Siêu tàu sân bay Trung Quốc thách thức sức mạnh Mỹ

Trung Quốc vừa chính thức đưa vào hoạt động tàu sân bay Phúc Kiến (Fujian) - tàu sân bay lớn và tiên tiến nhất của mình sau nhiều năm thử nghiệm và hoàn thiện. Lễ biên chế trọng thể được tổ chức ngày 5/11 tại căn cứ hải quân Tam Á (Hải Nam), với sự chủ trì của Chủ tịch Tập Cận Bình, đánh dấu một cột mốc chiến lược trong quá trình hiện đại hóa quân đội nước này.

Theo Tân Hoa xã, hơn 2.000 sĩ quan, kỹ sư và binh sĩ đã tham dự buổi lễ. Ông Tập trực tiếp lên boong tàu, kiểm tra các hệ thống chỉ huy, trò chuyện cùng thủy thủ đoàn và kích hoạt máy phóng điện từ - công nghệ được xem là trái tim của con tàu và biểu tượng cho sức mạnh công nghiệp quân sự mới nổi của Trung Quốc.

Tàu Phúc Kiến, được đặt tên theo tỉnh ven biển đối diện đảo Đài Loan, là tàu sân bay thứ ba của Trung Quốc, nhưng là tàu đầu tiên được thiết kế và đóng mới hoàn toàn trong nước. Đây cũng là tàu sân bay đầu tiên ở châu Á sử dụng hệ thống phóng máy bay điện từ (EMALS) - công nghệ mà đến nay chỉ có Mỹ nắm giữ.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chụp ảnh cùng với phi công và nhân viên buồng lái trong buổi lễ biên chế tàu sân bay Phúc Kiến. Ảnh: Bộ Quốc phòng Trung Quốc.

Từ hơi nước đến điện từ

“Phúc Kiến” đánh dấu sự nâng cấp toàn diện so với hai tàu tiền nhiệm. Tàu đầu tiên - Liêu Ninh - được mua lại từ Ukraine năm 1998 dưới dạng khung thân dở dang của một tàu Liên Xô. Tàu thứ hai - Sơn Đông - hạ thủy năm 2019, chủ yếu dựa trên thiết kế của “Liêu Ninh”.

Khác với hai tàu này vốn dùng kiểu phóng “nhảy cầu” (ski-jump), hạn chế trọng lượng và loại máy bay có thể triển khai, “Phúc Kiến” được trang bị máy phóng điện từ, cho phép vận hành máy bay cảnh báo sớm KJ-600, tiêm kích tàng hình J-35 và biến thể nâng cấp của J-15 - những dòng chiến đấu cơ chủ lực do Trung Quốc tự phát triển.

Theo Tân Hoa xã, trong các chuyến huấn luyện gần đây, “Phúc Kiến” đã phóng và thu hồi thành công cả ba loại máy bay này. Trong lễ biên chế, hình ảnh J-35, J-15 và KJ-600 cùng xuất hiện trên boong tàu - minh chứng cho năng lực hoạt động đa dạng mà Bắc Kinh đang hướng tới.

Hệ thống EMALS cho phép điều chỉnh chính xác lực phóng, giúp giảm hao mòn khung thân máy bay, đồng thời mở ra khả năng phóng máy bay không người lái tấn công hoặc trinh sát - lĩnh vực mà Hải quân Trung Quốc (PLAN) đang đầu tư mạnh mẽ.

Theo giới phân tích, việc Bắc Kinh bỏ qua hoàn toàn công nghệ máy phóng hơi nước để tiến thẳng lên điện từ là một bước đi táo bạo. Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết Chủ tịch Tập Cận Bình đích thân chỉ đạo quyết định này, coi đây là biểu tượng cho “năng lực sáng tạo độc lập của Trung Quốc trong lĩnh vực quân sự công nghệ cao”.

Tàu Phúc Kiến có lượng giãn nước từ 80.000 đến 85.000 tấn, chiều dài 316 mét và rộng 76 mét. Ảnh: Bộ quốc phòng Trung Quốc.

“Phúc Kiến” có lượng giãn nước hơn 80.000 tấn, chiều dài 316 mét, và có thể mang tới 40 máy bay cánh cố định cùng nhiều trực thăng. Con tàu là kết quả của hơn một thập kỷ phát triển liên tục kể từ khi Trung Quốc mua lại khung thân tàu Liêu Ninh từ Ukraine năm 1998.

Khác với hai tàu sân bay đầu tiên dựa nhiều vào thiết kế Liên Xô, “Phúc Kiến” hoàn toàn là sản phẩm trí tuệ và công nghiệp nội địa, đánh dấu Trung Quốc đã thoát khỏi cái bóng của di sản cũ.

“Đây là minh chứng hùng hồn rằng Bắc Kinh đã làm chủ công nghệ hàng không mẫu hạm, lĩnh vực mà trước đây chỉ vài quốc gia trên thế giới có thể thực hiện”, tờ Global Times bình luận.

Thách thức biểu tượng sức mạnh của Hải quân Mỹ

Trong khi Trung Quốc hào hứng với công nghệ EMALS, thì Mỹ - quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này - lại gặp nhiều khó khăn. Tàu sân bay USS Gerald R. Ford, chiếc đầu tiên của Mỹ dùng máy phóng điện từ, từng đối mặt hàng loạt trục trặc kỹ thuật khiến chi phí bảo trì tăng vọt và tiến độ triển khai bị chậm.

Chính vì vậy, Tổng thống Donald Trump mới đây tuyên bố sẽ yêu cầu Hải quân Mỹ trở lại công nghệ máy phóng hơi nước truyền thống trên các tàu sân bay tương lai. Trong khi đó, ở bên kia Thái Bình Dương, ông Tập Cận Bình lại đích thân chỉ đạo Trung Quốc bước thẳng vào kỷ nguyên điện từ.

Giới phân tích xem đây là một sự đối nghịch đáng chú ý, phản ánh hai triết lý chiến lược khác nhau: Mỹ thận trọng với công nghệ mới vì vấn đề chi phí và độ tin cậy, còn Trung Quốc sẵn sàng chấp nhận rủi ro để giành lợi thế công nghệ.

Theo báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2024, khả năng phóng máy bay nhanh hơn và đa dạng của “Phúc Kiến” sẽ tăng cường sức tấn công của cụm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc, đặc biệt trong các chiến dịch vượt ra ngoài vùng biển gần đại lục, theo WSJ.

Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây vẫn cho rằng “Phúc Kiến” chưa thể sánh ngang với tàu sân bay hạt nhân lớp Nimitz hay Ford của Mỹ - vốn có bốn máy phóng, tầm hoạt động không giới hạn và khả năng triển khai tới 70-80 máy bay.

Với ba máy phóng điện từ và thiết kế boong tàu chưa tối ưu cho việc phóng - thu máy bay đồng thời, “Phúc Kiến” được cho là sẽ có tần suất xuất kích thấp hơn. Song, giới quan sát nhấn mạnh: điều quan trọng là Trung Quốc đã bước vào sân chơi công nghệ cao, nơi chỉ một số ít cường quốc có thể tham gia.

Hiện Washington vẫn dẫn đầu với 11 tàu sân bay đang hoạt động cùng 9 tàu tấn công đổ bộ có khả năng triển khai máy bay chiến đấu.

“Chúng tôi đã vận hành tàu sân bay hàng thập kỷ, còn Trung Quốc vẫn đang học cách làm điều đó. Nhưng họ đã học rất nhanh”, Chuẩn đô đốc Brett Mietus, chỉ huy lực lượng Mỹ tại Guam, phát biểu.

Tàu Phúc Kiến có thể mang khoảng 40 máy bay cánh cố định cùng nhiều trực thăng, trong khi đó, tàu USS Gerald R. Ford của Mỹ có khả năng triển khai hơn 75 máy bay. Ảnh: US Government, Tân Hoa xã.

Tham vọng hải quân xanh và bước đệm cho kỷ nguyên hạt nhân hóa

Giới quan sát cho rằng sự kiện này mang ý nghĩa chính trị đặc biệt đối với ông Tập. Từ năm 2012, ông Tập đã khởi động chiến lược xây dựng “quân đội hạng nhất thế giới”, trong đó hải quân là trụ cột, nhằm bảo đảm Trung Quốc có thể triển khai sức mạnh ở bất kỳ vùng biển nào.

Trong thập kỷ qua, Bắc Kinh đã liên tục mở rộng quy mô hạm đội, hiện đạt hơn 370 tàu nổi và tàu ngầm - lớn nhất thế giới về số lượng, dù chưa thể so sánh với 11 tàu sân bay của Mỹ về quy mô và kinh nghiệm tác chiến.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) tại London, việc đưa “Phúc Kiến” vào hoạt động sẽ giúp Trung Quốc tăng cường khả năng duy trì hiện diện quân sự ở Thái Bình Dương, nhờ có thể luân phiên vận hành ba tàu sân bay trong các chu kỳ huấn luyện và tác chiến.

“Trung Quốc đang tiến hành các cuộc diễn tập tàu sân bay ngày càng phức tạp và xa hơn về phía Tây Thái Bình Dương”, chuyên gia Nick Childs của IISS nhận định. “Với đặc tính mới, ‘Phúc Kiến’ sẽ giúp Hải quân Trung Quốc hoạt động hiệu quả hơn trong nhiều kịch bản, từ huấn luyện, răn đe đến tác chiến thực tế”.

Bên cạnh đó, War Zone cũng tiết lộ rằng Trung Quốc đang khởi công tàu sân bay thứ tư có tên Type 004, có thể lớn hơn và chạy bằng năng lượng hạt nhân. Hình ảnh vệ tinh chụp tại các xưởng đóng tàu lớn ở Thượng Hải cho thấy các cấu trúc thân tàu quy mô khổng lồ đang được lắp ráp.

“Phúc Kiến sẽ là phòng thí nghiệm sống cho con tàu tiếp theo. Bắc Kinh sẽ rút kinh nghiệm vận hành, tinh chỉnh máy phóng, hệ thống radar và chiến thuật không đoàn để phục vụ cho tàu sân bay hạt nhân tương lai”, chuyên gia Childs nhận định.

Nếu dự án Type 004 hoàn tất vào cuối thập kỷ này, Trung Quốc sẽ trở thành quốc gia thứ hai trên thế giới sau Mỹ sở hữu tàu sân bay hạt nhân hoàn chỉnh, đủ khả năng triển khai sức mạnh toàn cầu.

Phương Linh