Siết chặt chống IUU, quyết gỡ 'thẻ vàng' thủy sản

Các địa phương trong vùng nỗ lực đồng bộ từ quản lý tàu cá, giám sát hành trình đến truy xuất nguồn gốc thủy sản đang tạo chuyển biến rõ rệt, góp phần cùng cả nước hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” thủy sản của Ủy ban châu Âu (EC); đồng thời, bảo vệ nguồn lợi thủy sản bền vững.

* Nâng mức tuân thủ, tăng cường kiểm soát nghề cá

Thời gian qua, tỉnh Đồng Tháp đã triển khai nhiều biện pháp quyết liệt nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp. Điểm đáng ghi nhận là ý thức chấp hành của ngư dân được nâng lên rõ rệt. Từ các cảng cá Mỹ Tho, Vàm Láng đến những phương tiện hoạt động xa bờ, tinh thần “không vi phạm IUU” đã trở thành cam kết tự giác của nhiều chủ tàu.

Bộ đội Biên phòng tỉnh Đồng Tháp kiểm tra hoạt động của hệ thống giám sát hành trình tàu cá. Ảnh: Công Trí/TTXVN

Ngư dân Trần Văn Hậu (xã Gia Thuận) cho biết, gia đình có đội tàu thu mua hải sản hoạt động thường xuyên trên các ngư trường xa, mỗi tháng đưa về hàng trăm tấn nguyên liệu cho các cơ sở chế biến. Toàn bộ tàu đều được lắp thiết bị giám sát hành trình, thực hiện khai báo điện tử khi rời bến cho đến khi trở về cập cảng. Theo anh Hậu, việc tuân thủ quy định về nguồn gốc thủy sản đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với mỗi chủ tàu. “Chỉ cần mất tín hiệu hay đi lệch vùng đánh bắt là rủi ro rất lớn. Bây giờ bà con đều hiểu rõ và chủ động chấp hành để tránh vi phạm,” anh Hậu cho biết.

Từ năm 2024 đến nay, tỉnh Đồng Tháp ban hành 58 văn bản chỉ đạo liên quan đến IUU, giao rõ trách nhiệm cho từng ngành, từng địa phương. Tỉnh đã hoàn thành cấp phép cho 1.298 tàu cá đang hoạt động, đảm bảo 100% phương tiện đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu, lắp thiết bị VMS (giám sát hành trình tàu cá) và luôn mở tín hiệu 24/24 trong suốt hành trình. Công tác định danh tàu cá trên VNFishbase, VMS, VNeID được đồng bộ đầy đủ. Hiện, 209 tàu không đủ điều kiện hoạt động đã được kiểm soát vị trí neo đậu, có hình ảnh giám sát cập nhật hàng ngày.

Hoạt động tại hai cảng cá loại II của tỉnh được số hóa mạnh mẽ: 100% tàu từ 15m trở lên thực hiện rời, cập cảng qua hệ thống eCDT (chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử); 28 cơ sở thu mua, chế biến tham gia truy xuất nguồn gốc điện tử; các hồ sơ xuất khẩu không phát sinh sai sót cần giải trình. Năm 2024 - 2025, Đồng Tháp không ghi nhận trường hợp tàu vi phạm vùng biển nước ngoài - một tín hiệu tích cực cho nỗ lực gỡ “thẻ vàng”.

Trong khi đó, tỉnh An Giang, địa phương có đội tàu hơn 9.800 chiếc, cũng đang bước vào giai đoạn cao điểm chống IUU. Tính đến ngày 27/10/2025, tỉnh đã cập nhật đầy đủ thông tin của toàn bộ tàu lên VNFishbase và cấp phép cho 8.952 phương tiện đủ điều kiện hoạt động. Hệ thống phần mềm quản lý tàu cá được sử dụng thống nhất giữa lực lượng Biên phòng, Chi cục Thủy sản và bộ phận giám sát hành trình, giúp phát hiện nhanh hành vi vượt ranh hoặc mất kết nối VMS.

Từ đầu năm 2024 đến 31/10/2025, lực lượng Biên phòng An Giang kiểm soát hơn 31.000 lượt tàu xuất, nhập bến, từ chối 69 tàu thiếu giấy tờ, lập biên bản 474 trường hợp mất tín hiệu giám sát. Công tác tuyên truyền cũng được chú trọng: hơn 440 ngư dân tham gia các buổi phổ biến tập trung, hàng trăm pano, tờ rơi được phát đến từng hộ dân, từng tổ nghề cá. Tỉnh cũng công khai danh sách tàu không đủ điều kiện hoạt động nhằm tăng cường sự giám sát cộng đồng.

Dù đạt nhiều kết quả, tỉnh An Giang vẫn đối mặt thách thức: số lượng tàu nhỏ nhiều, điều kiện ngư trường xa, một bộ phận ngư dân còn hạn chế trong tiếp cận công nghệ giám sát. Tuy vậy, các giải pháp từ quản lý cơ sở dữ liệu đến tăng cường thanh tra, xử lý nghiêm vi phạm cho thấy tỉnh đang giữ vai trò tích cực trong nỗ lực chung của khu vực.

* Đẩy mạnh chuyển đổi sinh kế, siết chặt truy xuất nguồn gốc

Tại tỉnh Cà Mau, nơi có sản lượng khai thác lớn nhất Đồng bằng sông Cửu Long, đang áp dụng hàng loạt biện pháp mạnh, hướng đến mục tiêu không để tàu cá xâm phạm vùng biển nước ngoài. Với lợi thế đội tàu lớn, ngư trường rộng nhưng cũng phức tạp, tỉnh tăng cường giám sát từ xa bằng hệ thống VMS kết hợp tuần tra của biên phòng và kiểm ngư.

Tàu cá neo đậu ở thị trấn Rạch Gốc, tỉnh Cà Mau. Ảnh: Hồng Đạt - TTXVN

Các cảng cá Cà Mau thời gian qua triển khai nghiêm hoạt động giám sát bốc dỡ và truy xuất sản lượng qua cảng. Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin được bổ sung, nhân viên cảng được tập huấn để đảm bảo 100% hồ sơ được cập nhật lên eCDT. Bộ phận quản lý nghề cá tỉnh cho biết lượng hồ sơ cần xác minh giảm đáng kể, không có trường hợp sai lệch trong hồ sơ xuất khẩu sang thị trường châu Âu.

Cùng với đó, tỉnh Cà Mau đẩy mạnh chuyển đổi sinh kế. Nhiều tổ đội nghề cá được hỗ trợ chuyển đổi sang nuôi biển, dịch vụ hậu cần hoặc các mô hình khai thác ven bờ bền vững, giảm áp lực lên nguồn lợi hải sản. Tỉnh phối hợp các ngân hàng, tổ chức đoàn thể hỗ trợ vay vốn thiết bị giám sát để đảm bảo tàu cá hoạt động đúng quy định.

Về phía Đồng Tháp, thời gian tới, tỉnh tiếp tục triển khai kế hoạch truyền thông giai đoạn 2025 - 2030 về chống IUU, tập trung vào thể chế, kết quả giám sát và chuyển đổi sinh kế. Giai đoạn 2026 - 2030, trọng tâm là truyền thông về phát triển bền vững và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế trong xuất khẩu thủy sản. UBND tỉnh yêu cầu các sở, ngành và địa phương thực hiện báo cáo định kỳ, siết chặt trách nhiệm của từng chủ tịch UBND xã, phường nếu để tàu cá vi phạm.

Các giải pháp then chốt tiếp tục được duy trì: kiểm soát 100% tàu rời, cập cảng; cảnh báo tàu mất tín hiệu VMS; xử lý nghiêm hành vi vượt ranh, hợp thức hóa hồ sơ; phối hợp cảnh sát biển, biên phòng trong tuần tra, chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực. Tỉnh cũng khẩn trương tham mưu chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề, giải bản tàu không còn nhu cầu hoạt động, hỗ trợ nâng cấp thiết bị giám sát hành trình theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP.

Hiện, các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang tăng cường phối hợp liên vùng, chia sẻ thông tin về tàu nguy cơ cao. Lực lượng biên phòng các tỉnh tổ chức các đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát, đặc biệt ở vùng giáp ranh biển Tây Nam, nơi từng ghi nhận nhiều vụ vi phạm trong những năm trước.

Đồng thời, các địa phương xác định rằng chống IUU không chỉ để gỡ “thẻ vàng”, mà còn là cơ hội tái cơ cấu ngành khai thác theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Việc tuân thủ quy định quốc tế sẽ nâng cao giá trị chuỗi thủy sản, mở rộng thị trường và củng cố hình ảnh của thủy sản Việt Nam.

Với những chuyển biến mạnh mẽ ở các địa phương, vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang thể hiện quyết tâm cao nhất trong giai đoạn cuối năm 2025. Công tác chống khai thác IUU không chỉ hướng đến mục tiêu tháo gỡ cảnh báo của EC, mà còn xây dựng nền nghề cá bền vững, minh bạch và hội nhập sâu rộng với thị trường quốc tế.

Hồng Đạt/vnanet.vn