Bài 3: 'Câu chuyện từ Dung Quất'

Sau hơn một thập kỷ bền bỉ nghiên cứu, những kỹ sư, chuyên gia lọc dầu đã làm nên kỳ tích sản xuất thành công nhiên liệu đặc chủng phục vụ quốc phòng, khẳng định trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam; viết nên biểu tượng tự chủ năng lượng quốc phòng, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

A80 và niềm tự hào Dung Quất

A80 là tên viết tắt của chuỗi các sự kiện Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (2/9) được tổ chức nhằm tôn vinh lịch sử, giá trị của cách mạng, khẳng định tầm vóc và sự phát triển đất nước, của các lực lượng vũ trang. Trong A80, những màn diễu binh, trình diễn của tiêm kích Su – 30MK2, của tàu ngầm Kilo 636, của các tàu mặt nước, khí tài… đã lan truyền cảm hứng yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho cả đất nước Việt Nam. Thời điểm đó, có những kỹ sư, chuyên gia của NMLD Dung Quất âm thầm đặt vé máy bay từ Quảng Ngãi ra Hà Nội, lặng lẽ hòa vào hàng triệu người để chứng kiến một sự kiện trọng đại của đất nước có sự đóng góp của họ từ những giọt nhiên liệu đặc chủng do họ nghiên cứu, sản xuất. Đó là niềm tự hào dân tộc, tinh thần phụng sự Tổ quốc một cách âm thầm, bình dị như chính cách khi họ nhận và thực hiện nhiệm vụ vinh quang nhưng muôn vàn khó khăn mà Đảng, Chính phủ giao phó – nghiên cứu, sản xuất nhiên liệu đặc chủng phục vụ quốc phòng.

Lễ diễu binh trên biển nằm trong chuỗi sự kiện A80. Ảnh: Quân chủng Hải quân cung cấp

NMLD Dung Quất là mảnh ghép cuối cùng hoàn thiện ngành công nghiệp dầu khí theo mong muốn của Bác Hồ. Kể từ khi NMLD Dung Quất vận hành thương mại năm 2009, đã góp phần quan trọng đảm bảo an ninh năng lượng của đất nước, không còn hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu vốn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đứt gãy. Từ năm 2009 đến nay, BSR đã sản xuất hơn 102,7 triệu tấn sản phẩm, đạt doanh thu 1,807 triệu tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước gần 245 nghìn tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế hơn 53,8 nghìn tỷ đồng và bảo đảm hơn 30% nhu cầu xăng dầu nội địa. Đây là những con số biết nói để chứng minh vai trò quan trọng của BSR trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Trở lại khoảng thời gian 2012, “tự chủ nhiên liệu đặc chủng phục vụ quốc phòng” là một giấc mơ khi đất nước mới có một ngành lọc hóa dầu non trẻ vừa cho ra sản phẩm thương mại phục vụ thị trường dân dụng được 3 năm. Nhiệm vụ nghiên cứu sản xuất nhiên liệu quốc phòng được Đảng, Chính phủ, Bộ Quốc phòng giao cho BSR là một nhiệm vụ rất quan trọng, liên quan đến trực tiếp đến an ninh quốc phòng của Tổ quốc. Các sản phẩm cần nghiên cứu sản xuất thành công là Jet A1 – K cho máy bay phản lực, DO – L62 cho tàu ngầm, tàu mặt nước và xăng A80 – RON83 cho xe quân sự. Khi nói về việc này, đồng chí Nguyễn Việt Thắng – Phó Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc BSR cho biết, đây là một nhiệm vụ vinh quang nhưng vô cùng khó khăn… Nhưng với lòng yêu nước, khát khao phụng sự Tổ quốc và đam mê chinh phục, làm chủ khoa học công nghệ; những chuyên gia lọc dầu Dung Quất đã quyết tâm thực hiện và đã thực hiện thành công.

Thiếu tướng Nguyễn Văn Lực - Cục trưởng Cục Xăng dầu, Tổng cục Hậu cần và đồng chí Nguyễn Việt Thắng - Phó Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc BSR đại diện 2 đơn vị ký kết quy chế phối hợp

Thượng tướng Võ Tiến Trung – Anh hùng LLVT, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Quốc phòng đã đánh giá cao quyết tâm, khát khao phụng sự Tổ quốc của các chuyên gia lọc dầu BSR: “Tôi cho rằng phải xuất phát từ lòng yêu nước nồng nàn thì con người ta mới nghĩ đến việc nghiên cứu, cống hiến cho quốc phòng. Yêu nước không chỉ là cầm súng ra chiến trường, các kỹ sư ở hậu phương sản xuất thành công nhiên liệu đặc chủng phục vụ quốc phòng cũng là một cách yêu nước. Đó chính là tinh thần tự lực tự cường, khát khao phụng sự Tổ quốc của những kỹ sư lọc dầu Dung Quất”.

Hoàn thành nhiệm vụ “dũng cảm trong thời bình”

Trong giai đoạn đầu, các kỹ sư, chuyên gia của BSR đã phải đối mặt với hàng loạt thách thức tưởng chừng như không thể vượt qua. Trong một cuộc họp giữa với BSR, Đại tá Phạm Minh Nhật – Phó cục trưởng Cục Xăng dầu, Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng đã mô tả quyết định nhận nhiệm vụ sản xuất nhiên liệu đặc chủng là “một quyết định dũng cảm trong thời bình”.

Hồi tưởng lại bối cảnh và những ngày đầu khó khăn khi nghiên cứu sản xuất nhiên liệu quốc phòng, đồng chí Mai Tuấn Đạt – Phó Tổng Giám đốc BSR chia sẻ: Khó khăn đầu tiên là việc thiết kế của NMLD Dung Quất không có sản phẩm nhiên liệu quốc phòng mà chỉ sản xuất nhiên liệu dân dụng. Trong khi đó, tiêu chuẩn kỹ thuật của nhiên liệu quốc phòng lại khắt khe gấp nhiều lần. Khó khăn thứ 2 là những rào cản về pháp lý khi dự án này là một dự án không có tiền lệ. Năm 2012, luật Khoa học công nghệ khác và chưa có những chính sách khuyến khích nghiên cứu, đổi mới sáng tạo như thời điểm hiện tại. Điều khó khăn thứ 3 là rào cản về tâm lý khi sợ ảnh hưởng đến nhiệm vụ ban đầu của nhà máy là sản xuất xăng dầu dân dụng phục vụ thị trường trong nước. NMLD Dung Quất cung cấp hơn 30% sản phẩm cho thị trường trong nước nên có bất cứ một sự cố nào đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, hệ thống vận tải, lưu thông hàng hóa trên cả nước; kéo theo rất nhiều hệ lụy cho nền kinh tế. Thế nhưng, dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy Petrovietnam, Đảng ủy BSR và khát khao phụng sự Tổ quốc, những người tham gia vào dự án này từ ban đầu vừa coi đây là nhiệm vụ chính trị đặc biệt, vừa là thử thách, vừa là cơ hội để chứng minh trí tuệ Việt Nam có thể chinh phục những công nghệ tiên tiến nhất.

Hàng trăm lần chạy thử mẫu đã được nhân sự BSR tiến hành trong quá trình nghiên cứu, sản xuất nhiên liệu đặc chủng phục vụ quốc phòng

Là một trong những người đầu tiên tham gia nhiệm vụ vinh quang nhưng đầy khó khăn này, đồng chí Trương Thị Thu Hà – Phó Trưởng ban Quản trị và Phát triển nguồn nhân lực BSR kể lại, thời điểm 2012, đồng chí làm việc tại phòng thí nghiệm thuộc ban Quản lý chất lượng và được giao nhiệm vụ cùng với một số anh em kỹ sư khác nghiên cứu sản xuất nhiên liệu quốc phòng “bắt đầu từ con số không”. Theo đồng chí Hà, các tiêu chuẩn kỹ thuật của nhiên liệu đặc chủng cao hơn xăng dầu thông thường rất nhiều. Với đặc thù cần thay đổi vận tốc, độ cao đột ngột, nhanh chóng để phục vụ quá trình chiến đấu; nhiên liệu dành cho máy bay phản lực JET A-1K cần có đặc tính lưu chuyển tốt trong động cơ ở mọi điều kiện về nhiệt độ, áp suất; cần bay hơi hoàn toàn và bắt cháy trong giới hạn rộng; đảm bảo cháy bền vững với tốc độ cao; không chứa tro, không tạo muội; có tính chống mài mòn; có tính ổn định cao để vận chuyển, tồn chứa… Còn đối với DO L-62 dành cho tàu ngầm với đặc thù hoạt động trong lòng biển sâu, điều kiện khắc nghiệt thì lại phải có nhiệt độ giới hạn lọc, nhiệt độ đông đặc thấp (không lớn hơn -10 độ C)… Và rào cản lớn nhất về nền tảng kỹ thuật là NMLD Dung Quất không được thiết kế để sản xuất ra sản phẩm có các đặc điểm, tiêu chuẩn kỹ thuật như trên. Nếu thay đổi cấu hình sản xuất của nhà máy, thì có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất xăng dầu dân dụng cho thị trường trong nước.

Làm sao để đảm bảo hài hòa giữa việc đảm bảo an ninh năng lượng, cung cấp xăng dầu dân dụng và sản xuất thành công nhiên liệu đặc chủng là một bài toán khó cho BSR. Để giải bài toán này, Đảng ủy BSR đã chỉ đạo các kỹ sư, chuyên gia của công ty dốc toàn lực, dành toàn bộ thời gian, tâm trí nghiên cứu để hoàn thành cả 2 nhiệm vụ trên. Đồng chí Trương Thị Thu Hà kể lại, trong gian đoạn đầu nghiên cứu, việc gia đình hoàn toàn gác lại nhờ họ hàng và chồng, vì phần nhiều thời gian ở phòng nghiên cứu. Những kỹ sư, chuyên gia khác của BSR cũng tương tự khi ban ngày đảm bảo nhiệm vụ sản xuất truyền thống, ban đêm phải ở phòng nghiên cứu cho chạy thử mẫu, canh dòng lấy sản phẩm, chạy thử…

Với đặc thù luôn thay đổi độ cao, tốc độ... đột ngột trong quá trình chiến đấu, huấn luyện nên các yêu cầu kỹ thuật của nhiên liệu đặc chủng JET A1-K sử dụng cho tiêm kích SU30 MK2 là vô cùng khắt khe. Ảnh: Phong Sơn

Với bản lĩnh, trí tuệ của con người dầu khí, nhóm nghiên cứu đã nhận diện các nút thắt kỹ thuật quan trọng, và nghiên cứu sáng tạo các giải pháp cải tiến công nghệ tối ưu về điều chỉnh nguồn nguyên liệu thô và mở rộng giới hạn vận hành của các phân xưởng công nghệ CDU, KTU, LCO-HDT để sản xuất các loại nhiên liệu đặc chủng như xăng máy bay JET A-1K và DO L-62 có chất lượng đáp ứng các Tiêu chuẩn quân sự nghiêm ngặt do Bộ Quốc phòng ban hành. Sau đó, các mẫu JET A-1K và DO L-62 cũng đã có mặt ở nhiều phòng kiểm nghiệm độc lập trên thế giới. Sau khi có đủ các tiêu chuẩn, điều kiện và nhận được sự đồng ý của các chuyên gia Nga thì các nhiên liệu này được thử nghiệm trên chính các loại động cơ khác nhau trên mặt đất, trên biển trong các điều kiện khí hậu, thời tiết khác nhau.

Đồng chí Lê Xuân Huyên - Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Tổng Giám đốc Petrovietnam cho rằng, những giải pháp mang tính sáng tạo đột phá này chứng minh đội ngũ kỹ sư BSR đã làm chủ công nghệ lọc hóa dầu ở cấp độ chuyên sâu, khai thác tối đa thiết kế gốc của NMLD Dung Quất để tạo ra sản phẩm hoàn toàn mới. Đồng thời giúp rút ngắn thời gian triển khai sản xuất thử nghiệm, tiết kiệm chi phí đầu tư.

Sau khi BSR sản xuất thành công nhiên liệu đặc chủng, Bộ Quốc phòng đã cho thử nghiệm kỹ trên máy bay, tàu chiến và các loại phương tiện khác. Kết quả cho thấy nhiên liệu đặc chủng từ BSR được các đơn vị đánh giá chất lượng tốt, đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật của trang thiết bị quân sự. Đối với nhiên liệu dành cho tàu ngầm, tàu chiến là nhiên liệu DO L-62 thì có yêu cầu nhiệt độ đông đặc thấp, nhiệt độ chớp cháy cốc hở cao.

Chia sẻ cảm nhận thực tế từ việc sử dụng nhiên liệu đặc chủng do BSR sản xuất cho máy bay chiến đấu, Đại úy Nguyễn Tiến Thành - Phó Phi đội trưởng Phi đội 2, Quân chủng Phòng không Không quân chia sẻ, qua thử nghiệm thực tế và các số liệu phân tích hiệu suất ở các mốc 5 giờ bay, 15 giờ bay, 25 giờ bay và 50 giờ bay, nhiên liệu từ NMLD Dung Quất đảm bảo an toàn và vận hành tốt cho máy bay, giúp đơn vị hoàn thành tốt hơn công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu.

Nhiên liệu đặc chủng DO L-62 dành cho tàu ngầm, tàu chiến được đánh giá cao trong quá trình sử dụng thực tế. Ảnh: Quân chủng Hải quân cung cấp

Đối với nhiên liệu DO L-62 cho tàu ngầm, Trung tá Phạm Văn Thuận - Thuyền trưởng tàu ngầm 186 Đà Nẵng, Quân chủng Hải quân cho biết: “Chúng tôi đã có hơn 3 năm triển khai sử dụng nguyên liệu sản xuất từ NMLD Dung Quất. Trong quá trình sử dụng nhiên liệu mới, các bộ phận, máy móc trên tàu vận hành ổn định, hiệu suất tốt. Ngoài ra, chúng tôi đã định kỳ lấy mẫu phân tích nhiên liệu dự trữ, kết quả chỉ tiêu chất lượng đều nằm trong tiêu chuẩn cho phép, hoàn toàn thay thế được nhiên liệu nhập khẩu từ nước ngoài”.

... (Còn tiếp)

Thanh Hiếu