Sản xuất tôm theo chuỗi giá trị mới bền vững

Thu hoạch tôm thẻ chân trắng. Ảnh: TTXVN phát

Theo thống kê của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu tôm Việt Nam tính đến hết tháng 6/2024 ước đạt gần 1,56 tỷ USD, tăng khoảng 7% so với cùng kỳ năm 2023. Tính đến thời điểm này, con tôm Việt Nam đã thâm nhập vào 103 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong các thị trường nhập khẩu tôm Việt Nam, đứng đầu là thị trường Trung Quốc và Hong Kong (Trung Quốc), tiếp đó là thị trường Mỹ, kế đến là thị trường Nhật Bản.

Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta chia sẻ, con tôm Việt Nam đang đối mặt với nhiều cạnh tranh từ các quốc gia khác như Ecuador, Ấn Độ, Indonesia trên thị trường Mỹ, như nguồn cung tôm quốc tế dư thừa từ Ấn Độ, Ecuador đẩy mạnh sản xuất khiến giá tôm liên tục giảm sâu. Đó là chưa kể đến những tác động khác từ các quy định của quốc gia sở tại. Đồng thời, nhu cầu tiêu dùng ảm đạm do suy thoái kinh tế toàn cầu khiến thị trường xuất khẩu tôm gặp nhiều bất lợi.

Ông Hồ Quốc Lực đánh giá những khó khăn thách thức đối với hoạt động xuất khẩu tôm sẽ còn tiếp tục kéo dài. Theo đó, căng thẳng tại Biển Đỏ đang là bài toán nan giải đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu tôm Việt Nam sang các thị trường trọng điểm như Mỹ và châu Âu. Chi phí vận tải tăng cao và rủi ro trong việc đảm bảo tiến độ giao hàng buộc các doanh nghiệp xuất khẩu phải tìm kiếm giải pháp thay thế phức tạp hơn, hoặc tập trung vào các thị trường gần hơn. Hơn nữa, vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp của Mỹ đối với sản phẩm tôm xuất khẩu của bốn nước, bao gồm Việt Nam, cũng là một rủi ro lớn. Vụ kiện này có thể dẫn đến việc tăng chi phí cho các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường Mỹ, gây ảnh hưởng đến lợi nhuận và sức cạnh tranh của ngành tôm Việt Nam.

Để con tôm Việt Nam có được lợi thế cạnh tranh, các chuyên gia ngành hàng tôm cũng có nhiều chiến lược phát triển con tôm cùng với những địa phương nuôi tôm nguyên liệu trong nước. Điển hình, tại tỉnh Bạc Liêu, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bạc Liêu thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp, trọng tâm là phát triển chuỗi giá trị ngành tôm áp dụng khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao.

Ông Lưu Hoàng Ly, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bạc Liêu chia sẻ, tỉnh Bạc Liêu đẩy mạnh phát triển chuỗi giá trị con tôm theo hình thức tổ hợp tác, hợp tác xã, hướng đến liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp cung ứng các yếu tố đầu vào và với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ sản phẩm thành chuỗi liên kết giá trị mang lại hiệu quả kinh tế. Từ đó, nhân rộng các hình thức liên kết này, góp phần giảm chi phí sản xuất, tiêu thụ sản phẩm ổn định, hiệu quả, bền vững. Bạc Liêu cũng tập trung đầu tư xây dựng hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng phục vụ nuôi trồng thủy sản, nhất là Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển tôm Bạc Liêu, các vùng nuôi tôm siêu thâm canh, thâm canh, bán thâm canh, tôm - lúa.... Hướng đến Bạc Liêu có thể là trung tâm cung cấp nguyên liệu tôm phục vụ chế biến, xuất khẩu cho các doanh nghiệp ngành hàng tôm hiện nay.

Việc phát triển chuỗi giá trị tôm cũng một phần góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành hàng này. Theo bà Phùng Thị Kim Thu, chuyên gia thị trường tôm, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, để gia tăng thị phần tại các thị trường trong năm 2024, doanh nghiệp cần lưu ý đến thị hiếu tiêu dùng mới. Ví dụ như Trung Quốc đang có xu hướng giảm nhập khẩu tôm nước ấm đông lạnh, tôm hùm đá, các loại tôm biển khác, tôm hùm đông lạnh; trong khi tăng nhập khẩu tôm hùm tươi, sống, ướp lạnh; tôm khô, muối, hun khói, ngâm nước muối và các loại tôm chế biến. Còn tại Hàn Quốc, nhu cầu đối với thực phẩm nấu chín, chế biến và bảo quản sẵn đang tăng lên nhanh chóng.

Hiện nay các doanh nghiệp Việt Nam, cũng đang áp dụng nhiều biện pháp để "vượt sóng" trong giai đoạn khó khăn, tạo nên chuỗi giá trị liên kết vùng nguyên liệu để vững chắc trong cung ứng đơn hàng. Điển hình như Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta từ tháng 7/2024 sẽ đưa vào vận hành khu trang trại Vinfarm ở Vĩnh Thuận, Kiên Giang, giúp mở rộng vùng nuôi thêm 203 ha, nâng tổng diện tích vùng nuôi lên 525 ha với khả năng cung ứng 16.000 tấn tôm nguyên liệu/năm. Khi vùng nuôi này đi vào vận hành đầy đủ sẽ giúp cải thiện đáng kể năng lực tự chủ tôm nguyên liệu của doanh nghiệp. Riêng với những khó khăn về thị trường, doanh nghiệp Sao Ta sẽ duy trì các giải pháp đang có và linh hoạt tối đa nhằm tận dụng mọi cơ hội, trong đó sẽ chú ý tìm hiểu cơ hội tại thị trường Trung Quốc.

Còn ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn thủy sản Minh Phú cho biết, để tăng đơn hàng, thời gian qua doanh nghiệp đã tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm trên thế giới. Các sản phẩm tôm Việt Nam đều được nhà nhập khẩu đánh giá cao. Trong kế hoạch sắp tới, Minh Phú tiếp tục tham gia các chương trình triển lãm để giới thiệu sản phẩm, dự kiến là Nhật Bản và Hàn Quốc... để tiếp cận người tiêu dùng ở 2 quốc gia này. Bên cạnh đó, Minh Phú cũng liên tục nâng chất lượng con tôm qua công nghệ nuôi sinh học, giúp giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh cho tôm Việt.

Ông Trần Bé Sáu, Giám đốc điều hành Nhà máy Thủy sản Việt - Úc cho biết, thị trường xuất khẩu đang gặp nhiều khó khăn, nhưng với kinh nghiệm và sự linh động trong xuất khẩu, nhà máy sẽ tiếp tục tìm kiếm các đối tác tiềm năng, mở rộng thị trường để gia tăng kim ngạch xuất khẩu; đồng thời đầu tư đổi mới công nghệ, thiết bị và mở rộng quy mô sản xuất, nhằm nâng cao chất lượng, tăng giá trị, năng lực cạnh tranh cho hàng xuất khẩu của tỉnh Bạc Liêu, đáp ứng nhu cầu thị trường và vượt qua các rào cản thương mại của các nước nhập khẩu.

Hồng Nhung (TTXVN)