Rau trôi nổi 'đội lốt' an toàn vào cả trường học và siêu thị

"Rau VietGAP" được thu gom từ nguồn trôi nổi ở chợ đêm.

Tại tọa đàm“Bịt lỗ hổng rau bẩn vào trường học, siêu thị” do Báo Nông thôn Ngày nay tổ chức chiều 24/9/2025, nhiều chuyên gia đã thẳng thắn chỉ ra tình trạng bát nháo trong kinh doanh sản phẩm “rau an toàn”, rau sạch.

Thời gian qua đã phát hiện một số doanh nghiệp sơ chế gom rau trôi nổi từ chợ đầu mối, trà trộn với rau có nguồn gốc rõ ràng, rồi gắn tem nhãn an toàn để đưa vào trường học, siêu thị ở Hà Nội. Hệ quả là người tiêu dùng, đặc biệt học sinh, sinh viên – đối tượng cần được bảo vệ nhất lại phải sử dụng rau không rõ nguồn gốc, tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm.

KIỂM SOÁT, TRUY XUẤT NGUỒN GỐC VẪN NHIỀU LỖ HỔNG

Bà Trần Thị Dung, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, thẳng thắn chỉ rõ: “Chuỗi sản xuất từ trồng trọt đến chế biến, đưa vào trường học, tưởng như đầy đủ, nhưng thực tế vẫn có lỗ hổng. Lỗ hổng ở đây là lỗ hổng hệ thống. Trồng trọt thì cứ trồng, còn thu mua – khâu ở giữa – thì ai quản lý?”.

Theo bà Dung, không chỉ học sinh, mà ngay cả người tiêu dùng trong siêu thị cũng có nguy cơ ăn rau bẩn. Nếu không làm nghiêm túc, “5 năm nữa vẫn sẽ ăn rau bẩn như cũ”.

Quang cảnh tọa đàm.

Ông Tạ Văn Tường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, khẳng định thành phố đã rất quan tâm tới quản lý vùng sản xuất rau an toàn. Hiện Hà Nội có trên 33.000 ha diện tích trồng rau, sản lượng 735.000 tấn/năm, đáp ứng khoảng 60% nhu cầu của người dân Thủ đô. Trong đó, hơn 400 ha đã được chứng nhận VietGAP.

Thành phố đã ban hành nhiều chính sách, trong đó có Quyết định 3215 (2019) về vùng sản xuất tập trung và gần đây được tích hợp vào Quy hoạch Thủ đô (12/2024) với định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn.

Ông Tạ Văn Tường: "Khó khăn lớn nhất hiện nay là phương thức quản lý. Chúng ta cần thay đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm".

Ông Nguyễn Thành Trung, Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường – Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội.

Tuy nhiên, ông Tường thừa nhận: “Khó khăn lớn nhất hiện nay là phương thức quản lý. Chúng ta cần thay đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Song song với tiêu chuẩn tự công bố của doanh nghiệp sẽ có hậu kiểm, để bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính và loại bỏ vi phạm”.

Ông Nguyễn Thành Trung, Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường – Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, cho biết hiện ngành nông nghiệp đã triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc với hơn 3.000 doanh nghiệp, 11.000 sản phẩm tham gia. Tuy nhiên, việc áp dụng vẫn còn hạn chế.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Thuần, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội, cho rằng một số chuỗi rau hữu cơ, hợp tác xã tiêu biểu như Rau quả sạch Chúc Sơn đã làm tốt, song sự liên kết “bốn nhà” (Nhà nước – doanh nghiệp – nông dân – nhà đầu tư) chưa đạt kỳ vọng. Đô thị hóa làm giảm đất nông nghiệp, hợp tác xã còn yếu, số đạt VietGAP còn ít.

CẦN CHẾ TÀI MẠNH, CÓ THỂ XỬ LÝ HÌNH SỰ

Theo bà Đặng Thị Hương, Giám đốc Công ty CP Chứng nhận và Giám định Vinacert, quy định hiện nay chỉ kiểm tra cơ sở VietGAP 12 tháng/lần, trong một số trường hợp có thể 6 hoặc 9 tháng. Điều này dẫn đến bất cập lớn: giấy chứng nhận chỉ phản ánh chất lượng tại thời điểm cấp, không đảm bảo được suốt cả năm.

“Chứng nhận một lần mà được dùng cho cả năm là rất rủi ro. Trong khoảng thời gian dài, nếu không được giám sát, việc duy trì chất lượng rất khó đảm bảo. Trách nhiệm chính vẫn thuộc về doanh nghiệp sản xuất, nhưng cơ chế kiểm tra đang tạo kẽ hở lớn”, bà Hương nhấn mạnh.

Đáng chú ý, tiêu chuẩn VietGAP (TCVN 11892:2017) chỉ là tiêu chuẩn tự nguyện, chứ không phải quy chuẩn bắt buộc. Điều này khiến nhiều cơ sở sản xuất dễ dàng lách luật hoặc đối phó trong quá trình áp dụng. Bà Hương đề xuất cần rút ngắn chu kỳ kiểm tra, áp dụng linh hoạt theo mức độ rủi ro của từng sản phẩm, đồng thời tăng cường đào tạo và giám sát.

Ở góc độ y tế, ông Đặng Thanh Phong, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Sở Y tế Hà Nội), cho biết UBND TP. Hà Nội đã ban hành nhiều kế hoạch, quy định rõ trách nhiệm để bảo đảm an toàn bữa ăn bán trú cho học sinh.

Theo đó, nguyên liệu thực phẩm, đặc biệt rau củ, phải được kiểm tra chặt chẽ, nhân viên bếp ăn phải thường xuyên tập huấn. Giám sát phải diễn ra cả định kỳ và đột xuất, sai phạm xử lý nghiêm, thậm chí chuyển cơ quan chức năng xem xét xử lý hình sự.

“Sau phản ánh của báo chí, chúng tôi đã tham mưu UBND thành phố tổ chức ngay 2 cuộc họp chỉ đạo xử lý, đồng thời ban hành công văn yêu cầu kiểm tra đột xuất, sai đến đâu xử lý đến đó”, ông Phong nói.

Bà Trần Thị Dung: "Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất, xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm".

Bà Trần Thị Dung - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam.

Theo bà Trần Thị Dung - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, Hà Nội hoàn toàn đủ năng lực quản lý, nhưng cần tổ chức lại. Việc đào tạo cán bộ quản lý phải đi trước, sau đó mới đào tạo người sản xuất, rồi tư vấn lặp lại nhiều lần để đạt hiệu quả.

Bà Dung đề xuất các giải pháp cho vấn đề này, đó là: Xác định rõ vùng trồng, sản lượng, nhu cầu tiêu thụ để điều phối; Áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, ban đầu có thể hỗ trợ một phần chi phí từ ngân sách; Tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất, xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm; Cân nhắc mời chuyên gia quốc tế hỗ trợ đào tạo nếu cần thiết.

Luật sư Chu Quỳnh Vương, Văn phòng Luật sư Trung Hòa (Đoàn Luật sư Hà Nội), cho biết hành vi gian lận nguồn gốc thực phẩm đã được quy định rõ trong Luật An toàn thực phẩm và các nghị định xử phạt.

Theo Nghị định 124/2021 sửa đổi Nghị định 115/2018, doanh nghiệp vi phạm có thể bị phạt tiền, tịch thu, tiêu hủy hàng hóa, buộc khắc phục hậu quả. Nếu gây hậu quả nghiêm trọng, hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tại tọa đàm, các chuyên gia đều thống nhất: muốn giải quyết tận gốc phải tổ chức lại hệ thống sản xuất – tiêu thụ, tăng cường hậu kiểm, truy xuất nguồn gốc minh bạch, đào tạo lại cán bộ và nông dân, đồng thời siết chặt chế tài xử phạt.

Chu Khôi