Robot AI thay điều dưỡng viên chăm sóc người cao tuổi ở nước già hóa dân số nhanh nhất thế giới

Robot hình người nặng 150kg có tên AIREC, được điều khiển bởi AI, là nguyên mẫu của "điều dưỡng viên tương lai" dành cho dân số già nhanh chóng ở Nhật Bản và tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhân viên chăm sóc người cao tuổi.

"Với xã hội già hóa nhanh chóng và tỷ lệ sinh giảm, chúng ta sẽ cần sự hỗ trợ của robot trong lĩnh vực y tế, chăm sóc người cao tuổi và cả trong cuộc sống hàng ngày", Giáo sư Shigeki Sugano của Đại học Waseda, người đứng đầu nghiên cứu về AIREC với nguồn tài trợ từ chính phủ Nhật Bản, cho hay.

AIREC trình diễn thao tác thay tã hoặc ngăn ngừa loét da vì nằm lâu với một nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm của Đại học Waseda ở Tokyo - Ảnh: Reuters

AIREC tiến hành kiểm tra siêu âm trên mô hình - Ảnh: Reuters

Nhật Bản là quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới, với tỷ lệ sinh giảm, lực lượng lao động thu hẹp và chính sách nhập cư hạn chế.

Thế hệ baby boomer của Nhật Bản, nhóm dân số tăng đột biến do làn sóng sinh con sau chiến tranh từ năm 1947 đến 1949, đã bước sang tuổi 75 vào cuối năm 2024, làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nhân viên chăm sóc người cao tuổi.

Số lượng trẻ sơ sinh chào đời trong năm 2024 giảm năm thứ 9 liên tiếp, giảm 5% xuống mức thấp kỷ lục 720.988 bé, theo dữ liệu từ Bộ Y tế Nhật Bản được công bố hôm 27.2.

Trong khi đó, ngành điều dưỡng đang vật lộn để lấp đầy vị trí tuyển dụng. Theo dữ liệu của chính phủ Nhật Bản, vào tháng 12.2024, tỷ lệ ứng viên cho mỗi công việc trong lĩnh vực này chỉ là 1 trên 4,25, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ việc làm trên ứng viên tổng thể của cả nước là 1,22.

Chính phủ Nhật Bản phải tìm đến lao động nước ngoài để bù đắp sự thiếu hụt điều dưỡng viên. Tuy nhiên, số lượng lao động nước ngoài trong lĩnh vực điều dưỡng đã tăng lên theo thời gian nhưng vẫn chỉ ở mức khoảng 57.000 vào năm 2023, chiếm chưa đến 3% tổng lực lượng lao động trong ngành.

"Chúng tôi đang chật vật để duy trì tình hình, và trong vòng 10-15 năm tới, viễn cảnh sẽ trở nên rất ảm đạm. Công nghệ là cơ hội tốt nhất để tránh điều đó", Takashi Miyamoto, Giám đốc tại Zenkoukai – tổ chức vận hành cơ sở chăm sóc người cao tuổi, nhận định.

Zenkoukai đã tích cực áp dụng các công nghệ mới, nhưng việc sử dụng robot vẫn còn hạn chế.

Tại một cơ sở ở Tokyo, robot nhỏ có đôi mắt to tròn, kích thước bằng búp bê hỗ trợ nhân viên chăm sóc bằng cách hát các bài hát nhạc pop và hướng dẫn người cao tuổi thực hiện các bài tập giãn cơ đơn giản. Trong khi đó, các nhân viên chăm sóc người già vẫn bận rộn xử lý những công việc cấp thiết khác.

Một trong những ứng dụng thực tiễn nhất của công nghệ chăm sóc hỗ trợ điều dưỡng hiện nay là cảm biến giấc ngủ đặt dưới nệm của người cao tuổi để theo dõi tình trạng giấc ngủ họ, giúp giảm bớt nhu cầu nhân viên phải kiểm tra vào ban đêm.

Dù các robot hình người như Optimus của Tesla sẽ được tung ra trong tương lai gần nhưng theo Giáo sư Shigeki Sugano, các robot có khả năng tương tác vật lý an toàn với con người đòi hỏi độ chính xác và trí thông minh cao hơn nhiều.

"Robot hình người đang được phát triển trên toàn thế giới, nhưng chúng hiếm khi tiếp xúc trực tiếp với con người. Chúng chỉ làm việc nhà hoặc thực hiện một số nhiệm vụ trên dây chuyền sản xuất. Khi con người tham gia vào, các vấn đề như an toàn và cách phối hợp chuyển động của robot với từng cá nhân sẽ phát sinh", Shigeki Sugano, Chủ tịch Hiệp hội Robot Nhật Bản, cho biết.

Robot AIREC của Shigeki Sugano có khả năng hỗ trợ con người ngồi dậy, đi tất, nấu trứng bác (trứng khuấy), gấp quần áo và thực hiện một số công việc hữu ích khác trong gia đình.

Tuy nhiên, Shigeki Sugano không mong đợi AIREC sẽ sẵn sàng sử dụng trong các cơ sở điều dưỡng và y tế cho đến khoảng năm 2030, với mức giá robot ban đầu không dưới 10 triệu yên (67.000 USD).

Giáo sư Shigeki Sugano nói về AIREC tại phòng thí nghiệm của Đại học Waseda - Ảnh: Reuters

Takaki Ito, nhân viên tại cơ sở của Zenkoukai, tỏ ra lạc quan nhưng thận trọng về tương lai của việc chăm sóc người già bằng robot.

"Nếu chúng ta có những robot AI nắm bắt được điều kiện sống và đặc điểm cá nhân của từng người được chăm sóc, sẽ xuất hiện tương lai mà chúng có thể trực tiếp cung cấp dịch vụ điều dưỡng. Thế nhưng, tôi không nghĩ robot có thể hiểu hết mọi khía cạnh của việc điều dưỡng. Tôi mong chờ một tương lai mà robot và con người hợp tác với nhau để cải thiện chất lượng chăm sóc", Takaki Ito nói.

Trung Quốc đã triển khai robot chăm sóc người cao tuổi

Trung Quốc đã triển khai robot giống hình dạng con người để hỗ trợ chăm sóc sức khỏe cho người già tại nhà, góp phần giải quyết vấn đề già hóa dân số.

Chính sách mới được công bố ngày 7.1 bởi Ủy ban Trung ương Đảng và Quốc vụ viện, nhằm ứng phó với vấn đề già hóa dân số. Các robot được trang bị khả năng tương tác cao, đồng thời tích hợp hệ thống cảnh báo sớm và phòng ngừa rủi ro, góp phần hiện đại hóa dịch vụ chăm sóc người cao tuổi.

Ủy ban Khoa học và Công nghệ thành phố Bắc Kinh đã vạch ra kế hoạch hành động đến năm 2027, tập trung vào việc triển khai robot trong các vai trò như hỗ trợ tình cảm, theo dõi sức khỏe và dịch vụ gia đình thông minh.

Tương tự, thành phố Vũ Hán ở tỉnh Hồ Bắc cũng giới thiệu robot hỗ trợ người cao tuổi. Những robot này được trang bị công nghệ quét và mô hình hóa khuôn mặt 3D, có thể giúp nâng đỡ người già từ giường lên xe lăn. Cánh tay robot giúp các cụ ăn uống, xoay tay nắm cửa.

Tại hội chợ công nghệ ở Thượng Hải năm 2023 và 2024, các nhà sản xuất cũng giới thiệu các mẫu robot như Robot Walker có thể dẫn người cao tuổi di chuyển, hỗ trợ hoạt động trong nhà, nhắc nhở lịch sinh hoạt, uống thuốc, theo dõi nhịp tim, huyết áp.

Robot iPal mang tính tương tác cao, giúp trò chuyện, giải trí và chơi cờ với người cao tuổi. Robot Xiao Yi (chatbot AI chuyên hỗ trợ về cảm xúc) trò chuyện với người già về các vấn đề tâm lý, sức khỏe...

Như vậy, các robot không chỉ hỗ trợ vật lý (nhắc thuốc, theo dõi sức khỏe, vận động) mà còn tương tác cảm xúc để giảm cô đơn.

Chính phủ cũng có kế hoạch thiết lập một nền tảng thông tin lão khoa thống nhất toàn quốc để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Nền tảng này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hợp lý hóa và nâng cao dịch vụ hỗ trợ người cao tuổi.

Dân số già của Trung Quốc đang tăng nhanh trên thế giới. Tính đến cuối năm 2023, nước này ghi nhận 216,76 triệu người từ 65 tuổi trở lên, chiếm 15,4% tổng dân số. Tuy nhiên, số viện dưỡng lão, cơ sở chăm sóc còn hạn chế, chỉ có 8,2 triệu giường toàn quốc.

Dân số già không chỉ là vấn đề của Trung Quốc mà là mối lo ngại ngày càng tăng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo báo cáo của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) công bố tháng 5.2024, các nước đang phát triển ở châu Á - Thái Bình Dương chưa đủ sẵn sàng để "đảm bảo phúc lợi cho lượng dân số già hóa nhanh chóng". Số người trên 60 tuổi sẽ tăng gấp đôi, lên 1,2 tỉ người vào năm 2050, chiếm gần 25% dân số trong khu vực.

Báo cáo cũng nêu ra các vấn đề xung quanh chế độ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, chẳng hạn thiếu lương hưu, áp lực về thể chất và tinh thần mà người trên 60 tuổi phải đối mặt. Ngay cả Ấn Độ, quốc gia có lượng người trẻ đông nhất, cũng không tránh khỏi vấn đề này. Theo báo cáo được Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) công bố tháng 12.2023, dân số Ấn Độ cũng già hóa nhanh chóng. Số người từ 60 tuổi trở lên hiện hơn 153 triệu, dự kiến tăng gấp đôi, lên 347 triệu vào năm 2050.

Sơn Vân