Solomon 'đoạn tuyệt' Đài Loan, Mỹ hủy gặp thủ tướng nước này

Cuộc gặp được lên kế hoạch giữa Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và Thủ tướng Solomon Manasseh Sogavare trong tháng này đã bị hủy sau khi Washington bày tỏ thất vọng với việc đảo quốc này cắt quan hệ ngoại giao với Đài Loan và thiết lập quan hệ với Trung Quốc, theo tờ South China Morning Post (SCMP).

Ông Chad Morris, nhân viên phụ trách các vấn đề công cộng tại Đại sứ quán Mỹ ở Papua New Guinea, ngày 18-9 cho hay Phó Tổng thống Pence dự kiến gặp Thủ tướng Sogavare của Solomon bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (UNGA) ở New York nhưng đã có một lịch trình “khá khó khăn” và “nghe tin thủ tướng có lẽ không tham dự UNGA nữa”.

“Kết quả, cuộc gặp đã bị hủy” - ông Morris nói.

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence. Ảnh: REUTERS

Sự xác nhận trên đến sau khi hãng Reuters ngày 18-9 đưa tin ông Pence đã hủy cuộc gặp. Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao trong chính phủ Mỹ giấu tên nói rằng quyết định của Solomon thay đổi quan hệ ngoại giao phải nhận lấy hệ quả.

Sau nhiều tháng cân nhắc, đảo quốc Solomon đã chọn chấm dứt mối quan hệ ngoại giao kéo dài 36 năm với Đài Loan. Như vậy, sau quyết định này, Đài Loan chỉ còn duy trì quan hệ ngoại giao với 16 quốc gia.

Viện Mỹ tại Đài Loan (AIT), cơ sở được công nhận là cơ quan đại diện ngoại giao trên thực tế của Mỹ tại Đài Loan, trong một tuyên bố cho hay Mỹ “vô cùng thất vọng” về quyết định chấm dứt quan hệ với Đài Loan của Solomon.

Tuyên bố nói thêm rằng những quốc gia thiết lập quan hệ với Trung Quốc đại lục vì hy vọng tăng trưởng kinh tế và phát triển cơ sở hạ tầng “thường thấy mình tồi tệ hơn trong thời gian dài”.

“Chiến dịch tích cực của Trung Quốc nhằm thay đổi hiện trạng (eo biển Đài Loan), bao gồm bằng việc lôi kéo các nước chấm dứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan, có hại và làm suy yếu sự ổn định khu vực” - tuyên bố của AIT nêu.

“Mỹ ủng hộ hiện trạng trong các quan hệ của eo biển Đài Loan, bao gồm quan hệ ngoại giao và không gian quốc tế của Đài Loan, vì quan trọng cho việc duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực. Mỹ đang khám phá nhiều lựa chọn liên quan tới cách đáp trả” - tuyên bố cho hay.

Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao trong chính phủ Mỹ giấu tên cho biết Thủ tướng Solomon Sogavare hồi tháng 7 đã yêu cầu một cuộc gặp với Phó Tổng thống Mỹ Pence. Cuộc gặp này sẽ diễn ra bên lề cuộc họp UNGA ở New York hoặc sau đó ở Washington trong tháng này.

“Nhưng quyết định thay đổi lập trường trong quan hệ ngoại giao từ Đài Loan sang Trung Quốc phải nhận lấy hệ quả. Họ đang làm tổn thương quan hệ lịch sử vững mạnh vì việc đó. Việc quốc gia này ưu tiên các lợi ích ngắn hạn cùng Trung Quốc so với các cam kết dài hạn cùng Mỹ là một bước thụt lùi” - quan chức này nói.

Sau cuộc điện đàm với ông Pence hồi tháng 7, ông Sogavare đã gửi một lá thư cho phó tổng thống Mỹ nói rằng ông có thể thuyết phục nội các trì hoãn đưa ra quyết định về quan hệ với Đài Loan đến cuối năm nay.

Ngoài ra, ông Sogavare còn nhấn mạnh ông cần sự giúp đỡ từ Mỹ, Úc, New Zealand, Nhật Bản và Đài Loan để phát triển cơ sở hạ tầng - vấn đề đối nội quan trọng đối với chính phủ của ông.

"Đây là một chương trình nghị sự có khả năng gây chia rẽ nội các và có khả năng khiến chính phủ sụp đổ" - ông Sogavare viết trong thư.

Trung Quốc ngày 17-9 cho hay quần đảo Solomon sẽ có những cơ hội phát triển chưa từng có sau khi cắt quan hệ với Đài Loan. Trung Quốc đã đề nghị đầu tư 8,5 triệu USD cho Solomon trước khi quyết định này được đưa ra.

Thủ lĩnh đối lập Solomon Matthew Wale ngày 18-9 cáo buộc chính phủ Solomon có thái độ “vụ lợi” khi thiết lập quan hệ với Bắc Kinh mà không xem xét các lợi ích quốc gia.

Những năm gần đây, Bắc Kinh tăng cường các nỗ lực loại Đài Loan khỏi những lĩnh vực quốc tế cũng như vận động các đồng minh còn lại của hòn đảo này cắt quan hệ với Đài Bắc và thiết lập quan hệ với Bắc Kinh.

Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh cần thống nhất, kể cả dùng vũ lực nếu cần thiết.

THIÊN THANH