Sở hữu kho báu đất hiếm, Việt Nam cần làm gì để thu hàng trăm tỷ đô từ chip bán dẫn?

Thông tin này được Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM (KH-CN) Võ Minh Thành chia sẻ tại “Hội thảo quốc tế, triển lãm sản phẩm, nguyên vật liệu ngành vi mạch bán dẫn và ngày hội tuyển dụng 2025”.

Hội thảo diễn ra vào sáng ngày 30-10, tại TP.HCM do Sở khoa học và Công nghệ TP.HCM và Ban quản lý Khu Công nghệ cao (SHTP) tổ chức.

Tìm động lực cho trung tâm bán dẫn

Theo ông Võ Minh Thành, Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng đang có nhiều lợi thế để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Đáng chú ý, là tiềm năng về trữ lượng đất hiếm ước đạt khoảng 20 triệu tấn, đây một trong những nguyên liệu chiến lược để sản xuất chất bán dẫn, cần thiết cho nhiều ngành công nghiệp cao của Mỹ, châu Âu, Nhật, Hàn Quốc.

Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM (KH-CN) Võ Minh Thành chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: T.HÀ

Riêng TP.HCM, sau sáp nhập, thành phố sở hữu nhiều tiềm năng to lớn từ việc hình thành một trung tâm phát triển công nghiệp bán dẫn.

Trong đó khu TP.HCM (cũ) sẽ giữ vai trò là hạt nhân nghiên cứu và phát triển (R&D) và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Khu vực Bình Dương (cũ), với thế mạnh là một thủ phủ công nghiệp, sẽ là trung tâm sản xuất, lắp ráp quy mô lớn. Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ), với cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, sẽ là cửa ngõ logistics quốc tế, đảm bảo chuỗi cung ứng vật tư, thiết bị và xuất khẩu sản phẩm được thông suốt.

"Sự cộng hưởng này tạo ra một hệ sinh thái bán dẫn hoàn chỉnh, có sức cạnh tranh vượt trội trong khu vực", ông Thành nói.

Trong vai trò quản lý Khu công nghệ cao - nơi được giao vai trò là hạt nhân của "Chiến lược phát triển ngành vi mạch đến năm 2030, tầm nhìn 2050", PGS.TS Lê Quốc Cường, Phó trưởng Ban SHTP khẳng định, SHTP đang có định hướng phát triển trở thành “trung tâm công nghệ đa ngành” của cả nước. Nơi đây không chỉ là khu nghiên cứu mà còn hình thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh kết nối nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp, giúp các ý tưởng nghiên cứu sớm được ứng dụng vào thực tế.

Để đạt được mục tiêu này, ông Cường nhận định nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ đóng vai trò then chốt. “Không có con người giỏi, sẽ không thể có ngành bán dẫn mạnh”, Phó trưởng Ban SHTP nói.

Theo lãnh đạo SHTP, hiện nay, đơn vị này đang đầu tư mở rộng Trung tâm đào tạo kỹ sư vi mạch, phối hợp với các trường đại học, doanh nghiệp trong và ngoài nước, nhằm đảm bảo sinh viên không chỉ được học lý thuyết mà còn được thực hành trên thiết bị thật và dự án thật.

“Chúng tôi tin rằng, với định hướng đúng đắn và sự đồng hành của Chính phủ cùng doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành điểm sáng mới của ngành công nghệ bán dẫn châu Á”, ông Cường khẳng định.

Các chuyên gia, nhà quản lý cũng nhìn nhận, hiện nay nhà nước đã ban hành nhiều chính sách để thúc đẩy ngành vi mạch bán dẫn. Đơn cử như Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị; Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050 do Chính phủ ban hành, và đặc biệt là việc ban hành Luật công nghiệp công nghệ số.

Những nền tảng này đã tạo ra một bệ phóng pháp lý vững chắc với các cơ chế, chính sách vượt trội.

Các đại biểu tham dự hội thảo. ẢNH: Sở KH-CN

Xác định mục tiêu rõ ràng mới có thể phát triển

Theo ông Võ Minh Thành, TP.HCM xác định vai trò tiên phong của ngành với 4 trụ cột chính. Cụ thể, trụ cột thứ nhất và cũng là yếu tố then chốt là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đó có các chính sách thu hút trọng dụng nhân tài bằng chính sách đột phá như ưu đãi thuế TNCN trong 5 năm.

Trụ cột thứ hai là hoàn thiện hệ sinh thái, tập trung vào công nghiệp hỗ trợ và vật liệu. Trụ cột thứ ba là đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển (R&D) để làm chủ công nghệ lõi. Cuối cùng là hoàn thiện thể chế, chính sách ưu đãi đột phá cho nhà đầu tư.

“Tuy nhiên, TP.HCM cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, để bứt phá vẫn còn những thách thức lớn cần được tháo gỡ”, Phó giám đốc Sở KH-CN Võ Minh Thành nhìn nhận.

Lãnh đạo Sở KH-CN chỉ ra, thách thức lớn nhất chính là chuỗi cung ứng và công nghiệp hỗ trợ còn yếu. Theo đó, phần lớn vật liệu chuyên dụng, hóa chất tinh khiết, khí công nghiệp và thiết bị sản xuất đều phải nhập khẩu.

Số lượng doanh nghiệp nội địa có đủ năng lực tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn FDI lớn còn rất hạn chế. Điều này làm tăng chi phí, kéo dài thời gian và gia tăng rủi ro cho hoạt động sản xuất.

Thứ hai, mặc dù là trung tâm đào tạo lớn nhất cả nước, Thành phố vẫn đối mặt với khoảng cách giữa số lượng và chất lượng nhân lực. Doanh nghiệp vẫn cần thời gian đào tạo lại để kỹ sư đáp ứng được yêu cầu công việc đặc thù của ngành.

Và thứ ba là hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hạ tầng cung cấp điện và nước siêu sạch, cần được đảm bảo ổn định ở mức độ cao nhất để đáp ứng yêu cầu của các nhà máy sản xuất.

"Phát triển công nghiệp bán dẫn là một chặng đường dài. Chính vì thế, TP.HCM xác định xây dựng một chiến lược toàn diện, không chỉ nhìn vào các công đoạn cuối, mà tập trung xây dựng từ gốc rễ từ vật liệu, R&D, nhân lực cho đến việc tạo ra các sản phẩm cuối cùng có giá trị cao", Phó giám đốc Sở KH-CN Võ Minh Thành nói.

Tìm cơ hội từ thị trường bán dẫn mới

Với góc nhìn quản lý quốc tế, TS Trần Anh Minh, Phó chủ tịch nghiên cứu Nexus Photonics (Mỹ) gợi ý, Việt Nam có thể tìm kiếm cơ hội bứt phá trong công nghệ chip quang tử, thay vì chạy đua theo chip điện tử truyền thống.

Theo vị này, ngành công nghiệp chip điện tử truyền thống đã phát triển trong nhiều thập kỷ, định hình chuỗi cung ứng vững chắc, để chen chân vào là cực khó. Trong khi đó, ngành chip quang tử còn tương đối non trẻ, các tiêu chuẩn và hệ sinh thái đang trong quá trình hình thành. Đây là cơ hội vàng cho Việt Nam "nhảy vọt".

Chip quang tử là loại chip sử dụng các hạt ánh sáng (photon) để truyền tải và xử lý thông tin. Loại chip này thường được ứng dụng trong viễn thông, màn hình thế hệ mới cho kính AR/VR, các phương tiện tự lái như ô tô, drone, UAV và thiết bị y tế đeo trên người. Đây là một công nghệ quan trọng trong nền kinh tế số.

Vì thế, ông cho rằng, các quốc gia đi sau hoàn toàn có thể kế thừa thành tựu và định hình lại sự phát triển của chip quang tử, trong đó có Việt Nam.

Dù vậy, muốn tham gia thì Việt Nam vẫn cần thêm nhiều chính sách, cơ chế mở và phong phú cho công tác nghiên cứu đổi mới tại các trường đại học, viện nghiên cứu và cả công ty khởi nghiệp. Đặc biệt cần chú trọng việc đào tạo nguồn nhân lực, các chính sách hạ tầng, nguồn vốn đầu tư dài hạn...

THU HÀ