SHS: Nguy cơ Việt Nam bị Mỹ đánh thuế toàn diện như Trung Quốc là rất thấp
Nhìn nhận một cách khách quan, nguy cơ Việt Nam bị đánh thuế trừng phạt toàn diện – tương tự mức 25% áp lên hàng hóa Trung Quốc – là thấp...
Tổng thống Donald Trump.
Chứng khoán SHS vừa có cập nhật quan điểm về Việt Nam trước sóng gió thuế quan trong đó nhấn mạnh: Nhìn nhận một cách khách quan, nguy cơ Việt Nam bị đánh thuế trừng phạt toàn diện – tương tự mức 25% áp lên hàng hóa Trung Quốc – là thấp.
Điều này theo SHS là xuất phát từ những ràng buộc chiến lược. Kịch bản dễ xảy ra hơn có thể là Mỹ sử dụng chiến thuật đe dọa áp thuế để gây sức ép buộc Việt Nam nhượng bộ trong các vấn đề thương mại, hoặc áp thuế có chọn lọc lên một số ngành nhất định.
Ngoài ra, cũng không thể loại trừ khả năng Mỹ triển khai mức thuế phổ quát 10% lên hàng nhập khẩu từ tất cả các nước – một đề xuất từng được đội ngũ Trump 2024 nêu ra. Nếu điều này thành hiện thực, Việt Nam cũng không tránh khỏi, nhưng ít nhất sẽ không phải chịu sự phân biệt riêng lẻ.
Nói cách khác, nếu Mỹ chọn cách áp thuế trên diện rộng nhằm buộc các nước tái đàm phán, Việt Nam cũng chỉ chung số phận với các đối tác thương mại khác. Nhưng nếu áp thuế có trọng điểm, Việt Nam có thể được ưu tiên hơn so với Trung Quốc, thậm chí so với một số quốc gia không có vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng của Mỹ. Điều này được củng cố bởi các báo cáo chiến lược từ đội ngũ cố vấn của Trump, trong đó yếu tố “bạn – thù” được nhắc đến hơn 20 lần, cho thấy Việt Nam có thể được xếp vào nhóm “bạn” và tránh bị áp mức thuế quá cao.
Tuy nhiên, giả định rằng trong trường hợp Mỹ quyết định đánh thuế hàng hóa Việt Nam, thì tác động của chính sách này sẽ lan tỏa đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế. Dưới đây là phân tích về một số lĩnh vực bị ảnh hưởng trực tiếp:
Thứ nhất là Bất động sản khu công nghiệp: Đây là lĩnh vực nhạy cảm bậc nhất đối với các chính sách thương mại của Mỹ. Những năm qua, khu công nghiệp Việt Nam phát triển mạnh mẽ nhờ làn sóng dịch chuyển nhà máy từ Trung Quốc nhằm né thuế quan Mỹ.
Nếu Mỹ áp thuế lên hàng Việt Nam, lợi thế thu hút đầu tư của Việt Nam sẽ suy giảm, khiến các tập đoàn đa quốc gia phải cân nhắc lại kế hoạch mở rộng sản xuất. Hệ quả là nhu cầu thuê đất khu công nghiệp có thể chững lại hoặc giảm sút.
Giá thuê đất công nghiệp, vốn đã tăng mạnh trong những năm qua, cũng có thể điều chỉnh theo xu hướng đi xuống. Các doanh nghiệp phát triển khu công nghiệp sẽ bị ảnh hưởng về doanh thu từ hoạt động cho thuê đất và nhà xưởng.
Dẫu vậy, tác động cụ thể còn phụ thuộc vào phạm vi áp thuế. Nếu chỉ một số ngành như gỗ hay pin mặt trời bị ảnh hưởng, các lĩnh vực khác vẫn có thể duy trì hoạt động và tiếp tục thu hút đầu tư.
Thứ hai Cảng biển và logistics: Ngành logistics và cảng biển phụ thuộc rất lớn vào dòng chảy thương mại quốc tế, đặc biệt là xuất khẩu sang Mỹ. Hiện nay, khoảng 30% lượng hàng hóa thông qua các cảng biển Việt Nam là để phục vụ thị trường Mỹ.
Nếu kim ngạch xuất khẩu giảm, sản lượng container qua các cảng lớn như Cái Mép – Thị Vải, Cát Lái (TP.HCM), Hải Phòng cũng sẽ giảm theo, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của các doanh nghiệp cảng. Với đặc thù chi phí cố định cao, chỉ cần sản lượng hàng hóa giảm vài phần trăm, lợi nhuận biên của ngành này cũng có thể sụt giảm đáng kể.
Ngoài ra, nếu Mỹ áp thuế, khả năng cao là họ sẽ thắt chặt giám sát hải quan nhằm ngăn chặn gian lận thương mại. Điều này sẽ kéo dài thời gian thông quan, làm chậm vòng quay kho bãi và ảnh hưởng đến hoạt động logistics nội địa.
Tuy nhiên, xét trên bình diện vĩ mô, Việt Nam có thể chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác như EU hay Đông Á để bù đắp phần nào tổn thất. Minh chứng là vào năm 2023, khi xuất khẩu sang Mỹ giảm hơn 11%, Việt Nam vẫn linh hoạt tăng mạnh xuất khẩu sang Trung Quốc và ASEAN, giúp tổng kim ngạch chỉ giảm khoảng 4,6%.
Thứ ba, điện và nước: Các khu công nghiệp hiện tiêu thụ khoảng 50-60% tổng sản lượng điện của Việt Nam. Do đó, nếu hoạt động sản xuất bị đình trệ do ảnh hưởng từ thuế quan Mỹ, nhu cầu tiêu thụ điện cũng sẽ giảm mạnh.
Thực tế, vào năm 2023, khi xuất khẩu sang Mỹ – thị trường lớn nhất của Việt Nam – giảm hơn 13%, điện thương phẩm cho khu vực công nghiệp – xây dựng cũng giảm 2,23%, đánh dấu lần đầu tiên sụt giảm sau nhiều năm tăng trưởng liên tục. Tổng sản lượng điện cả nước năm 2023 chỉ tăng 3,52%, thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng thông thường từ 8-10%.
Sản xuất công nghiệp cũng là lĩnh vực tiêu thụ nước sạch lớn, chiếm khoảng 15% tổng nhu cầu nước. Khi các nhà máy cắt giảm công suất, ngành nước cũng bị ảnh hưởng rõ rệt. Chẳng hạn, Công ty Nước Thủ Dầu Một (TDM) – đơn vị cung cấp nước cho nhiều khu công nghiệp tại Bình Dương – ghi nhận sản lượng nước tiêu thụ giảm 3,7% chỉ trong 9 tháng đầu năm 2023 do 70% khách hàng của họ là doanh nghiệp xuất khẩu.
Tương tự, Tổng công ty Cấp nước Bình Dương (Biwase, BWE) chỉ đạt mức tăng trưởng doanh thu 1% trong năm 2023 – con số rất thấp so với các năm trước. Lợi nhuận sau thuế của BWE thậm chí giảm 12% do nhu cầu sử dụng nước từ các khu công nghiệp suy yếu.
