Sẽ không còn cao tốc 'trắng' trạm dừng nghỉ

Hành lang pháp lý mới, cao tốc không còn "trắng" trạm dừng nghỉ

Vào cuối năm 2013, hàng triệu người dân miền Tây và TP.HCM hào hứng khi cầu Mỹ Thuận và cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ chính thức thông xe. Tuyến cao tốc huyết mạch đi miền Tây tuy đã nối thông nhưng người tham gia giao thông vẫn "dùng chung" 1 trạm dừng nghỉ trên tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương tại Km 28+200.

Điều đáng nói, cao tốc TP.HCM - Trung Lương khánh thành năm 2011 nhưng phải chờ tới 7 năm sau trạm dừng nghỉ mới được đưa vào khai thác. Trong suốt 7 năm đó, không ít tài xế đã phải cho xe rẽ xuống các nút giao để nghỉ ngơi, đổ nhiên liệu rồi quay trở lại cao tốc.

Trạm dừng nghỉ trên cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây đang được đầu tư xây dựng.

Tương tự hơn 250km toàn tuyến TP.HCM - Dầu Giây - Phan Thiết - Vĩnh Hảo phải dùng "ké" trạm dừng nghỉ trên cao tốc TP.HCM - Long Thành nên tất cả phương tiện đều có tâm lý dồn vào đây, gây quá tải nghiêm trọng.

Tình trạng này cũng xảy ra ở miền Bắc và Miền Trung khi Đà Nẵng - Quảng Ngãi đã đi vào khai thác suốt 6 năm nhưng đến nay hoàn toàn không có bất kỳ trạm dừng nghỉ, trạm xăng dầu hay điểm sửa chữa xe. Cùng tình cảnh là các cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, Trung Lương - Mỹ Thuận đã đưa vào sử dụng nhiều năm, nhưng đến nay chưa có trạm dừng nghỉ.

"Mình lái xe, chịu mệt xíu đã đành, nhiều trường hợp xe có vấn đề hoặc chở theo gia đình có con nhỏ cần dừng đi vệ sinh mà bí bách quá thế này rất khó và thiếu an toàn", anh Nguyễn Minh Quang (Hạ Long, Quảng Ninh) chia sẻ.

PGS.TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông cho rằng, ngoài việc nghỉ ngơi cho lái xe, trạm dừng nghỉ còn phục vụ kỹ thuật, cung cấp xăng, thay lốp để đảm bảo an toàn cho phương tiện.

Việc trống vắng hạ tầng hậu cần trên một cung đường dài là rất khó chấp nhận. Tài xế gặp sự cố đột xuất phải đỗ xe ngay trên làn khẩn cấp, đối diện với nguy cơ mất an toàn giao thông, chậm trễ lộ trình.

Nguyên nhân của việc nhiều tuyến cao tốc khi đưa vào khai thác sử dụng thời gian qua không có trạm dừng nghỉ được ông Chủng chỉ ra là do chưa có hành lang pháp lý buộc các chủ đầu tư cao tốc phải thực hiện đầu tư trạm dừng nghỉ.

"Do bị coi là "công trình phụ" trên tuyến đường khiến trạm dừng nghỉ ở nước ta chưa được đầu tư đúng mức. Trong thời gian dài chúng ta chỉ quan tâm đến xây dựng hạng mục chính là đầu tư tuyến đường mà chưa quan tâm đến các công trình phụ trợ có vai trò quan trọng đảm bảo an toàn cho người và phương tiện là trạm dừng nghỉ", ông Chủng cho hay.

Tình trạng trên sẽ chấm dứt khi Luật Đường bộ năm 2024 được Quốc hội ban hành và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025 đã bổ sung quy định: Đường cao tốc được đầu tư, xây dựng phù hợp với quy hoạch và đầu tư, xây dựng đồng bộ các công trình: Đường gom hoặc đường bên; Trung tâm quản lý, điều hành giao thông tuyến đường cao tốc; Trạm dừng nghỉ, điểm dừng xe, đỗ xe; Hệ thống thu phí điện tử không dừng đối với tuyến đường có thu tiền sử dụng đường bộ; Công trình kiểm soát tải trọng xe.

Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho rằng, những quy định về trạm dừng nghỉ cao tốc mới được bổ sung tại Luật Đường bộ là hành lang pháp lý quan trọng để có hệ thống trạm dừng nghỉ đồng bộ trên cao tốc.

"Khi đầu tư các tuyến cao tốc, bắt buộc chủ đầu tư sẽ phải tính toán nguồn lực để xây dựng trạm dừng nghỉ đồng thời với cao tốc giúp giải quyết được thực tế "trắng" trạm dừng nghỉ trên nhiều tuyến cao tốc thời gian qua", ông Quyền nói.

Đến cuối năm nay, các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ được đầu tư trạm dừng nghỉ đồng bộ với cao tốc.

Sẽ có 24 trạm dừng nghỉ trên cao tốc Bắc - Nam

Theo quy hoạch tầm nhìn đến 2050, cả nước có 43 tuyến cao tốc, tổng chiều dài khoảng 9.014km. Đến cuối năm 2025, cả nước sẽ có khoảng 3.081km đường cao tốc. Việc nối thông nhiều vùng miền kéo theo nhu cầu đi lại của người dân và nhu cầu vận chuyển hành khách, hàng hóa của các doanh nghiệp tăng mạnh.

Có thể thấy, những bất cập về hệ thống đường cao tốc thiếu trạm dừng nghỉ đã được Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng), Cục Đường bộ Việt Nam nhận diện và quyết liệt triển khai các giải pháp cụ thể.

Cùng với hoàn thiện thể chế, việc đầu tư trạm dừng nghỉ cũng đang được quyết liệt triển khai, trong trong năm nay, khi các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam đưa vào khai thác, hệ thống trạm dừng nghỉ sẽ được xây dựng đồng bộ.

Ông Nguyễn Quang Giang, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, theo quy định của Luật Đường bộ năm 2024, nguyên tác là đối với những dự án mới đang chuẩn bị triển khai, các trạm dừng nghỉ phải được quy hoạch, xây dựng và khai thác đồng bộ với hạng mục đường cao tốc.

Theo ông Giang, theo mạng lưới trạm dừng nghỉ được phê duyệt, trên tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông dự kiến đầu tư mới 24 trạm dừng nghỉ, trong đó 21 trạm đang thực hiện đầu tư. Đến nay, đã lựa chọn và ký hợp đồng với nhà đầu tư 21/21 trạm.

Với 21 trạm dừng nghỉ thuộc các dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía đông đã hoàn thành và sẽ hoàn thành trong năm 2025, Cục Đường bộ Việt Nam cùng các Ban quản lý dự án thuộc Bộ Xây dựng đang nỗ lực đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành các trạm vào cuối năm nay. Trạm dừng nghỉ trên các tuyến cao tốc mới đưa vào khai thác sẽ được ưu tiên dồn lực triển khai nhanh nhất, không được chậm hơn các dự án cao tốc đang và chuẩn bị triển khai.

Về tiến độ cụ thể, ông Giang cho biết, 2 trạm Mai Sơn - QL45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết Km205 sẽ hoàn thành toàn bộ trước 31/12/2025. Có 15 trạm đang nỗ lực hoàn thành công trình dịch vụ công thiết yếu trước 31/12/2025.

Hai trạm là Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết Km144 đang gặp nhiều khó khăn để triển khai do địa phương mới bàn giao được khoảng 16% diện tích. Bộ Xây dựng đã có nhiều văn bản đôn đốc, Cục Đường bộ Việt Nam và Ban QLDA 7 đang làm việc với địa phương, nếu được bàn giao trong tháng 10/2025 phấn đấu hoàn thành công trình thiết yếu trước 31/12/2025. Trường hợp địa phương không bàn giao, xây dựng trạm tạm để phục vụ người dân.

Hai trạm là Cần Thơ - Hậu Giang; Hậu Giang - Cà Mau mới ký hợp đồng với nhà đầu tư lần lượt vào tháng 9 và tháng 10/2025. Hai trạm này, địa phương đã bàn giao 100% mặt bằng, hà đầu tư đang triển khai tổ chức thi công.

Đối với 3 trạm dừng nghỉ còn lại trong mạng là La Sơn - Hòa Liên, Hầm Đèo Cả và Mỹ Thuận - Cần Thơ, Cục Đường bộ Việt Nam đang chỉ đạo khẩn trương hoàn thiện các thủ tục cần thiết để sớm triển khai.

Đánh giá chung, ông Giang cho biết, một số dự án trạm dừng nghỉ triển khai còn chậm, chủ yếu do GPMB còn nhiều vướng mắc từ phía địa phương chậm bàn giao cho nhà đầu tư (còn 6/21 trạm), thủ tục cấp phép môi trường, phòng cháy chữa cháy mất nhiều thời gian.

Ngoài ra, còn nguyên nhân chủ quan từ nhà đầu tư: có 3 trạm ký hợp đồng 8/2024, đã có mặt bằng, nhà đầu tư triển khai chậm. Các trạm ký hợp đồng tháng 3 và 4/2025, các nhà đầu tư thực hiện thủ tục chuẩn bị đầu tư chậm, chưa chủ động, tích cực trong công tác phối hợp GPMB và thực hiện nghĩa vụ tài chính.

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án, Cục Đường bộ Việt Nam đã có nhiều văn bản đề nghị UBND tỉnh, Ban QLDA và các nhà đầu tư đẩy nhanh GPMB, sớm hoàn thành các thủ tục về kinh phí, đầu tư xây dựng và triển khai thi công dự án dự án theo hợp đồng đã ký.

Đồng thời, đã chủ động đi kiểm tra, làm việc với địa phương và Ban QLDA, nhà đầu tư để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cũng như tổng hợp, báo cáo lãnh đạo Bộ có văn bản gửi các địa phương trong công tác GPMB.

"Cục Đường bộ Việt Nam đã chỉ đạo các Ban QLDA, nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ thực hiện nhằm sớm khởi công, thi công, hoàn thành dự án đáp ứng tiến độ theo quy định của hợp đồng và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng, trong đó phải hoàn thành các công trình dịch vụ công các trạm dừng nghỉ trước ngày 31/12/2025", ông Giang cho hay.

Liên quan đến vấn đề đầu tư trạm dừng nghỉ trên cao tốc, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đã ban hành Thông tư số 09/2024 sửa đổi 01:2024 QCVN 43:2012 - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm dừng nghỉ đường bộ.

Trong đó yêu cầu: khu vệ sinh phải có diện tích lớn hơn hoặc bằng 3% tổng diện tích xây dựng; có nơi vệ sinh phục vụ người khuyết tật. Đặc biệt, số vị trí đỗ xe tối thiểu có thể bố trí xe ô tô vào sạc điện chiếm 10% tổng vị trí đỗ xe; việc đầu tư hạ tầng dành để lắp đặt trụ sạc, thiết bị sạc phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng và từng giai đoạn đầu tư…

Các hạng mục công trình cơ bản của trạm dừng nghỉ được chia làm 3 nhóm, gồm: các công trình dịch vụ công (cung cấp dịch vụ miễn phí), công trình dịch vụ thương mại và những công trình bổ trợ.

Trần Duy