Ruộng khô, dân khát dưới chân công trình thủy lợi 3.000 tỷ đồng

Vướng mắc này khiến hàng triệu m3 nước được tích trữ ở lòng hồ thủy lợi Ia Mơ chưa được sử dụng, trong khi hàng nghìn người dân nằm dưới chân hồ thiếu nước sản xuất và sinh hoạt trầm trọng.

Mùa khô vùng biên giới Ia Mơ luôn tình trạng thiếu nước

Ông Rơ Mah Trăm (ngụ làng Klăh, xã Ia Mơ) đứng bên hồ thủy lợi Ia Mơ được đầu tư hàng nghìn tỷ, chỉ tay về phía trước mặt và bảo: “Kia là 8 sào lúa của nhà mình, chỉ cách hồ thủy lợi Ia Mơ khoảng 500m, và cách kênh chính 200m nhưng đang phải bỏ hoang.

Từ khi hồ thủy lợi và kênh chính hoàn thành, ruộng lúa nhà mình chưa lấy được một giọt nước nào mà phải trông chờ nước mưa. Ở vùng biên giới này, nắng khô khốc, cây rừng còn khó sống thì cây lúa thiếu nước lên sao được. Mỗi năm làm 1 vụ lúa nhưng trời “cho” thì ăn, trời không “cho” thì đói”.

Những cánh đồng dưới chân đập thủy lợi Ia Mơ đang chờ nước

Không chỉ những cánh đồng bỏ hoang, người dân bên dưới công trình thủy lợi Ia Mơ cũng đang khát nước sinh hoạt. Lâu nay, người dân xã Ia Mơ lấy nước sinh hoạt từ suối, tuy nhiên do trên địa bàn xã có nhiều công trình lớn đang xây dựng, nên nước suối bị ô nhiễm.

Anh Kpă Pui (ngụ làng Klăh) chia sẻ, từ khi làm cầu, làm kênh nước suối đục ngầu, nhưng không có nguồn nước nào nữa nên dân vẫn lấy về sinh hoạt. Năm 2018, người dân thấy hồ thủy lợi Ia Mơ có nước đã rất kỳ vọng sẽ giải được “cơn khát” ở vùng đất này. Nhưng 2 năm qua, sự kỳ vọng biến thành thất vọng, khi thấy nước đó nhưng không làm được gì.

Lòng hồ Ia Mơ như một "biển nước" nhưng chưa thể tưới

Bà Ksor H’Blâm – già làng làng Krông, xã Ia Mơ cũng không giấu được sự thất vọng: Từ khi manh nha dự án thủy lợi này, người dân đã ủng hộ và mong chờ. Từ khi manh nha dự án đến giờ đã 16 năm rồi, dân vẫn phải chờ nước. Giờ mong làm sao nước từ hồ thủy lợi đổ về cho người dân ở đây yên tâm sản xuất, cải thiện đời sống, bảo vệ biên cương.

Hiện xã Ia Mơ có cánh đồng lúa 600ha nằm sát dưới chân công trình thủy lợi Ia Mơ, nhưng chưa có hệ thống kênh mương nội đồng để dẫn nước tỏa đi. Ngoài ra, dự kiến có 8.500ha đất của xã Ia Mơ sẽ được quy hoạch làm vùng tưới, tuy nhiên đến nay vẫn đang nằm trên giấy.

Kênh chính chưa thể dẫn nước vì chưa có kênh nội đồng do vướng đất rừng

Ông Nguyễn Tuấn Anh - Phó Chủ tịch UBND xã Ia Mơ cho biết, hiện trên địa bà xã vùng tưới 8.500ha đang vướng chuyển đổi sang đất nông nghiệp, trong đó có 4.000ha đất rừng và 4.500 đất khác. Nói 4.000ha đất rừng nhưng thực chất cây cối trên đó không có bao nhiêu. Việc chưa chuyển đổi được đất rừng sang đất nông nghiệp nên cũng chưa triển khai được kênh mương nội đồng dẫn nước. Chưa có nước tưới, người dân ở đây chỉ sản xuất được 1 vụ lúa trong năm. Một vụ này cũng phụ thuộc vào thiên nhiên nên sản lượng thấp.

“Hiện 4.000ha vùng tưới của thủy lợi Ia Mơ bên Đăk Lăk đã hoàn thành việc chuyển đổi sang đất nông nghiệp. Thời gian tới, nước từ hồ Ia Mơ theo kênh chính dẫn sang Đăk Lăk phục vụ sản xuất của người dân. Khi đó sẽ xảy ra chuyện, người dân Ia Mơ nhìn thấy nước chảy từ kênh chính qua Đăk Lăk, mà ước ao nhưng không thể làm gì được”, ông Nguyễn Tuấn Anh chia sẻ thực trạng.

Những rừng cao su Ia Mơ chết khô, dân mong muốn được chuyển về cho địa phương để giao cho người dân canh tác

Ông Vũ Đình Hạnh – Chủ tịch UBND H. Chư Prông cho biết, muốn chuyển đổi từ đất rừng sang đất sản xuất nông nghiệp ở mức quy mô này thì cần phải trình Quốc hội xin ý kiến, phê duyệt chủ trương. Huyện và tỉnh cũng đã tích cực phối hợp với các ngành chức năng để thúc đẩy sớm được chuyển đổi. Huyện rất kỳ vọng khi công trình hoàn thành sẽ sắp xếp lại dân cư, khai thác được quỹ đất vùng tưới để gắn với hiệu quả dự án.

Dự án hồ chứa nước Ia Mơ được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt từ năm 2005, phân kỳ đầu tư trong hai giai đoạn, gồm hợp phần công trình hồ chứa Plei Pai, đập dâng Ia Lốp và cụm công trình đầu mối hồ chứa nước Ia Mơ, với tổng mức đầu tư trên 3.000 tỷ đồng. Dự kiến, khi hoàn thành, hồ thủy lợi này sẽ tạo nguồn cấp tưới cho hơn 14.000ha đất nông nghiệp của tỉnh Gia Lai và 4.000ha đất nông nghiệp của huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. Theo thiết kế, công trình hồ thủy lợi Ia Mơr với diện tích mặt nước hơn 2.800ha - là một trong hai công trình đại thủy nông của khu vực Tây nguyên.

Chí Dũng