Rà soát, phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Một góc xã Sơn Thủy.

Theo Quyết định số 861/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 612/QĐ-UBDT của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo), giai đoạn 2021-2025 tỉnh Thanh Hóa có 174 xã thuộc vùng đồng bào DTTS&MN, với 129 xã khu vực I, 24 xã khu vực II và 21 xã khu vực III. Trong giai đoạn này, tỉnh còn 318 thôn đặc biệt khó khăn thuộc 95 xã. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, trên địa bàn tỉnh có 76 xã vùng DTTS&MN, 11 xã có yếu tố miền núi, với trên 701 nghìn người dân tộc thiểu số, chiếm hơn 18% dân số toàn tỉnh, gồm 7 dân tộc chủ yếu: Kinh, Mường, Thái, Thổ, Mông, Dao và Khơ Mú.

Được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước thông qua các chương trình, dự án, hệ thống cơ sở vật chất hạ tầng vùng đồng bào DTTS&MN được quan tâm đầu tư, đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện và nâng cao. Thu nhập bình quân đầu người khu vực miền núi năm 2025 ước đạt 53,9 triệu đồng/người/năm (cao gần gấp 2 lần so với năm 2020). Tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo dân tộc thiểu số giảm từ 8,6% năm 2024 xuống dự kiến còn 5,6% năm 2025.

Tuy nhiên, năm 2025 là thời điểm kết thúc hiệu lực của các quyết định phân định vùng đồng bào DTTS&MN - vốn là cơ sở pháp lý triển khai thực hiện chính sách dân tộc và công tác dân tộc. Do vậy, ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 272/2025/NĐ-CP về phân định vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026-2030, ngày 19/10/2025 Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã ban hành Công văn số 2350/BDTTG-VPQGDTMN về việc tổ chức triển khai Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ, UBND tỉnh ban hành kế hoạch triển khai thực hiện rà soát, phân định vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026-2030. Trên cơ sở đó, các sở, ngành, địa phương trong phạm vi rà soát đã khẩn trương tổ chức triển khai nhiệm vụ liên quan.

Tại xã biên giới Sơn Thủy dù khối lượng công việc sau khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp là rất lớn, song UBND xã đã khẩn trương xây dựng, ban hành kế hoạch, phân công rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm và địa bàn, tiến độ. Chủ tịch UBND xã Mạc Văn Tới cho biết: "Việc phân định vùng đồng bào DTTS&MN không chỉ là căn cứ pháp lý để áp dụng các chính sách hỗ trợ trong thời gian tới, mà còn là nền tảng quan trọng cho công tác quy hoạch và đầu tư dài hạn của địa phương. Do vậy, bám sát hướng dẫn của Sở Dân tộc và Tôn giáo và các sở, ngành liên quan, xã đã thành lập hội đồng rà soát, phân định vùng và tổ giúp việc theo đúng thành phần quy định, trong đó đề cao vai trò của bí thư chi bộ, trưởng các bản, đồng thời phát huy vai trò giám sát của Nhân dân".

Trên cơ sở các tiêu chí rà soát, phân định vùng theo quy định của Chính phủ, UBND xã Sơn Thủy đã tổ chức kiểm tra, rà soát nắm bắt thực tế đời sống Nhân dân cũng như điều kiện phát triển kinh tế - xã hội ở các bản. Chủ động phối hợp với các sở, ngành có liên quan để xác định chính xác các tiêu chí về địa hình, độ cao so với mực nước biển, độ dốc... Đồng thời tổ chức hội nghị lấy ý kiến đóng góp của Nhân dân, nhất là người có uy tín để thống nhất khách quan kết quả rà soát. Sau khi hoàn thành các bước rà soát, UBND xã đã báo cáo, đề nghị Hội đồng thẩm định phân định vùng đồng bào DTTS&MN cấp tỉnh thẩm định, trình Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt.

Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo, kế hoạch tổ chức rà soát, phân định vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026-2030 của UBND tỉnh đã xác định cụ thể nguyên tắc rà soát, nội dung công việc, thời gian hoàn thành, phân công trách nhiệm của các sở, ban, ngành có liên quan và UBND các xã, phường thuộc diện rà soát, phân định. Trong kế hoạch này, các sở, ngành, địa phương thực hiện rà soát, thẩm định, xác định danh sách xã, thôn, bản thuộc vùng đồng bào DTTS; thôn, bản, xã miền núi; thôn, bản, xã thuộc vùng đồng bào DTTS&MN; thôn, bản, xã đặc biệt khó khăn và xã thuộc khu vực I, khu vực II, khu vực III. Phạm vi rà soát được tiến hành tại 92 xã, phường ở vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025 và xã, phường có yếu tố miền núi từ năm 2015 đến nay. Việc rà soát, phân định vùng được căn cứ trên nhiều tiêu chí như địa hình, tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ dân số là người DTTS, tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch, điều kiện cơ sở vật chất hạ tầng, y tế, giáo dục...

Do phải tiến hành rà soát, đánh giá đa dạng tiêu chí, khối lượng công việc lớn, lại trong thời gian ngắn, trong khi căn cứ thời gian xác định tiêu chí về thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ hộ nghèo tháng 12/2024, nên nhiều xã gặp không ít khó khăn, nhất là các xã, phường thuộc diện sáp nhập. Trước thực trạng này, UBND tỉnh đã tổ chức các đoàn với sự tham gia của các sở, ngành chức năng đến địa phương kiểm tra, nhằm kịp thời nắm bắt tiến độ, tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện kế hoạch.

Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Cầm Bá Tường cho biết: "Thông qua kiểm tra, hầu hết cấp ủy, chính quyền và người đứng đầu các địa phương đều đề cao tinh thần, trách nhiệm, phân công cán bộ, công chức, phối hợp với chi bộ, ban quản lý, ban công tác mặt trận thôn, bản tổ chức rà soát các tiêu chí theo tinh thần khách quan, minh bạch, đảm bảo tiến độ. Thông qua kiểm tra, đoàn đã trực tiếp hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn cho các địa phương trong tiến hành các bước trình tự thủ tục xác định tiêu chí, đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo chất lượng công tác rà soát, phân định vùng đồng bào DTTS&MN".

Với tinh thần đó, đến nay, hầu hết xã, phường thuộc diện rà soát, phân định đã hoàn thiện báo cáo kết quả xác định, phân định vùng gửi về UBND chờ các sở, ngành thẩm định. Theo kế hoạch, Hội đồng thẩm định cấp tỉnh sẽ hoàn thành thẩm định kết quả rà soát của các xã, phường trước ngày 25/12, trình UBND tỉnh phê duyệt.

Bài và ảnh: Đồng Thành