Sáp nhập đại học không thể cơ học, đề xuất bỏ đại học vùng

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Sáp nhập không để kém phát triển

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh cho biết, Tờ trình 819 của Chính phủ khẳng định cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, trong đó có yêu cầu tạo đột phá trong giáo dục đào tạo, đồng thời xác nhận quyền tự chủ của cơ sở đào tạo.

Đồng ý với dự thảo luật về giải thích từ ngữ “quyền tự chủ là quyền được chủ động quyết định, phải chịu trách nhiệm giải trình theo quyết định của pháp luật về hoạt động chuyên môn học thuật, đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, tổ chức nhân sự, tài chính và những lĩnh vực hoạt động khác”, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, quy định như vậy bám sát Nghị quyết 71 xác định “khẩn trương xây dựng khung chiến lược phát triển giáo dục đại học, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn, xóa bỏ các cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, hiệu quả, chuyển một số trường về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu đào tạo nhân lực”.

Nhưng Đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, khái niệm “cơ sở giáo dục đại học” trong dự thảo luật bao gồm: Trường đại học, đại học vùng, đại học quốc gia, đại học đa lĩnh vực chưa hợp lý, bởi trong đại học quốc gia, đại học vùng có rất nhiều “cơ sở” bên dưới. Nếu quan niệm các đại học lớn như các Tập đoàn hay Tổng công ty, được coi là “cơ sở”, với khái niệm, định nghĩa này dẫn đến việc không quan tâm đến các đơn vị cơ sở bên dưới, vốn mới là nơi cần được tăng cường tự chủ.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân nêu: “Nếu chúng ta muốn đưa các trường đại học của chúng ta vào tốp 100 của thế giới bằng cách sáp nhập cơ học tôi nghĩ đấy chưa chắc là cách hay. Chẳng hạn như Trường đại học Bách khoa Hà Nội khi phát triển mạnh lên thành một đại học và trong đại học ấy có nhiều trường con lúc đấy nó mới trở thành mạnh và mạnh nội lực. Còn nếu chúng ta sáp nhập cơ học thì vô tình có thể những cơ sở đang phát triển, lại trở thành không thể phát triển, nó lại bé đi vì ít được quan tâm và nó không còn tự chủ được về tài chính”.

Từ phân tích này, Đại biểu Nguyễn Quang Huân chỉ ra thực tế, một số trường đại học trước đây trước khi sáp nhập rất mạnh, nhưng sau khi sáp nhập lại không mạnh nữa, vì nhà trường phải tự chủ tài chính, do không còn đủ sinh viên đầu vào đã phải hạ thấp tiêu chuẩn, do đó cơ sở đó kém đi chứ không phát triển.

Vì vậy, Đại biểu Nguyễn Quang Huân nhấn mạnh: “Nếu chúng ta không xác định đúng khái niệm về cơ sở giáo dục đại học, chúng ta sẽ tập trung các nguồn lực không đúng...".

Đại học vùng bộc lộ nhiều hạn chế

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn ĐBQH Cần Thơ đề nghị tiếp tục nghiên cứu và quy định thêm về mô hình đại học vùng hay tái cấu trúc mô hình đại học vùng trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học.

Theo đó, các trường thành viên của đại học vùng hầu hết mang tính chuyên sâu, không phải là xu hướng của các đại học trên thế giới. Đại học đa ngành, đa lĩnh vực và liên ngành mới là xu hướng hiện nay.

Do đó Địa biểu Lê Thị Thanh Lam kiến nghị nên cấu trúc các trường đại học thành viên trong đại học vùng thành các đại học đa ngành, lĩnh vực với nhiều trường chuyên ngành. Việc bãi bỏ mô hình này nhằm thực hiện đúng tinh thần nghị quyết 71 của Trung ương, xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học để phát triển ngày càng mạnh hơn, đúng hơn với xu hướng phát triển chung của đại học.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam việc cấu trúc các trường đại học thành viên trong đại học vùng thành các đại học đa ngành, lĩnh vực với nhiều trường chuyên ngành làm cho mỗi đại học vùng sẽ có nhiều đại học độc lập đủ mạnh, đủ tiếp tục đầu tư để mạnh và đạt các tiêu chí, tiêu chuẩn quốc tế, đóng vai trò tạo nhân lực nghiên cứu...

Còn đại biểu Nguyễn Văn Thi, Đoàn ĐBQH Bắc Ninh cho biết, mô hình đại học vùng ra đời từ đầu thập niên 90 với mục tiêu liên kết nguồn lực, nhưng nay đã bộc lộ nhiều hạn chế. Các đại học vùng không có ngân sách riêng, không có thẩm quyền điều phối nhân sự hay khoa học công nghệ, dẫn đến việc gia tăng tầng nấc quản lý và thủ tục hành chính.

Cụ thể, các trường thành viên dù có đủ tư cách pháp nhân và năng lực hoạt động độc lập, song mọi thủ tục đầu tư, mở ngành hay hợp tác quốc tế đều phải đi qua cơ chế "hai tầng": trình lên đại học vùng rồi mới đến Bộ. Điều này làm mất đi tính linh hoạt và cơ hội phát triển của các trường. Thương hiệu của đại học vùng thường mờ nhạt hơn so với các trường thành viên, ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng cạnh tranh và xếp hạng quốc tế.

Từ đó, Đại biểu kiến nghị Quốc hội và cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ lưỡng sự tồn tại của đại học vùng. Thay vì duy trì một mô hình cồng kềnh, kém hiệu quả, cần mạnh dạn tổ chức lại hệ thống theo hướng trao quyền tự chủ đầy đủ cho các trường đại học thành viên có bề dày truyền thống, đưa các trường này về trực thuộc Bộ hoặc địa phương quản lý. Đây được xem là bước đi cần thiết để thực hiện mục tiêu xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tạo động lực cho giáo dục đại học phát triển thực chất theo tinh thần Nghị quyết 71.

Lê Vân/Báo Tin tức và Dân tộc