Sầu riêng Việt bị Thái Lan vượt mặt tại Trung Quốc, thêm mối nguy mới từ Lào

Theo thống kê từ cơ quan Hải quan Trung Quốc, hai tháng đầu năm nay, quốc gia này chi hơn 120 triệu USD để nhập khẩu 22.980 tấn sầu riêng nguyên quả, giảm mạnh 56,8% về lượng và giảm 57,8% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái.

Thái Lan, Việt Nam, Malaysia và Philippines là 4 nhà cung cấp sầu riêng chính cho thị trường Trung Quốc. Trong đó, Trung Quốc chủ yếu nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam và Thái Lan.

Tuy nhiên, thị phần sầu riêng của Việt Nam tại Trung Quốc trong hai tháng đầu năm 2025 đã giảm mạnh xuống còn 37%, so với mức 61,7% cùng kỳ năm trước - thời điểm Việt Nam vươn lên trở thành nhà cung cấp sầu riêng lớn nhất cho thị trường này.

Ngược lại, Thái Lan đã gia tăng thị phần đáng kể, từ 36,9% lên 62,3%, vượt Việt Nam để giành lại vị thế dẫn đầu.

Nguyên nhân xuất khẩu sầu riêng của cả Thái Lan và Việt Nam sang Trung Quốc giảm mạnh so với cùng kỳ năm trước do yêu cầu kiểm tra chất lượng từ Trung Quốc, đặc biệt là với kim loại nặng và chất vàng O.

Hơn nữa, thời gian qua, sầu riêng của Việt Nam cũng nhận được những cảnh báo về gian lận mã số vùng trồng, không tuân thủ kiểm dịch thực vật và vấn đề an toàn thực phẩm từ cơ quan hải quan Trung Quốc.

Trước tình hình đó, nhiều doanh nghiệp trong nước đã buộc phải tạm ngưng xuất khẩu để hoàn thiện hồ sơ, thủ tục, do Trung Quốc yêu cầu kiểm tra 100% các lô hàng nhập khẩu liên quan đến chất vàng O.

Hệ quả là giá sầu riêng trong nước giảm sâu. Hiện giá thu mua tại vườn cho các giống sầu riêng Ri6 và Monthong chỉ còn 35.000-120.000 đồng/kg tùy loại. Trong khi đó, vào cùng thời điểm nghịch vụ năm ngoái, giá sầu riêng có thời điểm chạm ngưỡng gần 200.000 đồng/kg - mức cao kỷ lục.

Tính đến năm 2025, diện tích trồng sầu riêng của Việt Nam đã tăng lên khoảng 169.000ha, sản lượng dự kiến đạt 1,55 triệu tấn. Ngoài tiêu thụ nội địa, Trung Quốc tiếp tục là thị trường xuất khẩu chủ lực, chiếm hơn 90% tổng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam.

Đáng chú ý, thị trường sầu riêng tại Trung Quốc đang tăng trưởng ổn định và được dự báo sẽ sớm đạt quy mô 10 tỷ USD. Quốc gia này hiện tiêu thụ khoảng 91% tổng lượng sầu riêng toàn cầu, với nguồn cung chủ yếu đến từ Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đang tích cực tìm kiếm thêm nguồn cung mới để đa dạng hóa thị trường nhập khẩu.

Sầu riêng Lào bắt đầu vươn lên

Trong bối cảnh đó, Lào bắt đầu nổi lên như một đối thủ cạnh tranh tiềm năng. Mới đây, chính quyền tỉnh Attapeu đã chính thức cấp quyền đầu tư cho ba doanh nghiệp trong nước để trồng sầu riêng thương mại trên diện tích hơn 273ha.

Mục tiêu của Lào là trở thành một trong những nhà cung cấp sầu riêng cho Trung Quốc, trong bối cảnh nhu cầu từ thị trường tỷ dân này tiếp tục tăng mạnh.

Tháng 10 năm ngoái, các công ty Trung Quốc đã có cuộc làm việc với Phòng Thương mại và Công nghiệp Quốc gia Lào. Nội dung cuộc gặp xoay quanh việc thành lập Hiệp hội Doanh nghiệp Sầu riêng Lào cùng một trung tâm nghiên cứu sầu riêng.

Những sáng kiến này nhằm xây dựng hệ thống quản lý bài bản về lựa chọn giống, kỹ thuật canh tác, kiểm soát chất lượng và hậu cần logistics, hướng tới mục tiêu xuất khẩu bền vững sang thị trường Trung Quốc.

Đáng chú ý, Chính phủ Lào đã chấp thuận giao 12.000ha đất nông nghiệp cho các doanh nghiệp Trung Quốc, phục vụ mục tiêu phát triển vùng chuyên canh sầu riêng xuất khẩu.

Sầu riêng Việt có thêm đối thủ cạnh tranh mới tại thị trường Trung Quốc. Ảnh: MK

Bên cạnh việc mở rộng diện tích trồng sầu riêng tại Lào, Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng đã hoàn tất công tác kiểm tra các đồn điền và cơ sở đóng gói sầu riêng tại Indonesia vào tháng 3/2025, nhằm đánh giá khả năng hợp tác xuất khẩu loại trái cây này.

Với sản lượng lên tới 1,83 triệu tấn mỗi năm, Indonesia hiện là một trong những quốc gia sản xuất sầu riêng lớn nhất thế giới. Ngành công nghiệp sầu riêng của nước này đang nỗ lực giải quyết các vấn đề về hậu cần và kiểm dịch, chuẩn bị tiến vào thị trường Trung Quốc.

Tại tỉnh Trung Sulawesi, tổng diện tích trồng sầu riêng đã đăng ký đạt khoảng 3.056ha tại 5 địa phương. Trong đó, các vùng Parigi Moutong, Poso và Sigi được đánh giá là đã sẵn sàng tham gia xuất khẩu.

Điều này đồng nghĩa, ngoài các đối thủ truyền thống như Thái Lan, Malaysia và Philippines, thời gian tới, sầu riêng Việt Nam sẽ phải cạnh tranh gay gắt hơn với Indonesia và Lào tại thị trường Trung Quốc.

Về tình hình hiện nay, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhận định: “Sầu riêng là cây trồng chủ lực, có rất nhiều lợi thế với Việt Nam, đồng thời đem lại giá trị lớn trong xuất khẩu. Mới đây, mặt hàng sầu riêng đông lạnh của Việt Nam cũng đã được xuất khẩu sang Trung Quốc. Do đó, chúng ta cần phải làm thật nghiêm túc và bài bản để duy trì đà tăng trưởng cho ngành hàng quan trọng này”.

Ông cũng nhấn mạnh, các doanh nghiệp đang hoạt động thiếu chuẩn chỉ cần phải nhanh chóng chấn chỉnh để giữ vững thị phần tại thị trường Trung Quốc.

Trong khi đó, các chuyên gia cũng đưa ra cảnh báo cho nông dân, hợp tác xã và các doanh nghiệp xuất khẩu: khi nguồn cung sầu riêng vào Trung Quốc liên tục mở rộng, nếu không kiểm soát nghiêm ngặt về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và mã số vùng trồng, thì “sầu riêng” có nguy cơ trở thành “sầu chung” - kéo theo hệ lụy không chỉ cho một vài đơn vị, mà cho cả ngành hàng.

Tâm An