Sa ngã

1. Một ngày sau Tết, khi những cánh đào đã phai ra một màu trắng hồng nhờ nhờ và rụng đầy quanh những gốc đào mốc xám ngắt, nhường chỗ cho những lá non xanh mơn mởn, cái bánh chưng cuối cùng cũng đã được những người phụ nữ đảm đang xắt nốt ra để nướng, thì nhà Vạn cũng đã chuẩn bị xong xuôi đâu đấy để làm "lễ tủ cải" cho con trai. Cậu bé Vạn năm nay đã lên mười hai, Vạn là một cậu bé ngoan và sáng dạ, học một biết mười, chăm chỉ làm việc nên ông bố mong muốn con mình sớm được làm lễ cấp sắc để cậu bé được đặt tên âm và có thể thay bố thắp hương, thờ cúng tổ tiên. Nói ra miệng là thế, nhưng trong suy nghĩ đã ăn sâu vào tiềm thức cộng đồng dân tộc ông thì việc này là một niềm kiêu hãnh rất lớn của ông với họ hàng làng mạc. Không chỉ riêng với ông mà với bất cứ một người bố, người mẹ nào thuộc cộng đồng của ông đều hạnh phúc và hãnh diện khi con mình thực hiện thành công nghi thức này.

Sự kiêu hãnh ấy khác với kiểu ngày nay đi ra ngoài đường mà mặc hàng hiệu hay đi xe sang, sự kiêu hãnh ấy ngoài mặt về vật chất, tiền bạc đầy đủ làm lễ cúng và cơm thịt đãi dân bản, còn là một sự thiêng liêng về tâm linh rất lớn. Tuy Vạn còn bé nhưng cậu đã ý thức được sự tự hào của gia đình về cậu nếu cậu thành công và được công nhận là con cháu của Bàn Vương. Những ánh mắt ngưỡng mộ của đám bạn bè cùng trang lứa, sự mến mộ của dân bản dành cho Vạn càng khiến cho cậu thêm quyết tâm để vượt qua mọi khó khăn của lễ cấp sắc lớn nhất bản lần này.

Trong suốt bảy ngày làm lễ với thầy mo cao tay nhất và giỏi nhất với lễ cấp sắc "thập nhị tinh" (mười hai đèn - cấp cao nhất trong lễ cấp sắc), Vạn ăn chay và khổ luyện đến độ vượt ngoài mọi sự tưởng tượng của cậu về lễ công nhận sự trưởng thành này. Ba ngày trước khi làm lễ, cậu phải ở riêng cùng bố, không được nói chuyện cùng mẹ. Người ta dựng tạm một căn nhà trên một khoảng đất trống, lợp cỏ gianh xung quanh để làm lễ, Vạn và thầy mo ở trong đó. Trong bảy ngày này, mỗi ngày Vạn chỉ được ăn một bát cơm trắng với muối và uống một chén nước, kiêng không nói chuyện với bất cứ một cô gái nào.

Ngày đầu tiên, Vạn thấy bình thường. Đến ngày thứ hai thì Vạn bắt đầu thấy hoa mắt và bụng thì cồn cào đến không ngủ được. Ngày thứ ba là đỉnh điểm để Vạn đấu tranh với cái đói bụng, cái thèm khát hương vị tầm thường của con người. Trong điệu múa nghiêng ngả, trong sắc đỏ của chiếc áo thầy mo cùng những tiếng kèn, tiếng chiêng xập xòe, đầu Vạn lởn vởn hình ảnh của những món thịt xào ớt, món rau cải làn luộc tới mát ruột, món thịt gà luộc mềm ngọt, nước rỉ ra từ kẽ răng Vạn. Không được, thật là tội lỗi, Vạn tự nhủ. Vạn cố xoa dịu sự ham muốn trong lòng mình bằng những câu chữ nôm trong những bài cúng được thầy mo truyền dạy, đắm mình vào những nét vẽ tranh Tam Thanh, ca tụng vẻ đẹp của ba vị thần linh có sức mạnh siêu nhiên bảo vệ cho con người khỏi những điều tà ác.

Minh họa: Lê Tiến Vượng

Ngày thứ tư, thứ năm, thứ sáu, Vạn tiếp tục tranh đấu với chính mình. Mỗi khi cậu cảm thấy yếu mềm trước sự cám dỗ, mỗi khi cậu mệt mỏi và muốn bỏ cuộc thì ánh mắt nghiêm nghị của người thầy truyền dạy cậu, cùng những lời dặn dò của người cha về việc giữ gìn danh dự của người đàn ông và danh dự của gia đình, về việc cậu sẽ bị người ta khinh thường đến thế nào nếu cậu thất bại. Tất cả khiến cho Vạn gồng lên chống chọi với đói, với khát, với sự khổ hạnh của sự tu luyện để có được tên âm, được thờ cúng tổ tiên và có thể trở thành một thầy cúng nổi tiếng nếu như cậu muốn. Cậu cầm cây bút lông để viết mà tay cứ run run, Vạn đã cảm thấy cơ thể mình yếu hẳn, cậu cảm tưởng như nó có thể mềm mỏng và dẻo quẹo đi nếu cậu tiếp tục nhịn đói và nhịn khát. Tới bữa cơm, vẫn lượng cơm ấy, vẫn lượng nước ấy mà cậu cảm thấy như nó đang ít đi, cậu ăn ngon lành, ăn nhanh hơn, dù trước đó cậu đã có ý định chia nhỏ ra và ăn làm nhiều lần để chống lại cái bụng đang cồn cào và thi thoảng lại réo lên "òng ọc".

Hàng đêm, trong mỗi giấc mơ, Vạn đều mơ thấy một mâm thức ăn thịnh soạn, thức ăn thơm ngon bày biện ê hề chờ cậu. Thế nhưng mỗi lần gắp để đưa lên miệng thì khoảng cách từ miếng ăn tới miệng cậu cứ bị kéo dài ra mãi. Vạn kinh hãi thấy một đôi mắt trắng dã lồi ra, con ngươi chỉ là một chấm nhỏ màu đỏ, đang trợn trừng nhìn mình từ trên cao. "Con cháu Bàn Vương không có ai như mày". Nhiều tiếng nói lặp đi lặp lại xung quanh nơi Vạn ngồi khiến cậu càng thêm sợ hãi và gần như suy sụp. Mỗi lần mơ đến đoạn ấy, cậu bé Vạn thường tỉnh giấc và một mình khóc giữa đêm rừng hoang lạnh.

Ban đêm thì thế, nhưng ban ngày thì Vạn không để lộ ra một sự yếu đuối nào, cậu chăm chỉ học chữ nôm, vẽ tranh và thường có kết quả xuất sắc trước sự kiểm tra của thầy dạy mình. Những cơn co bóp dạ dày Vạn dần dần cũng qua đi, và giờ cậu tự tin nếu buổi lễ có diễn ra tới ngày thứ mười cậu cũng vẫn có thể tiếp tục. Người Vạn xanh xao hơn và môi khô lợt lạt, nhưng trong đầu óc cậu lại cảm thấy sảng khoái vô cùng, trong người cậu cảm thấy có một sức mạnh kỳ lạ đang lớn dần lên, nó như là hân hoan, nó như là niềm vui của sự chiến thắng trước sự dụ dỗ tầm thường của quỷ vương.

Đến ngày thứ bảy, buổi lễ cúng có sự góp mặt của ba thầy mo cùng sự chứng kiến của rất nhiều dân bản. Thầy truyền dạy cho Vạn trong buổi lễ này là một thầy cao tay, nổi tiếng khắp vùng, Vạn là nhân vật chính của ngày hôm nay, người ta hồi hộp chờ đợi kết quả "lễ rơi đài" của cậu còn hơn xem kết quả của một trận cầu kinh điển trên ti vi. Cả người Vạn chìm trong bộ quần áo màu đỏ tươi, cái nón cậu đội có treo những đồng xu bằng bạc xung quanh vành nón, Vạn ngồi lẩm rẩm theo những chữ nôm học được để tránh cho tâm hồn mình bị xao động theo những lời nói chuyện nhốn nháo bên ngoài. Vạn chỉ còn nghe thấy lời hát của thầy mo, những lời kể lể của thầy về nguồn gốc tổ tiên, về sự phát triển tươi đẹp của cộng đồng trong quá khứ và hiện tại, cùng những ước muốn về tương lai.

Đến giờ đẹp, sau khi đã hoàn tất các thủ tục cúng lễ, Vạn bắt đầu đi từng bước tới cái đài đã dựng trước đó cách nhà làm lễ khoảng chừng một trăm mét. Đài làm từ bốn thân gỗ thẳng, chắc chắn, dựng theo hình trụ, buộc bằng dây rừng và có thang để đi lên. Trên mặt đài có phủ một lớp cỏ gianh tượng trưng cho vảy rồng, ý nghĩa là sức mạnh và sự may mắn cho người thực hiện nghi lễ "rơi đài". Vạn ngồi trên mặt phẳng ấy, quay lưng xuống dưới. Gió thổi vi vu, Vạn thấy người man mát, mồ hôi tay rịn ra, cậu hơi hồi hộp. Đoàn người vây quanh không ai bảo ai mà đều im lặng, dõi theo mỗi cử động của Vạn. Vạn đọc một câu thần chú bằng chữ nôm, với niềm tin bất diệt, cậu nhắm mắt và thả tay rơi tự do xuống miếng vải được chăng ra với những người đỡ ở bên dưới và trong tiếng la hét reo hò cổ vũ của mọi người.

2. Đêm rơi vào tĩnh lặng, những tiếng côn trùng giờ cũng im lìm hẳn, hơi lạnh luồn qua ô thoáng của căn phòng khẽ thấm tháp vào da thịt, hắn trở mình. Mấy đêm nay hắn vẫn mơ thấy những ngày hắn còn bé, những buổi chiều nghỉ học đi thả trâu cùng đám bạn trong bản. Con trâu của nhà hắn có cặp sừng đen bóng, lông mượt, to khỏe nhất trong bầy trâu thả. Nó thong dong gặm cỏ và thi thoảng lại đưa đôi mắt hiền từ nhìn hắn. Hắn vẫn thường có những giấc mơ hoài niệm như thế và thường thì người ta mới gặp sẽ thấy ở hắn là một người hiền lành. Hắn cũng khéo léo ngụy tạo ra một vỏ bọc thiện lành để người ta tin tưởng và vị nể. Thế nhưng cái vẻ đẹp tâm hồn hắn trên thực tế đã chết từ lâu lắm rồi, cái vỏ bên ngoài đẹp đẽ nhường kia chỉ là bề ngoài giả tạo, dù đôi lúc nó quá khéo để khiến ngay cả hắn cũng tin là thật.

Nửa đêm nay, hắn lại thức giấc vì cơn ác mộng giày vò. Những chiếc áo màu đỏ không có người mặc mà cứ nhảy múa trước mặt hắn. Những ngọn đèn bay lòng vòng trong không trung như có linh hồn điều khiển. Những tiếng chuông nhỏ lắc xắc, tiếng chiêng xập xòe ma mị, đầu hắn ong ong, mắt hắn hoa đi, cả người hắn vô thức quay quay trong điệu nhạc truyền thống. Nhưng thứ đánh thức hắn khỏi cơn ác mộng là một giọng ồm ồm rè rè như mở đài mà đoạn dây băng cát sét bị rối nhưng nó lại nghe rõ từng lời khiến hắn kinh sợ: "Con cháu Bàn Vương không có ai như mày..."

Vại chính là tên âm được đặt lại của cậu bé Vạn năm nào. Nó có ý nghĩa là phúc lộc. Nó chính là lời chúc và cũng là tâm nguyện của người thầy truyền dạy đặt vào Vạn. Nhưng đó là lúc Vạn còn ngây thơ và trong sạch. Sự trong sạch toàn vẹn kể từ trong suy nghĩ, sự trong sáng của một đứa trẻ mới lớn và chưa trải sự đời. Đến bây giờ, hắn công nhận rằng tổ tiên hắn thật khéo lựa chọn độ tuổi để làm lễ tủ cải. Vì chỉ cần thêm dăm, mười tuổi nữa thì chưa chắc đã có mấy người vượt qua được cám dỗ của ngày thứ ba trong bảy ngày làm lễ. Sau ngày làm lễ thành công, hắn lớn lên kiêu hãnh như cây rừng trước sự tung hô của mọi người, tiếng tăm của người thầy truyền dạy cao tay càng khiến người ta thêm vị nể hắn.

Hắn cứ mải mê bồng bềnh trôi trong niềm vui của kẻ chiến thắng. Hắn không hề biết rằng, quỷ vương vốn là kẻ ranh mãnh, gã đã khiến sự kiêu căng lớn dần lên trong hắn, gã thả vào người hắn một mầm độc rồi gã ngồi trong bóng tối quan sát hắn và cười thầm.

Sự tung hô quá lời của mọi người khiến Vạn nghĩ mình tài giỏi, hắn coi thường tất cả những kẻ thất bại, những kẻ không vượt qua nổi cám dỗ của ngày thứ ba để bị đổ máu mũi và bị đau đớn khi "rơi đài". Hắn coi thường cả Dùng - thằng bạn thân nối khố của hắn. Dù bằng tuổi nhau, nhưng Dùng luôn tôn trọng và gọi hắn bằng anh, điều này càng khiến hắn cảm thấy khinh bỉ Dùng. Hắn nhớ, chính hắn đã bày trò trêu tức Dùng cùng đám bạn. Hắn cười gằn, đưa đôi mắt hả hê và thâm độc nhìn Dùng khóc lóc, quần áo tả tơi, bê bết những đất và máu. Dù kết thúc tình bạn với Dùng, hắn vẫn thỏa lòng lắm, hắn ấm ức và đố kị với tình yêu mà Ninh - cô gái xinh nhất bản dành cho Dùng. Hắn với Ninh mới xứng là một cặp, thế mới đúng cho câu trai tài gái sắc, cơn cớ gì Ninh lại dành cho tên Dùng hèn mọn. Vạn còn căm phẫn vì mặc cho hắn đã cố hết sức tỏ tình với Ninh nhưng cô chỉ trao cho hắn ánh mắt lạnh như đá, khi hắn cố ôm ghì Ninh, hắn nhận ngay cái tát như trời giáng và ánh mắt sắc lẹm như dao găm.

Lúc này, hẳn quỷ vương đã cười, mầm độc hắn gieo vào lòng Vạn đã mọc. Sự đố kỵ sẽ giày vò Vạn và nhanh thôi, nó sẽ khiến cho đầu óc hắn mụ mị, u mê. Sự ảo tưởng vốn sẽ là một cú đẩy Vạn rơi xuống, nhẹ nhàng và đau khổ. Bây giờ thì gã quỷ vương lại giăng ra một bức màn bịt mắt hắn để Vạn không nhận ra sự biến đổi nguy hiểm của mình.

Vạn lấy vợ. Dù đó không phải là Ninh, cô gái Vạn lấy không xinh đẹp nhưng bù lại nhà cô ta giàu có và bề thế. Vạn đã nghỉ học từ lâu, bây giờ có vốn, Vạn bỏ cày cuốc, bỏ cả nghề hái chè để đi buôn trâu bán sang bên kia biên giới. Vạn vốn thông minh, cuộc đời dạy thêm cho Vạn sự lừa dối và bịp bợm, Vạn chà đạp lên mọi sự thương hại, hoặc mọi thứ có thể là chướng ngại để vươn tới giàu có. Vạn mua trâu với giá cực rẻ nhờ ép giá và lợi dụng sự không thông thạo mặt tiền và giá cả của người bán, sau đó hắn bán với giá cao cho lái buôn nước ngoài.

Vạn nghĩ "buôn gian bán lận" nên những gì Vạn làm là chuyện thường chứ có gì. Vạn điềm nhiên xem là như thế, mặc cho nụ cười méo xệch của người bán, mặc tiếng khóc nức nở của thằng bé chăn trâu vì đã lỡ coi con trâu như một người bạn. Vạn cho trâu lên xe ô tô với vẻ mặt lạnh tanh, đếm tiền trả cho chủ trâu một cách dứt khoát, mặc cho người cầm tiền run run, mắt đỏ hoe vì phải bán thứ giá trị nhất trong nhà lo tiền thuốc thang cho bố. Vạn bước vào xe, với tay đóng cửa xe cái "rầm" khất tay ra hiệu cho anh tài chạy xe. Cái xe tải cùng món hàng là con trâu chạy xa dần khỏi cái nhà gỗ cũ kỹ, thỉnh thoảng vẫn vẳng ra vài tiếng ho sù sụ.

3. Mấy năm nay, nghe nói trên thế giới đang bùng phát một đại dịch khủng khiếp chưa từng thấy. Biên giới đóng cửa, việc buôn bán của Vạn cũng vì thế mà ngưng hẳn. Vì tiền kiếm dễ nên Vạn tiêu tiền không tiếc tay, sự hoang phí đó đã ăn vào tiềm thức của Vạn, khiến hắn không thể sống tiết kiệm được. Vợ hắn từng nhắc nhở Vạn về sự chi tiêu phung phí của chồng, nhưng cô chỉ nhận từ hắn những nụ cười nhạt khinh bỉ.

Lại nói về vợ chồng Ninh Dùng, sau khi lấy nhau, họ chí thú làm ăn, cùng nhau cấy lúa, làm chè, trồng thảo quả. Dùng lại mở ra một xưởng chuyên buôn bán vật liệu xây dựng, anh bán rẻ, lại cho chịu không lấy lãi của những người nghèo khó trong bản nên ai cũng yêu quý và tôn trọng Dùng lắm. Dường như mọi người đã quên hẳn hình ảnh thằng Dùng yếu ớt đến ngày lễ cuối cùng, đứng trên đài gỗ mà sợ đến chảy máu mũi khi xưa.

Còn Vạn thì không quên. Hắn càng ghen ghét và tức với Dùng vì sự giàu có và danh tiếng của Dùng, nhất là với sự hạnh phúc của hai vợ chồng Dùng. Hắn nghĩ một cách ngang ngược rằng, đáng lẽ mọi thứ Dùng đang có phải thuộc về hắn, hắn mới là người xứng đáng. Vạn bắt đầu lại với nghề làm thầy cúng. Nhờ danh tiếng của thầy truyền dạy cho mình mà Vạn nhanh chóng trở nên nổi tiếng khắp vùng. Có những lần, hắn đi lễ tới ba bốn ngày mới về. Mặc dù, ngày ngày đọc lời chú nguyện và khấn những văn nôm dạy đạo đời tốt đẹp nhưng mọi thứ không hề đọng lại trong đầu Vạn. Lòng hắn nguội lạnh, mọi thứ trong đầu của hắn giờ chìm trong một màu xanh của tiền bạc và danh vọng.

Hôm nay Vạn lại đi cúng, chủ nhà là gia đình có điều kiện, không ngại ngần mà trả trước cho hắn năm triệu tiền lễ bái. Nhà chủ đang có tranh chấp đất đai với người em, cãi nhau qua lại đã gần ba năm chưa xong, nghe danh tiếng của Vạn, bà chủ nhà muốn hắn cúng cho con ma xui xẻo nào ám hại nhà bà mau bỏ đi để bà hoàn thành được ý nguyện xây nhà cho con trai. Vạn đi cúng mà nghĩ mỉa mai trong bụng, nếu điều gì cũng có thể nhờ cúng bái mà thành, hẳn hắn đã là bậc tiên thánh chứ không phải người phàm. Với ý nghĩ khinh mạn ấy nên Vạn cố tình làm khó bà chủ nhà. Vạn nói rằng cần chuẩn bị cho lễ cúng là mười lăm cân bạc, bốn lạng vàng ròng, ba mươi sáu triệu đồng tiền mặt thì thần linh mới chứng giám cho lòng thành của bà.

Vạn thấy bà chủ đăm chiêu thì ra chiều hả hê lắm. Hắn chêm lời, nếu bà thấy khó thì thôi để hắn về. Đã quyết là phải làm tới nơi, làm xong thì vàng bạc vẫn còn nguyên chứ có ai lấy mất đâu mà sợ. Nghĩ vậy nên bà chủ nhà nhất quyết giữ Vạn ở lại mời cơm, thết đãi hắn tử tế, còn mình đi mượn họ hàng nội ngoại. Đến chiều, mọi thứ đã đầy đủ như ý muốn của Vạn. Nhìn đống vàng bạc và tiền xếp chồng đống trước mặt, Vạn hoa hết cả mắt, mọi ý nghĩ tốt đẹp tiêu biến, hắn ao ước, hắn thèm khát sở hữu chúng. Đích đến, phần thưởng giàu có Vạn mong muốn bấy lâu nay đang ở ngay trước mắt hắn.

Sau giây phút choáng váng, với bản tính ranh ma có thừa, Vạn vờ mở lịch xem ngày và hẹn bà chủ hai hôm nữa sẽ quay lại cúng vì ngày hôm nay sát chủ, có lễ cũng không thành. Sau khi dặn bà chủ giữ bí mật về chuyện cúng bái và danh tính thầy cúng không thì sẽ mất thiêng, Vạn nhanh chóng lên xe máy trở về nhà mình. Vạn ra đồi chè sau nhà, đào rễ cây lá ngón hoa vàng, loài độc dược mọc ra từ tâm địa rắn rết của ma vương. Hắn mang về, đun lấy nước thật đặc rồi cho vào chai nhựa để mang theo tới lễ cúng đã hẹn.

Vạn hẹn bà chủ mang đồ lễ lên một cánh rừng tái sinh cách nhà bà ba cây số đường rừng. Sau khi sắp xếp đồ lễ xong xuôi đâu đấy, Vạn đưa chai nước cho bà chủ nhà uống để thanh tẩy trước khi cúng bái. Ngửi thấy mùi lạ, nhưng vì sợ sẽ mất thiêng nên bà chủ nhà không ngập ngừng mà tu một hơi. Chưa hết nửa chai, bà đã ngã xuống, bà chỉ kịp ộc lên hai tiếng oan ức rồi chết. Gió thổi vi vu, những lá cây lao xao chạm vào nhau, chúng hoảng hốt trước sự tàn ác của con người. Vạn thản nhiên vơ vàng bạc và tiền vào cái ba lô màu đen hắn chuẩn bị sẵn. Vạn để nguyên cái xác chết đang úp mặt xuống đám cây cỏ, hắn ung dung ra về.

Hơi lạnh xộc tới, tiếng chim "bắt cô trói cột" vang lên vài hồi xao xác cả khu rừng thông hoang lạnh. Cái xác nằm bất động, gió thổi tung cái váy mỏng người đàn bà bất hạnh đang mặc. Gã quỷ vương cười hả hê, đưa đôi mắt đỏ lòm nhìn theo bước chân Vạn. Gã đã chiến thắng nhờ vào sự đố kỵ và kiêu ngạo gã gieo mầm trong lòng của Vạn ngày nào.

4. Cái chết của người đàn bà trên rừng thông sau ba ngày bị mất tích làm rúng động một vùng. Cái xác còng queo, khô lạnh và biến dạng vì đang phân hủy khiến không ít người cảm thấy sợ hãi và ám ảnh. Vạn vẫn ung dung tới cúng đám ma, thậm chí hắn còn chỉ mọi hướng nghi ngờ tới một người thầy cúng đang là đối thủ của hắn. Hắn đã quên rằng "lưới trời lồng lộng". Hắn bị bắt ngay sau khi đã hoàn thành lễ chôn cất cho người chết. Đến khi tra tay vào còng số tám và bị giải đi hắn vẫn còn quanh co chối tội.

Người ta hoảng hốt vì cái chết của người đàn bà bất hạnh một thì người ta sửng sốt vì sự ra tay tàn độc của một người vốn được tôn sùng như Vạn mười. Người ta truyền tay nhau xem hình ảnh cái cười ngạo mạn và khó hiểu của Vạn khi bị công an giải đi thực nghiệm hiện trường. Người ta kháo nhau rằng, có lẽ Vạn vẫn tin mình sẽ có phép thần thông nào đấy để ẩn thân khỏi sự trừng phạt của pháp luật. Người nói thì cười, mà không ít người nghe vẫn tin. Chỉ có quỷ vương là rõ nhất, nếu ngay từ đầu con người chiến thắng được sự ngạo mạn và đố kỵ thì cái ác sẽ không có cơ hội xâm chiếm vào bất cứ một trái tim thiện lương nào.