Rau quả Việt tăng tốc, tiến tới mục tiêu 10 tỷ USD

Dây chuyền chế biến sản phẩm xoài xuất khẩu sang thị trường Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản ở nhà máy của Công ty CP Rau quả An Giang (tỉnh Lâm Đồng). Ảnh: Vũ Sinh - TTXVN

Cột mốc này mở ra triển vọng rau quả lần đầu tiên vượt ngưỡng 8 tỷ USD trong năm nay và tiến tới 10 tỷ USD trong vài năm tới, khi Việt Nam chủ động nâng chất lượng, mở rộng thị trường và thích ứng linh hoạt với các quy định mới từ các đối tác, đặc biệt là Trung Quốc.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, sự tăng trưởng ấn tượng của ngành đến từ nhóm trái cây chiến lược như sầu riêng, chuối, xoài, mít, dừa, bưởi... Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, từ cuối quý II đến đầu quý III, xuất khẩu rau quả đã bứt phá nhờ sản lượng và giá trị tăng mạnh ở nhiều mặt hàng chủ lực.

“Nhờ sự phục hồi mạnh mẽ của ngành hàng sầu riêng, kim ngạch xuất khẩu rau quả được nâng lên đáng kể. Năm nay, xuất khẩu sầu riêng có thể đạt trên 3 tỷ USD”, ông Đặng Phúc Nguyên nói.

Trái cây Việt Nam đang mở rộng sang nhiều thị trường cao cấp. Điển hình, xuất khẩu sầu riêng tăng trưởng hai con số ở nhiều thị trường như: Mỹ, Canada, Nhật Bản... Đặc biệt, trái bưởi Việt Nam vừa chính thức được thị trường Australia chấp nhận nhập khẩu, đánh dấu bước tiến lớn khi đáp ứng được các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm khắt khe.

“Việc vào được thị trường Australia là dấu ấn quan trọng, mở ra cánh cửa tới các thị trường khó tính khác”, ông Đặng Phúc Nguyên phân tích. Ông Đặng Phúc Nguyên cũng kỳ vọng, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sớm mở cửa xuất khẩu trái bưởi sang Trung Quốc – nơi có nhu cầu lớn và khả năng tiêu thụ mạnh.

Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, ngành rau quả phải đối mặt với không ít thách thức về chất lượng và quy chuẩn. Ông Nguyễn Phong Phú, Giám đốc kỹ thuật Công ty Vina T&T Group lo ngại, nhiều vùng trồng vẫn sản xuất theo tập quán cũ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định, gây nguy cơ nhiễm chéo và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. “Các thị trường nhập khẩu kiểm soát rất chặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Chỉ cần vượt ngưỡng là cả lô hàng có thể bị cảnh báo hoặc trả về, ảnh hưởng lớn đến uy tín doanh nghiệp và cả ngành hàng”, ông Nguyễn Phong Phú nói.

Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường chiến lược khi mỗi năm nhập khẩu khoảng 17–18 tỷ USD rau quả từ các nước; trong đó Việt Nam mới chiếm khoảng 4–5 tỷ USD. Với lợi thế địa lý và chi phí logistics thấp, Việt Nam hoàn toàn có thể gia tăng thị phần tại đây. Song theo ông Đặng Phúc Nguyên, điều quan trọng là phải đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ nghiêm quy định kiểm dịch.

Một yếu tố được xem là then chốt để duy trì tăng trưởng bền vững là xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng, Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022–2025 là hướng đi đúng đắn. Muốn đẩy mạnh xuất khẩu trái cây sang các thị trường khó tính như Australia, Hoa Kỳ, EU hay Hàn Quốc, yêu cầu đầu tiên là tính đồng nhất và truy xuất nguồn gốc. Do đó, vùng nguyên liệu cần được quy hoạch phù hợp thổ nhưỡng, chọn đúng giống, áp dụng kỹ thuật sản xuất tiên tiến và tuân thủ VietGAP, GlobalGAP.

Chế biến sản phẩm đậu nành xuất khẩu sang thị trường Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản ở nhà máy của Công ty CP Rau quả An Giang (tỉnh An Giang). Ảnh: Vũ Sinh - TTXVN

Tuy nhiên, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún vẫn là điểm nghẽn lớn của ngành. Hạ tầng kỹ thuật, thủy lợi còn hạn chế, trong khi khoảng cách thông tin giữa nông dân và thị trường vẫn rộng. “Mỗi quốc gia nhập khẩu có quy định khác nhau về kiểm dịch và dư lượng. Nếu người trồng không được tập huấn kỹ, chỉ một sai sót nhỏ cũng khiến cả lô hàng bị trả về”, ông Nguyên cảnh báo.
Trong bối cảnh đó, việc Trung Quốc ban hành Nghị định 280 có hiệu lực từ ngày 1/6/2026, thay thế Nghị định 248 Quy định về quản lý đăng ký doanh nghiệp nước ngoài sản xuất thực phẩm nhập khẩu vào Trung Quốc được coi là bước ngoặt đối với xuất khẩu nông sản Việt Nam. Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, điểm cốt lõi của Nghị định 280 là chuyển từ cơ chế quản lý hành chính sang quản lý dựa trên rủi ro (risk-based classification). Trung Quốc sẽ phân loại sản phẩm và doanh nghiệp theo mức độ rủi ro, áp dụng quy định linh hoạt hơn và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Theo đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần rà soát lại mã số đăng ký trên hệ thống CIFER (Trung Quốc), đặc biệt là các đơn vị thay đổi pháp nhân, địa điểm hoặc giấy phép hoạt động. Nếu có thay đổi lớn ảnh hưởng đến hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, mã đăng ký có thể bị hủy hiệu lực ngay lập tức. Ngoài ra, Nghị định 280 cũng tăng cường giám sát an toàn thực phẩm và bao bì sản phẩm, coi đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo vệ sinh chuỗi cung ứng.
Ông Ngô Xuân Nam cho biết thêm, cơ chế mới có điểm tích cực là gia hạn mã đăng ký tự động trong 5 năm nếu doanh nghiệp không vi phạm, giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính. Nếu Việt Nam duy trì hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm hiệu quả và minh bạch, doanh nghiệp Việt Nam sẽ được xếp nhóm rủi ro thấp và hưởng ưu tiên khi xuất khẩu sang Trung Quốc.
Từ nay đến khi quy định mới có hiệu lực, doanh nghiệp cần chủ động nâng chuẩn sản xuất, tăng cường truy xuất nguồn gốc và quản lý rủi ro nội bộ. Với nhóm sản phẩm chế biến, việc duy trì các chứng nhận HACCP, ISO 22000 hoặc tương đương sẽ là lợi thế lớn; còn với trái cây tươi, yếu tố then chốt là tuân thủ nghiêm mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.
Với tốc độ tăng trưởng ổn định, cùng sự chủ động thích ứng với quy định mới và hướng đi chuẩn hóa vùng nguyên liệu, ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để chinh phục mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD, khẳng định vị thế trên bản đồ nông sản thế giới bằng chất lượng, minh bạch và phát triển bền vững.

Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn