'Ranh giới giữa tiết kiệm và lãng phí rất mong manh'

Sáng 22-9, tiếp tục chương trình phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí (sửa đổi toàn diện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí).

Siết trách nhiệm của người đứng đầu

Tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết dự án luật đã cụ thể hóa Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị, xác định rõ trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, tập thể, cá nhân trong quản lý, sử dụng nguồn lực của nền kinh tế.

Đặc biệt, dự thảo nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu cơ quan, tổ chức nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định pháp luật về phòng, chống lãng phí hoặc để xảy ra hành vi gây lãng phí trong phạm vi được giao quản lý.

Điều 32 dự thảo luật quy định rõ trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động. Theo đó, cán bộ, công chức phải quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công đúng mục đích, định mức, tiêu chuẩn; đồng thời giải trình và chịu trách nhiệm cá nhân về việc để xảy ra lãng phí thuộc phạm vi quản lý, sử dụng.

Ông Hùng cho biết dự thảo đã thể chế hóa Quy định 231 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Theo đó, luật bổ sung, hoàn thiện quy định về phát hiện lãng phí, trách nhiệm xử lý thông tin và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng. Ảnh: QH

Dự án luật cũng cụ thể hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm nhằm tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí; đồng thời tạo không gian pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm.

Thẩm tra dự thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị tiếp tục nghiên cứu, bổ sung nguyên tắc để bảo đảm thể chế hóa tinh thần xuyên suốt Chỉ thị 27-CT/TW “lấy tiết kiệm là mục tiêu, chống lãng phí là nhiệm vụ”.

Theo ông, việc đánh giá tiết kiệm, chống lãng phí phải dựa trên tiêu chuẩn, định mức do cơ quan có thẩm quyền ban hành, kết hợp đánh giá tổng thể về kết quả thực hiện nhiệm vụ, chất lượng đầu ra, hiệu quả sử dụng nguồn lực và tác động xã hội.

Ông Mãi nhấn mạnh việc bổ sung nguyên tắc đánh giá tiết kiệm theo hướng kết hợp giữa tiêu chuẩn, định mức với kết quả thực hiện là cần thiết, cấp bách và phù hợp xu hướng quản lý công hiện đại.

Bên cạnh đó, cần bổ sung nguyên tắc phân biệt rõ giữa hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với rủi ro khách quan trong quá trình đổi mới, thực hiện cơ chế, chính sách thí điểm. Điều này nhằm khuyến khích tính chủ động, năng động của cán bộ, công chức, không để “đánh đồng” giữa thất bại trong thử nghiệm và sai phạm.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” vào ngày 31-5 hằng năm và giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổ chức thực hiện để đảm bảo triển khai hiệu quả.

Mạnh dạn phân cấp, trao quyền để sử dụng nguồn lực hiệu quả

Góp ý cho dự luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh phải bảo đảm tính cụ thể, khả thi trong tổ chức thực hiện các quy định. “Ranh giới giữa tiết kiệm và lãng phí rất mong manh. Ở chỗ này coi là tiết kiệm nhưng ở chỗ khác lại thành lãng phí” - ông Thanh nói và đề nghị phải có một bộ tiêu chuẩn, định mức kinh tế, kỹ thuật phù hợp để xác định được ranh giới này.

Ông Thanh nêu bài học thực tiễn trước đây có đoạn cao tốc chỉ làm hai làn xe, không có làn dừng khẩn cấp, dẫn đến nhiều tai nạn, sau phải cải tạo lại tốn kém hơn rất nhiều.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Ảnh: QH

“Cần chuyển nhận thức từ ‘tiết kiệm, chống lãng phí’ sang ‘sử dụng nguồn lực hiệu quả’ và cụ thể hóa nguyên tắc này trong các điều khoản để phân biệt rõ ràng giữa tiết kiệm và lãng phí - ông Thanh nhấn mạnh.

Ông cũng lưu ý phải phân biệt hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với rủi ro khách quan, nhất là khi triển khai thí điểm các cơ chế, chính sách mới. “Anh em rất sợ, từ thái cực này dễ chuyển sang thái cực kia. Dự án chậm là phát sinh lãng phí, chi phí xã hội, chi phí cơ hội. Nguyên tắc đã đúng nhưng tôi quan tâm tới quy định cụ thể để bảo đảm tính khả thi” - ông nói thêm.

Chủ nhiệm Phan Văn Mãi cho biết việc sử dụng tài sản, nguồn ngân sách trong bối cảnh cụ thể phải có phương án tối ưu, có hiệu quả nhất.

Ông lấy ví dụ TP.HCM hiện chi trả lương khoảng 10.000 tỉ đồng/năm. Nếu cho Chủ tịch UBND TP được HĐND TP thông qua cơ chế tự quyết về tổng biên chế, tổng quỹ lương và trong 5 năm giảm 10-15% chi phí thì ngân sách sẽ được sử dụng hiệu quả hơn.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. Ảnh: QH

“Tuy nhiên, hiện nay cơ chế phân cấp, trao quyền cho người chịu trách nhiệm vẫn chưa mở đủ. Người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp công chưa được trao toàn quyền quyết định sử dụng tài sản Nhà nước giao để phát huy hiệu quả cao nhất” - ông Mãi nói.

Ông nêu thêm thí dụ gần đây, Lotte đề nghị dừng và trả lại dự án tại Thủ Thiêm. Trước đây, tiền sử dụng đất đã được định giá và chấp thuận. Tuy nhiên, do việc phê duyệt kéo dài, cơ quan Nhà nước yêu cầu doanh nghiệp phải nộp thêm khoản tiền chậm nộp lên tới hàng ngàn tỉ đồng.

“Doanh nghiệp cho rằng việc chậm trễ là từ phía cơ quan chức năng nhưng họ vẫn phải chịu chi phí bổ sung, dẫn tới quyết định trả lại dự án. Điều này không chỉ gây lãng phí đất đai trong nhiều năm mà còn ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, làm giảm niềm tin của nhà đầu tư, một sự lãng phí lớn hơn nữa” - ông Mãi phân tích.

Từ thực tế đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng cần mạnh dạn trao quyền cho người đứng đầu các cấp, các đơn vị sự nghiệp được quyết định phương án sử dụng tài sản, tài chính được giao; cho phép thí điểm cơ chế khoán chi, tự chủ, tính trong tổng lợi ích.

TRỌNG PHÚ