Ai trả tiền thuế nhập khẩu của Mỹ?

Họ dự báo tiền thuế, từ mức phổ biến 10% cho đến mức vài chục đến cả trăm phần trăm, sẽ được các nhà sản xuất và nhập khẩu chuyển cho người tiêu dùng khi tăng giá bán theo mức thuế tăng thêm. Thực tế có xảy ra như vậy không?

Hiện mức thuế quan tăng thêm đang đem về cho ngân sách nước Mỹ chừng 30 tỉ đô la/tháng. Ảnh minh họa: Reuters

Theo tạp chí Commonplace, khi Volkswagen công bố kết quả kinh doanh quí 3 vào cuối tháng 10, hãng xe hơi của Đức cho biết họ dự báo năm nay sẽ thua lỗ nặng. Lý do là bởi họ phải gánh 5 tỉ euro tiền thuế cho thị trường Mỹ. Tương tự, hãng Adidas báo động về mức thiệt hại 120 triệu euro trên lợi nhuận năm nay, một phần vì mức thuế nhập khẩu của Mỹ họ phải gánh chịu. Toyota đưa ra con số 9 tỉ đô la cũng với lý do tương tự.

Như thế chính sách thuế của Mỹ làm giảm lợi nhuận của các nhà sản xuất nước ngoài - tức, thực tế họ phải gánh bớt một phần, có thể nói là phần lớn, mức thuế về nguyên tắc do người tiêu dùng Mỹ trả. Hóa ra các nhà kinh tế, từ các bài phân tích trên tờ Financial Times đến bình luận trong các hội thảo của Đại học Harvard đều nói sai: thuế nhập khẩu không làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu như họ lo ngại.

Thật ra chính sách thuế và mức thuế cụ thể bị thay đổi nhiều lần, nhiều lần trì hoãn đến tháng 8-2025 mới áp dụng, nhưng tính chung mức thuế nhập khẩu bình quân nước Mỹ áp lên hàng hóa từ nước ngoài là 18,6%, mức cao nhất kể từ năm 1933. Trong khi đó, chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ đang ở mức tăng 3%, hầu như không thay đổi so với trước đó. Ứng dụng theo dõi thuế quan của trường Kinh doanh Harvard (Harvard Business School) phỏng đoán chừng 20% tiền thuế được chuyển vào giá, tức một phần năm mức thuế thể hiện trên giá nhưng mức này tính luôn cả mức điều chỉnh một lần, có thể không lặp lại.

Theo tờ Comonplace, có ba lý do giải thích cho hiện tượng này. Theo họ, các nhà sản xuất, nhất là nhà sản xuất từ châu Âu, đã hưởng một biên lợi nhuận lớn khi xuất hàng vào Mỹ nên nay có thể giảm giá nhằm không để thuế ảnh hưởng đến giá bán lẻ. Điều này đặc biệt đúng với ô tô đắt tiền nhập từ Đức hay hàng xa xỉ nhập từ Pháp và Ý.

Lý do thứ nhì là chính sách ưu đãi của một số nước nhằm giúp doanh nghiệp nước họ thâm nhập thị trường Mỹ. Tờ Comonplace nêu Trung Quốc như một ví dụ trong ngành sản xuất tấm năng lượng mặt trời hay Liên minh châu Âu trong ngành sản xuất thép.

Lý do thứ ba là sự nắm lấy cơ hội của một số doanh nghiệp Mỹ, tận dụng cơ hội thuế nhập khẩu cao để tăng sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu. Trong nhiều trường hợp họ liên doanh với chính nhà sản xuất nước ngoài để chuyển cơ sở sang nước Mỹ, như hãng dược AstraZeneca công bố kế hoạch đầu tư 50 tỉ đô la để xây nhà máy ở Mỹ. Hãng sản xuất chip TSMC của Đài Loan tuyên bố sẽ đầu tư 100 tỉ đô la để làm chip ngay ở nước Mỹ.

Cho đến nay mức thuế quan tăng thêm đang đem về cho ngân sách nước Mỹ chừng 30 tỉ đô la mỗi tháng, tính ra sẽ lên đến 360 tỉ đô la mỗi năm. Số tiền này có thể giúp Chính phủ Mỹ rộng tay hơn trong giảm thuế thu nhập cho người dân Mỹ, kể cả thuế thu nhập doanh nghiệp. Hiện nay tổng thu thuế doanh nghiệp của Mỹ vào khoảng 540 tỉ đô la mỗi năm; riêng tổng thu từ thuế thu nhập cá nhân cao hơn, chừng 2.400 tỉ đô la/năm, chiếm 50% tổng thu ngân sách liên bang.

Trong khi đó, số liệu của Hội đồng Quan hệ quốc tế (Council on Foreign Relations) có hơi khác. Tổng hợp số liệu từ nhiều nguồn, trang web của tổ chức này cho biết ba tháng sau khi mức thuế nhập khẩu mới được công bố, chi phí thuế tăng thêm được chia sẻ giữa nhà nhập khẩu Mỹ (đến 64%), người tiêu dùng (22%) và nhà sản xuất nước ngoài (chỉ 14%). Có thể đây là giai đoạn đầu tiên khi nhà nhập khẩu chưa thể thương lượng mức giá mới hoặc có thể họ đã nhập nhiều hàng hóa trước đó để dự trữ.

Tính đến tháng 10-2025, tỷ lệ san sẻ đã thay đổi: nhà nhập khẩu nay chỉ gánh 27%; nhà sản xuất chịu 18% còn lại đến 55% chi phí thuế đã chuyển sang cho người tiêu dùng chi trả. Trang web này dự báo đến giữa năm 2026, nhà nhập khẩu sẽ chịu 8% chi phí thuế, nhà sản xuất chịu 25% và người tiêu dùng chịu đến 67%.

Có lẽ phải chờ các số liệu chính thức vào cuối năm mới biết được ai là người chi trả nhiều nhất cho tiền thuế nhập khẩu của Mỹ nhưng có thể nói ngay đó không phải là 100% tiền thuế tăng thêm được tự động chuyển vào giá tiêu dùng như các nhà kinh tế cảnh báo vào giữa năm nay.

Nguyễn Vũ