vay ưu đãi phù hợp thực tiễn, góp phần giúp người dân phát triển sinh kế, giảm nghèo bền vững.

Một yêu cầu xuyên suốt được Đoàn giám sát nhấn mạnh là quan tâm bố trí cán bộ có năng lực, trách nhiệm; đồng thời, tăng cường tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ làm công tác tham mưu và triển khai Chương trình, nhất là ở cấp xã, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Diệp Anh