Sắp xếp trường lớp theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đảm bảo chuyên môn và chất lượng

Cơ sở giáo dục phải công khai điều kiện bảo đảm chất lượng; kế hoạch và kết quả hoạt động. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN

Mặc dù việc sắp xếp đã đạt được một số kết quả tích cực, nhưng vẫn tồn tại dấu hiệu nóng vội, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến tổ chức dạy học và bảo đảm an sinh giáo dục, nhất là ở vùng khó khăn và khu vực đô thị đông dân cư.

Có dấu hiệu nóng vội, thiếu thận trọng khi sắp xếp trường lớp

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về tình hình sắp xếp, tổ chức các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên theo mô hình chính quyền 2 cấp, công tác sắp xếp bước đầu được thực hiện quyết liệt. Hầu hết các địa phương thực hiện việc sắp xếp, tổ chức các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất từ Trung ương đến Bộ, ngành, địa phương.

Công tác sắp xếp đã phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của địa phương. Hầu hết các tỉnh, thành phố đã chỉ đạo thống nhất quan điểm cơ bản giữ nguyên các trường Trung học Phổ thông, Trung học Cơ sở, Tiểu học, trường phổ thông có nhiều cấp học và trường mầm non công lập hiện có; chỉ sắp xếp, điều chỉnh một số trường mầm non, phổ thông chưa đạt chuẩn, bảo đảm thuận tiện cho người dân, học sinh.

Các tỉnh, thành phố khu vực vùng dân tộc thiểu số và miền núi đã rà soát xem xét sắp xếp các điểm trường lẻ để tập trung hình thành trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú, phổ thông có học sinh bán trú và trường phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học và Trung học Cơ sở tại các xã biên giới, đất liền.

Một số xã, phường thực hiện sáp nhập hợp lý, giảm tình trạng manh mún, nhiều trường quy mô nhỏ dưới chuẩn đã được sáp nhập, hợp nhất, chuyển đổi mô hình. Trong đó, giảm thiểu đáng kể số lượng cơ sở giáo dục công lập chưa đảm bảo quy mô tối thiểu theo quy định.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả ban đầu, công tác sắp xếp các cơ sở giáo dục công lập tại địa phương đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ ra những hạn chế, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến tổ chức dạy học và bảo đảm an sinh giáo dục, nhất là ở vùng khó khăn và khu vực đô thị đông dân cư.

Trong đó, việc sáp nhập các cơ sở giáo dục công lập ở một số địa phương còn có dấu hiệu nóng vội, thiếu thận trọng. Một số nơi, công tác rà soát, sắp xếp các cơ sở giáo dục công lập được tiến hành nhiều lần, nhưng chưa xác định rõ căn cứ pháp lý, căn cứ khoa học giáo dục để điều chỉnh chỉ tiêu giảm đầu mối, số lượng các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông qua từng đợt.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho biết: Một số địa phương thực hiện việc sắp xếp, giảm số lượng trường theo hướng “cơ học” làm mất cân đối quy mô lớp, điểm trường, tiềm ẩn nguy cơ quá tải cơ sở vật chất và ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. Tỷ lệ sáp nhập trường học cao, vượt xa khuyến nghị chuyên môn, gây mất cân đối về quy mô. Nhiều xã, phường đã hợp nhất 3 - 4 trường thành 1 trường hoặc sáp nhập các trường có quy mô tối đa với nhau.

Vì vậy, sau sắp xếp, nhiều cơ sở giáo dục có số lớp hoặc số điểm trường vượt quy mô quy định tại Thông tư số 13/2020/TT-BGDĐT và Thông tư số 23/2024/TT-BGDĐT. Một số trường có số lượng Phó Hiệu trưởng vượt khá xa so với định mức theo quy định tại Thông tư số 19/2023/TT-BGDĐT và Thông tư số 20/2023/TT-BGDĐT (tối đa 2–3 người). Có trường hiện có tới 9 Phó Hiệu trưởng (gấp hơn 3 lần so với quy định). Một số đơn vị chưa kịp điều chỉnh cơ cấu nhân sự, bộ máy tổ chức chưa ổn định.

Một số trường phổ thông dân tộc bán trú, sau khi sáp nhập với trường phổ thông khác không còn đạt tỷ lệ học sinh bán trú theo quy định tại Thông tư số 03/2023/TT-BGDĐT, dẫn đến mất tính đặc thù trong hỗ trợ vùng dân tộc, miền núi, ảnh hưởng đến quyền tiếp cận giáo dục của học sinh vùng sâu, vùng xa và các nhóm yếu thế. Sau sáp nhập, cơ sở vật chất nhiều nơi chưa đáp ứng yêu cầu. Mặc dù số lượng đầu mối trường giảm nhưng việc đầu tư mở rộng phòng học, bếp ăn bán trú tại trường mới chưa được triển khai kịp thời.

Quá trình sáp nhập với quy mô lớn, thực hiện trong thời gian ngắn có thể gây xáo trộn đội ngũ, học sinh và phụ huynh; tác động phần nào đến tâm lý, chất lượng dạy học và sự ổn định của các cơ sở giáo dục. Điều này tiềm ẩn nguy cơ chênh lệch về chất lượng và cơ hội học tập giữa vùng thuận lợi và vùng khó khăn ngày càng tăng, đặc biệt ở những nơi điều kiện giao thông và bán trú chưa bảo đảm.

Bảo đảm sự phát triển bền vững

Một tiết học của lớp 1C trường Tiểu học Trung Yên (Hà Nội). Ảnh tư liệu: Huy Hùng/TTXVN

Trao đổi về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho rằng: Việc rà soát phải làm rõ thực trạng quy mô, điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ, hiệu quả hoạt động của từng cơ sở. Đối với những cơ sở có quy mô quá lớn, quá nhỏ hoặc không còn phù hợp với điều kiện thực tiễn thì phải được xem xét, đánh giá một cách nghiêm túc, có căn cứ khoa học.

Bộ trưởng nhấn mạnh: Không tổ chức sắp xếp một cách máy móc. Mỗi địa phương có đặc thù khác nhau về điều kiện kinh tế - xã hội, mật độ dân cư, địa hình, giao thông đi lại. Do đó, việc sắp xếp phải căn cứ vào thực tiễn cụ thể, bảo đảm phù hợp và hiệu quả.

Trong số các yêu cầu cần thực hiện xuyên suốt quá trình sắp xếp, các địa phương cần chú ý: Việc sắp xếp không được làm ảnh hưởng đến hoạt động dạy và học đang diễn ra; không để học sinh phải nghỉ học kéo dài, không làm gián đoạn chương trình, kế hoạch năm học. Mục tiêu của sắp xếp là tổ chức dạy học và quản lý tốt hơn, thuận lợi hơn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục. Nếu việc sắp xếp khiến quy mô quá nhỏ, kém hiệu quả hoặc làm giảm chất lượng thì kiên quyết không thực hiện.

Các địa phương không đặt ra các chỉ tiêu mang tính gượng ép, không chạy theo thành tích, không áp đặt máy móc các con số như mỗi xã chỉ còn một trường hay giảm theo tỷ lệ cứng nhắc. Bởi có địa phương cần giảm nhưng cũng có địa phương phải giữ nguyên hoặc tăng thêm, nhất là ở khu vực đô thị, khu công nghiệp, nơi dân cư tập trung đông và trường lớp đang quá tải.

Bên cạnh đó, không lấy tiêu chí tự chủ tài chính làm căn cứ sắp xếp cơ sở giáo dục. Giáo dục phải được đặt trên nguyên tắc chuyên môn và chất lượng. Không sử dụng các tiêu chí “phi giáo dục” để quyết định vấn đề giáo dục, đúng với tinh thần các Nghị quyết của Trung ương.

Đối với các cơ sở giáo dục trong cùng một xã, đặc biệt là các trường, điểm trường gần nhau, quy mô quá nhỏ hoặc siêu nhỏ, cần sắp xếp lại, trường hợp không bảo đảm an toàn, cơ sở vật chất, chất lượng nuôi dạy thì kiên quyết cho dừng hoạt động hoặc giải thể, nhất là các nhóm trẻ, trường mầm non tư thục không đủ điều kiện. “Không vì giảm đầu mối mà nhập Mầm non với Tiểu học; không sáp nhập trường mầm non vào trường phổ thông; không nhập Tiểu học, Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông thành một, trừ các mô hình liên cấp tư thục đã hình thành ổn định” – Bộ trưởng lưu ý.

Đối với giáo dục thường xuyên và giáo dục nghề nghiệp, không chuyển đổi đồng loạt, máy móc sang mô hình trung học nghề. Việc chuyển đổi phải chờ hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, có lộ trình, chương trình, đội ngũ và điều kiện bảo đảm. Đối với các trường cao đẳng, có thể xem xét sáp nhập các trường đơn ngành thành đa ngành nhưng tránh quy mô quá lớn, vượt quá năng lực quản trị.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định: Việc sắp xếp các cơ sở giáo dục và đào tạo là nhiệm vụ trọng tâm, có ý nghĩa lớn trong thực hiện các Nghị quyết của Trung ương. Vì vậy, các địa phương nắm chắc tinh thần chỉ đạo, hiểu đúng, làm đúng, triển khai thận trọng nhưng quyết liệt, bảo đảm hiệu quả, ổn định và phát triển bền vững giáo dục trên địa bàn.

Việt Hà (TTXVN)