Sở Xây dựng đề xuất 4 phương án bảo tồn biệt thự cổ Võ Hà Thanh 100 năm tuổi ở Biên Hòa

Trước đó, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã có ý kiến về việc giữ lại ngôi biệt thự để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử, kiến trúc.

Biệt thụ cổ Võ Hà Thanh là một trong hai biệt thự cổ có kiến trúc, vật liệu Pháp còn tồn tại trên địa bàn tỉnh. Ảnh: Phạm Tùng

Một trong 2 biệt thự cổ có kiến trúc, vật liệu Pháp còn tồn tại

Theo Sở Xây dựng, qua khảo sát, vị trí biệt thự cổ Võ Hà Thanh nằm bên phải công trình đường ven sông Đồng Nai (đoạn từ cầu Hóa An đến giáp ranh huyện Vĩnh Cửu), cách cầu Hóa An khoảng 4,3km. Ngôi biệt thự được xây dựng năm 1922 và hoàn thành năm 1924 với 2 tầng, có kết cấu nền đá, bê tông cốt thép, mái ngói...

Biệt thự cổ Võ Hà Thanh nằm bên bờ sông Đồng Nai đoạn qua phường Bửu Long, thành phố Biên Hòa. Ảnh: Phạm Tùng

Theo đánh giá, biệt thự cổ Võ Hà Thanh mang kiến trúc kiểu Pháp, nguyên vật liệu được nhập từ Pháp vào đầu thế kỷ 20. Đây là biệt thự cổ của tư nhân có kiến trúc cổ kiểu Pháp, được xây dựng bằng nguồn vật liệu nhờ vận chuyển từ Pháp sang, còn lại duy nhất tại thành phố Biên Hòa và là một trong số ít ỏi biệt thự cổ kiểu Pháp còn tồn tại ở Đồng Nai (bên cạnh biệt thự cổ Suối Tre) với kết cấu nhà còn khá tốt.

Cũng theo Sở Xây dựng, do đây là công trình nhà ở nên được điều chỉnh bởi Luật Kiến trúc năm 2019 và Luật Nhà ở sửa đổi năm 2023. Đối chiếu 2 luật trên, biệt thự cổ này hiện chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa.

Tuy nhiên, có thể dựa vào các yếu tố tiêu chí quy định tại Điều 3, Nghị định 85/2020/NĐCP để cấp chính quyền có thể rà soát, đánh giá đưa công trình nhà ở này vào danh mục công trình nhà ở kiến trúc có giá trị trình UBND tỉnh phê duyệt để tổ chức quản lý.

Từ những cơ sở pháp lý, giá trị lịch sử và thực tiễn phân tích nêu trên, quan điểm của Sở Xây dựng kiến nghị UBND tỉnh cần có giải pháp để giữ lại công trình biệt thự cổ Võ Hà Thanh.

Đâu là phương án tối ưu?

Từ việc kiến nghị giữ lại công trình, Sở Xây dựng cũng đề xuất 4 phương án để giữ lại biệt thự cổ Võ Hà Thanh.

Cụ thể, phương án 1, di dời biệt thự cổ. Với phương án này nhà nước sẽ bỏ kinh phí thuê các đơn vị có kinh nghiệm, năng lực để thực hiện di dời (qua tham khảo thành phố Huế năm 2022 đã di dời biệt thự cổ kiểu Pháp hơn 100 năm tuổi có diện tích 200m2, chi phí di dời khoảng 2,4 tỷ đồng).

Tuy nhiên, với phương án này, phần đất phía sau biệt thự cổ chỉ còn chiều sâu 6m. Do đó, phải thực hiện bồi thường, giải phòng mặt bằng của hộ dân phía sau (dự kiến phát sinh thêm 300m2 đất cần thu hồi thêm), chưa kể, pháp lý để thực hiện giải tỏa diện tích này.

Phương án này cũng cần đối chiếu quy hoạch, xác định dự án đầu tư để thu hồi đất. Do vậy, thời gian sẽ kéo dài theo việc điều chỉnh quy hoạch thu hồi thêm đất. Việc di dời biệt thự cổ cũng ảnh hưởng thời gian di dời tuyến đường ven sông.

Phương án 2, nắn tuyến đường ven sông. Theo Sở Xây dựng phạm vi đường ven sông lấn vào biệt thự cổ 12,7m; phạm vi từ kè sông đến vỉa hè tuyến đường là 14,7m. Như vậy, phạm vi còn lại từ mép kè đến mép hiên biệt thự cổ vẫn có đủ khoảng cách để nắn lại hướng tuyến, tránh được biệt thự cổ, nguyên tắc vẫn giữ lòng đường rộng 24m trên toàn tuyến.

Với chiều dài đoạn chưa thi công 650m đủ bảo đảm nắn tuyến công mềm, tránh được ngôi biệt thự, không cua gắt, không thắt cổ chai.

Với phương án này sẽ giảm vỉa hè 2 bên tuyến đường từ 5m xuống còn 4m. Khi đó mép lộ giới đường ven sông sẽ sát tuyến đường đi bộ dọc sông và 2m phát sinh dư ra sẽ là khoảng lùi giữa hiên biệt thự cổ và đường ven sông.

Phạm vi chiều dài nắn tuyến khoảng 200m và phạm vi diện tích đất dôi dư do nắn tuyến ra phía ngoài bờ sông sẽ tổ chức làm đất công viên, bãi xe. Cũng theo phương án này, không cần thu hồi thêm đất, chỉ cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và hồ sơ thiết kế.

Phương án nắn tuyến đường ven sông Đồng Nai (phương án 2) được Sở Xây dựng đánh giá có nhiều ưu điểm. Ảnh: Phạm Tùng

Phương án 3, tạo vòng xuyến quảng trường bao quanh biệt thự cổ. Dựa trên cơ sở phương án 2 đã nêu trên, quy hoạch lại cảnh quan tôn tạo biệt thự cổ thành quảng trường gốm sự (với điều kiện nhà nước trưng dụng toàn bộ biệt thự cổ cải tạo thành bảo tàng gốm sứ).

Với phương án này, tuyến đường ven sông qua khu vực này sẽ hướng thành 2 nhánh, tạo thành khuôn viên trung tâm làm bảo tàng gốm sứ. Trong đó, một nhánh dịch ra phía bờ sông Đồng Nai, một nhánh bộc về phía phải ngôi biệt thự cổ.

Sau đó, 2 nhánh nhập lại vào vị trí tuyến đường ven sông theo thiết kế đã được duyệt, lộ giới của hai nhánh khoảng 17m cho mỗi nhánh. Chiều dài đoạn rẽ hai nhánh khoảng 220m. Phương án này vẫn còn 16m ven kè sông để tổ chức công viên cây xanh bổ trợ cho khu vực quảng trường. Tuy nhiên, thực hiện theo phương án này cần thu hồi thêm 3 ngàn m2 đất.

Đồng thời, cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và trình duyệt hồ sơ điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh quy hoạch, phát sinh thủ tục thu hồi đất nên thời gian kéo dài hơn phương án 1 và 2.

Phương án 4, giao thông khác cote, kết hợp đảo hoa viên bao quanh biệt thự cổ. Với phương án này đoạn đường ven sông sẽ thiết kế khác cote với chiều dài lớn hơn 600-700m, bề rộng cầu 24m, chiều cao thông thủy 11-12m (chiều cao biệt thự khoảng 11m). Phía bờ sông vẫn bảo đảm bố trí công viên và 2 đường dẫn rộng 7m tiếp cận đảo hoa viên.

Tại vị trí cote 0.00 tổ chức đảo hoa viên, bố trí xunh quanh biệt thự cổ hình thành bảo tàng gốm sứ. Phương án này phát sinh thêm phần diện tích đất cần thu hồi, đồng thời chi phí phát sinh thêm khoảng 200 tỷ đồng phần cầu vượt và các công trình hạ tầng kỹ thuật (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng bổ sung khi phải thu hồi thêm đất làm đường sông hành), cùng với đó cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và trình duyệt hồ sơ điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh quy hoạch, phát sinh thủ tục thu hồi đất nên kéo dài ít nhất 1,5 năm.

Phạm Tùng