Sẵn kịch bản ứng phó khi tăng thuế nhập khẩu

Việt Nam hưởng lợi lớn nhưng rủi ro cao

- Mỹ vừa tăng thuế nhập khẩu lên 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico, đồng thời áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc - nâng mức thuế tích lũy lên 20%. Điều này theo ông sẽ tác động như thế nào tới nền kinh tế toàn cầu?

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân

- Có thể thấy chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump thay đổi rất nhanh khiến thế giới hỗn loạn. Khi chính sách mới này được chính quyền Mỹ áp dụng, ngay lập tức đẩy giá vàng tăng do người dân lo ngại lạm phát Mỹ tăng và đồng USD bị yếu đi, cho thấy tác động tới thị trường tài chính khá lớn. Hiện, các nước đều đã có hành động đáp trả.

Tuy nhiên, tác động của chính sách thuế mới này đến nền kinh tế toàn cầu đến đâu còn phải chờ đợi. Bởi thực tế cho thấy, chính sách của Tổng thống Donald Trump thường không mang tính lâu dài, mạnh ở giai đoạn đầu và sau đó sẽ giảm cường độ, giống như hồi 2018 áp thuế với Trung Quốc và sau đó giảm dần nên tác động của nó không thực sự lớn. Song, nếu chính sách của chính quyền Mỹ không thay đổi thì chắc chắn sẽ tác động lớn đến nền kinh tế toàn cầu khi bùng nổ cuộc chiến tranh thương mại với quy mô lớn hơn so với giai đoạn từ 2018, kéo theo đó là cuộc chiến tranh tiền tệ.

Đến nay vẫn rất khó đoán định khả năng như năm 2018 có lặp lại không, vì ở giai đoạn đó chính sách của ông Trump đưa ra là vào cuối nhiệm kỳ, trong khi lần này ở đầu nhiệm kỳ. Mục tiêu cuối cùng của ông Trump vẫn là kìm hãm sự trỗi dậy của Trung Quốc, do vậy cần phải xem tác động của chính sách tăng thuế này với Trung Quốc như thế nào.

Hiện, Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất của Trung Quốc, nên quan hệ giữa hai bên vừa là đấu tranh vừa là hợp tác. Nếu Mỹ không nhập hàng hóa từ Trung Quốc mà nhập từ nước khác thì giá cả sẽ tăng cao, do Trung Quốc sẽ phải tìm đường trung gian để đưa hàng sang Mỹ. Song, xét về bản chất, các quốc gia khác sẽ không đủ khả năng cung ứng lượng hàng với chất lượng và số lượng, giá rẻ như Trung Quốc được. Tựu trung, chính sách thuế lần này của chính quyền Mỹ rất khó đoán định và cần chờ đợi.

- Điều rất được quan tâm hiện nay là Việt Nam sẽ chịu tác động thế nào từ chính sách thuế mới của chính quyền Mỹ, thưa ông?

- Nếu chính sách thuế của Mỹ không thay đổi, chắc chắn Việt Nam và các nước Đông Nam Á sẽ được hưởng lợi về xuất khẩu và thu hút FDI. Bởi lẽ, Trung Quốc không xuất được hàng hóa trực tiếp sang Mỹ thì sẽ tìm cách đi đường vòng, tức là sẽ thông qua nước thứ ba, trong đó có Việt Nam và thực tế chúng ta đã được hưởng lợi từ cuộc chiến tranh thương mại trước đó. Mặt khác, các tập đoàn đa quốc gia cũng rời Trung Quốc để tìm những điểm đến an toàn hơn, bao gồm Việt Nam.

Tuy vậy, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia có rủi ro cao, khi cuối nhiệm kỳ trước của Tổng thống Donald Trump, Việt Nam bị Mỹ đưa vào danh sách thao túng tiền tệ. (Hiện tại, Việt Nam nằm trong "danh sách theo dõi" nhưng Bộ Tài chính Mỹ xác định Việt Nam không thao túng tiền tệ - PV). Cùng với đó, hiện nay, thâm hụt thương mại của Mỹ với nước ta chỉ xếp sau Trung Quốc, Canada và Mexico nên nước ta sẽ nằm trong tầm ngắm của ông Donald Trump.

Dù vậy, tôi cho rằng, mức độ rủi ro của nước ta cao hay thấp phụ thuộc vào quan hệ với nước Mỹ. Do đó, chúng ta cần giữ các kênh liên lạc và quan hệ tốt với cả chính quyền Mỹ lẫn cá nhân ông Donald Trump.

Tăng tỷ lệ nội địa hóa là yếu tố then chốt

- Như ông vừa chỉ ra, Việt Nam vừa được hưởng lợi song cũng có những rủi ro từ chính sách thuế của Mỹ. Vậy chúng ta cần lưu ý gì để hạn chế rủi ro?

- Điều quan trọng trước tiên là cần giảm thâm hụt thương mại với Mỹ. So với hàng hóa của Trung Quốc thì hàng hóa của Mỹ không cạnh tranh bằng, song vẫn cần có chính sách rõ ràng để tăng cường nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ nhiều hơn. Chẳng hạn như miễn thuế nhập khẩu để khuyến khích nhập hàng hóa từ Mỹ, hoặc có các chính sách để người dân, doanh nghiệp chủ động hơn trong tiêu thụ hàng hóa của Mỹ. Điều đó cũng thể hiện thiện chí của chúng ta là cố gắng giảm thặng dư thương mại với Mỹ.

Ở chiều ngược lại, với sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ cũng cần phải tránh việc để người Mỹ nghĩ rằng chúng ta đang lợi dụng họ, bằng cách trở thành “trạm trung chuyển” hàng hóa cho những nước bị áp thuế cao vào Mỹ. Muốn vậy, cần có quy định cụ thể, rất chặt chẽ để tránh tình trạng này, cũng như quy định cụ thể về tăng tỷ lệ nội địa hóa của hàng xuất khẩu từ Việt Nam. Nhờ đó, các doanh nghiệp tư nhân trong nước sẽ có thêm công ăn việc làm, có thêm nguồn cầu về hàng hóa để phát triển kinh tế nội địa. Điều này cũng giúp nền kinh tế tăng tính tự chủ, và đây chính là thời điểm chín muồi để Việt Nam có thể vươn mình trong kỷ nguyên mới.

Thời vận của mình đang tới thì phải tận dụng được. Mà muốn tận dụng thì phải đạt được yếu tố “nhân hòa”, tức là các doanh nghiệp của Việt Nam phải trỗi dậy. Chúng ta phải xây dựng được những tập đoàn tư nhân lớn mạnh, mang tính dẫn dắt nền kinh tế và vươn ra cạnh tranh toàn cầu. Do vậy, kỳ vọng đặt ra đối với dự thảo Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân đang được Bộ Tài chính xây dựng là rất lớn, cần có các chính sách đột phá để phát triển doanh nghiệp tư nhân thực sự lớn mạnh, là trụ cột trong nền kinh tế. Và việc tăng cường tỷ lệ nội địa hóa trong chiến lược xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam là một trong những yếu tố đóng vai trò then chốt.

Việc xây dựng sẵn các kịch bản trong trường hợp Mỹ áp thuế nhập khẩu với hàng hóa của Việt Nam là rất cần thiết, để lên phương án ứng phó kịp thời. Chúng ta phải chuẩn bị kịch bản xấu nhất có thể, tránh để bị động.

- Một trong những giải pháp để hạn chế rủi ro xuất khẩu là cần mở rộng, đa dạng hóa thị trường. Ông có đề xuất gì cho vấn đề này?

- Cùng với xây dựng sẵn kịch bản, tăng cường tỷ lệ nội địa hóa, thì việc mở rộng thị trường xuất khẩu là rất cần thiết, đúng như định hướng của Chính phủ cũng như Bộ Công Thương tại Chỉ thị về một số giải pháp phát triển thị trường, thúc đẩy xuất khẩu, quản lý nhập khẩu năm 2025 vừa được ban hành. Trong đó, tôi cho rằng có hai thị trường màu mỡ mà chúng ta cần tập trung thời gian tới, gồm Đông Nam Á và Trung Đông. Hiện, các quốc gia mới nổi trong khu vực Đông Nam Á sẽ có sức tiêu thụ lớn, còn Trung Đông là thị trường giàu có và có nhu cầu khá cao đối với các mặt hàng của Việt Nam.

Tất nhiên, để khai thác được các thị trường mới là vấn đề không đơn giản, đòi hỏi nỗ lực của từ phía Nhà nước lẫn doanh nghiệp; trong đó, vai trò của các cơ quan thương vụ là hết sức quan trọng trong việc kết nối, cung cấp thông tin cho doanh nghiệp.

- Xin cảm ơn ông!

Đan Thanh thực hiện