Sai lầm tài chính thường gặp ở doanh nghiệp khởi nghiệp

Bài viết này mang góc nhìn của một người làm đào tạo và đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp nhỏ, nhằm giúp bạn nhận diện sớm những sai lầm phổ biến và tìm ra hướng đi bền vững hơn.

Sai lầm đầu tiên thường xuất hiện ngay từ lúc bắt đầu, đó là tâm lý “đốt tiền để tăng trưởng”. Nhiều nhà sáng lập tin rằng phải chi thật nhiều cho marketing, đội ngũ hoặc cơ sở vật chất thì doanh nghiệp mới tạo được dấu ấn. Nhưng tăng trưởng chỉ có giá trị khi được xây dựng trên một nền tài chính lành mạnh. Một doanh nghiệp khởi nghiệp cần học cách đi bằng đôi chân của mình trước khi nghĩ đến việc chạy. Thay vì mở rộng quá nhanh, hãy bắt đầu bằng việc chứng minh mô hình có thể tạo ra dòng tiền thực. Kiểm soát chặt chi phí cố định và đảm bảo mỗi đồng chi ra đều góp phần tạo giá trị là cách giúp doanh nghiệp tồn tại đủ lâu để tìm ra lối đi của chính mình.

Một sai lầm khác khiến nhiều startup “đuối sức” khá sớm là đánh giá sai nhu cầu vốn. Không ít chủ doanh nghiệp ảo tưởng rằng chỉ cần số vốn ban đầu là đủ để vận hành trơn tru trong vài tháng. Nhưng thực tế, kinh doanh luôn có độ trễ: khách hàng chưa đến ngay, doanh thu chưa ổn định, chi phí lại phát sinh liên tục. Việc không dự trù dòng tiền khiến doanh nghiệp rơi vào trạng thái thiếu oxy tài chính chỉ sau một vài chu kỳ. Cách tiếp cận đúng là lập kế hoạch vốn lưu động cho ít nhất 6 tháng vận hành, đồng thời chuẩn bị một quỹ dự phòng để bạn không rơi vào trạng thái "chữa cháy" bằng vay nóng hoặc giảm chất lượng dịch vụ chỉ vì thiếu tiền.

Khởi nghiệp luôn chứa đựng rủi ro, nhưng rủi ro lớn nhất lại nằm ở việc không hiểu rõ những quy luật căn bản của tiền.

Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp cũng mắc sai lầm khi nhập nhằng giữa tài chính cá nhân và tài chính công ty. Khi chủ doanh nghiệp dùng tài khoản công ty như ví tiền riêng, mọi nguyên tắc kế toán lập tức bị phá vỡ. Điều này dẫn đến báo cáo tài chính méo mó, không đánh giá được hiệu quả kinh doanh và tạo ra rủi ro lớn khi cần gọi vốn hoặc mở rộng. Một doanh nhân chuyên nghiệp cần học cách trả lương cho chính mình, tách bạch rõ ràng các dòng tiền và đảm bảo mọi khoản chi đều có chứng từ, mục đích và kế hoạch.

Bên cạnh đó, việc thiếu năng lực đọc hiểu báo cáo tài chính cũng là một trở ngại lớn. Nhiều chủ doanh nghiệp chỉ tập trung vào doanh thu, trong khi lợi nhuận, biên lợi nhuận gộp, chi phí vận hành hay vòng quay hàng tồn kho mới là những chỉ số quyết định sức khỏe doanh nghiệp. Không nắm được các chỉ số tài chính giống như điều khiển con thuyền mà không có la bàn: bạn có thể đi rất nhanh, nhưng không biết mình đang đi về đâu. Khi hiểu được tài chính, bạn sẽ biết khi nào nên đầu tư, khi nào nên thu hẹp, và đâu là đòn bẩy giúp doanh nghiệp sống sót trong những giai đoạn khó khăn.

Sai lầm cuối cùng, và cũng là sai lầm phổ biến nhất, là thiếu kỷ luật tài chính. Doanh nghiệp khởi nghiệp thường vận hành trong bối cảnh áp lực cao và nhiều biến động, vì vậy các quyết định chi tiêu thường bị cảm xúc dẫn dắt. Nhưng tài chính chỉ phục vụ doanh nghiệp khi nó được quản lý bằng kỷ luật và nguyên tắc. Xây dựng cơ chế kiểm soát dòng tiền, báo cáo định kỳ và nhóm họp tài chính hàng tuần là cách giúp bạn đưa doanh nghiệp trở lại quỹ đạo và không rơi vào những quyết định ngắn hạn làm tổn hại mục tiêu dài hạn.

Khởi nghiệp luôn chứa đựng rủi ro, nhưng rủi ro lớn nhất lại nằm ở việc không hiểu rõ những quy luật căn bản của tiền. Khi bạn quản trị tài chính tốt, doanh nghiệp không chỉ sống sót mà còn đủ sức tăng trưởng một cách bền vững. Nếu bạn đang bắt đầu, hãy xem việc hoàn thiện năng lực tài chính không phải là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết. Doanh nghiệp không thất bại vì thiếu ý tưởng, mà vì không quản được đồng tiền đi đâu và vì sao nó đi. Hãy bắt đầu thay đổi hôm nay, từ những nguyên tắc nhỏ nhất.

ThS. Trần Gia Thông