Sau một thế kỷ tiến bộ, tuổi thọ con người đang chững lại

Sau một thế kỷ đầy tiến bộ, nhân loại đang bước vào giai đoạn mới nơi tuổi thọ có thể không còn tăng nhanh như trước. Ảnh: Shutterstock

Trong suốt thế kỷ 20, nhân loại chứng kiến bước nhảy vọt ngoạn mục về tuổi thọ. Nếu như người sinh năm 1900 chỉ sống trung bình khoảng 62 năm, thì đến thế hệ 1938 con số này đã lên tới 80 năm.

Tuy nhiên, một nghiên cứu mới công bố trên Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ (PNAS) cho thấy, đà tăng ấn tượng ấy đang chậm lại, thậm chí có nguy cơ “chạm trần” ở thế kỷ 21.

Sáu phương pháp, một kết luận

Nhóm nghiên cứu gồm nhà khoa học José Andrade thuộc Viện Nghiên cứu Nhân khẩu học Max Planck và các cộng sự ở Viện Nghiên cứu Nhân khẩu học quốc gia Pháp Đại học Wisconsin-Madison đã phân tích dữ liệu tử vong tại 23 quốc gia có thu nhập cao và tỷ lệ tử vong thấp. Đối tượng nghiên cứu là những người sinh từ năm 1939 đến 2000.

“Giả sử các thế hệ hiện nay đi theo đúng quỹ đạo tăng trưởng tuổi thọ như nửa đầu thế kỷ 20, một người sinh năm 1980 hoàn toàn có thể kỳ vọng sống tới 100 tuổi”, ông Andrade, tác giả chính của nghiên cứu giải thích. “Nhưng chúng tôi muốn kiểm chứng xem tốc độ ấy có đang chậm lại với các thế hệ hiện còn sống hay không”.

Để làm rõ, nhóm đã sử dụng dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu Tử vong Nhân loại và áp dụng đồng thời sáu công cụ dự báo tử vong khác nhau, nhằm bảo đảm kết quả có tính chắc chắn cao.

Ông Andrade cho biết: “Để đảm bảo kết quả chính xác, chúng tôi không chỉ sử dụng một mà là nhiều phương pháp: một số phương pháp đã được công nhận rộng rãi, bao gồm Triển vọng dân số thế giới của Liên Hợp Quốc, và một số phương pháp khác đại diện cho phương pháp tiên tiến nhất trong dự báo tỷ lệ tử vong hiện nay”.

Kết quả, dù tiếp cận theo hướng nào, tất cả các phương pháp đều cho thấy: tuổi thọ của các thế hệ sinh từ 1939 đến 2000 đang tăng chậm hơn trước, với tốc độ giảm từ 37% đến 52% so với giai đoạn nửa đầu thế kỷ trước.

Dù tiếp cận theo hướng nào, tất cả các phương pháp đều cho thấy cùng một kết quả: tuổi thọ của các thế hệ sinh từ 1939 đến 2000 đang tăng chậm hơn trước.

Không thế hệ nào chạm mốc 100 tuổi trung bình

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng những người sinh năm 1980 sẽ khó có thể đạt tuổi thọ trung bình 100. Trên thực tế, không một thế hệ nào trong giai đoạn khảo sát (1939 - 2000) có khả năng đạt mốc này.

Lý do chính, theo các nhà khoa học, nằm ở sự thay đổi nguồn lực thúc đẩy tuổi thọ. Trong thế kỷ 20, tuổi thọ gia tăng mạnh nhờ giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ - thành quả của tiến bộ y học, cải thiện vệ sinh, dinh dưỡng và điều kiện sống. Nhưng ngày nay, tỷ lệ tử vong ở nhóm tuổi này đã xuống mức cực thấp, khiến dư địa cải thiện không còn nhiều.

Trong khi đó, tuổi thọ của người trưởng thành và người cao tuổi vẫn tăng, song không đủ nhanh để bù đắp. Các số liệu cho thấy: từ năm 1900 đến 1938, tuổi thọ tăng thêm trung bình khoảng 5,5 tháng mỗi thế hệ; còn với những người sinh từ năm 1939 đến 2000, con số này chỉ còn 2,5 đến 3,5 tháng, tùy theo phương pháp dự báo.

Ngay cả khi giả định tỷ lệ sống sót của người trưởng thành và người già được cải thiện gấp đôi so với dự báo, mức tăng tuổi thọ vẫn khó đạt như nửa đầu thế kỷ trước. Điều này củng cố thêm độ tin cậy cho nhận định rằng tuổi thọ đang đi vào quỹ đạo chậm lại.

Dự báo không phải là tuyệt đối

Các nhà khoa học nhấn mạnh: mọi dự báo tử vong đều chỉ là ước tính, không thể tuyệt đối chắc chắn. Những yếu tố bất ngờ như đại dịch, phát minh y khoa mang tính đột phá hay biến động xã hội đều có thể làm thay đổi cục diện tuổi thọ của con người.

Do vậy, các con số được đưa ra cần hiểu là dự báo cho toàn bộ dân số, không áp dụng cho từng cá nhân. Nói cách khác, việc một người cụ thể có thể sống thọ hơn hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như lối sống, môi trường và chăm sóc sức khỏe của người đó.

Tại sao nghiên cứu này lại quan trọng?

Nghiên cứu về tuổi thọ không chỉ là mối quan tâm khoa học mà còn có tác động trực tiếp đến xã hội. Tuổi thọ thay đổi kéo theo những điều chỉnh lớn trong hệ thống an sinh: từ y tế, lương hưu, bảo hiểm cho tới việc hoạch định nhân lực.

Sống lâu hơn không chỉ là vấn đề của y học, mà còn là câu chuyện về chất lượng cuộc sống, sự bền vững của hệ thống an sinh và trách nhiệm chuẩn bị cho tương lai.

Với mỗi cá nhân, triển vọng sống lâu hơn hay ngắn hơn cũng ảnh hưởng đến việc lên kế hoạch tiết kiệm, nghỉ hưu và chuẩn bị cho tương lai. Nếu tuổi thọ tăng chậm lại, cả chính phủ lẫn người dân đều cần hiệu chỉnh lại kỳ vọng và chiến lược của mình.

Hồng Nhung