Sớm hoàn thiện và thực thi hiệu quả chính sách pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng

Nhiều “khoảng trống” cần xử lý

Liên tiếp các vụ triệt phá các đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm trong lĩnh vực thực phẩm, dược phẩm, thương mại điện tử... gây rúng động dư luận trong thời gian qua đã cho thấy nhiều khoảng trống cần sớm được lấp đầy, cả ở quy định của pháp luật cũng như thực tiễn thực thi để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ như hiện nay.

Đáng chú ý, tháng 4/2025, dư luận bàng hoàng trước thông tin Bộ Công an đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán, tiêu thụ sữa bột giả với số lượng cực lớn trên địa bàn TP Hà Nội và các tỉnh lân cận. Theo Cơ quan Công an, từ tháng 8/2021 đến khi bị triệt phá, đường dây này đã sản xuất 573 nhãn hiệu sữa bột các loại. Đặc biệt, các loại sữa này được quảng cáo là dành cho những người dễ bị tổn thương như người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai; với các thành phần công bố trên sản phẩm như chiết xuất tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột macca, bột óc chó... nhưng trên thực tế hoàn toàn không có.

Cơ quan chức năng triệt phá đường dây sản xuất sữa bột giả với gần 600 chủng loại tháng 4/2025.

Cơ quan công an xác định, trong khoảng 4 năm, các đối tượng đã tiêu thụ sữa các loại ra thị trường, mang lại doanh thu gần 500 tỷ đồng. Đây là vụ việc nổi cộm, được dư luận quan tâm. Ngoài ra, còn nhiều vụ việc khác như trẻ em bị ngộ độc thực phẩm do không bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm; tình trạng quảng cáo thuốc, thực phẩm chức năng sai sự thật, gây hoang mang, ảnh hưởng sức khỏe cho người tiêu dùng (NTD) hay dễ gặp là tình trạng bán hàng rong, hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái đầy rẫy trên vỉa hè, đường phố... đặt ra dấu hỏi lớn về việc thực thi các chính sách về bảo vệ quyền lợi NTD một cách nghiêm ngặt.

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, qua 5 năm triển khai Chỉ thị số 30-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi NTD, bên cạnh các kết quả đáng ghi nhận, việc quán triệt và triển khai Chỉ thị đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho rằng, một số quy định pháp luật hiện hành chưa phù hợp với thực tiễn, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung phù hợp với tư duy đổi mới về xây dựng pháp luật; một bộ phận NTD, doanh nghiệp vẫn chưa chủ động tìm hiểu và tự giác tuân thủ pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; công tác phối hợp giữa các Bộ, ban, ngành, địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đôi khi vẫn còn thiếu đồng bộ, chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả chưa đạt được mức tối ưu…

Ngoài ra, trong mối quan hệ pháp luật, NTD luôn ở thế yếu, thậm chí “đơn thương độc mã” so với doanh nghiệp, kể cả khi họ có nhận thức đầy đủ. Còn doanh nghiệp vì lợi ích, lợi nhuận của mình có thể bất chấp để không tuân thủ pháp luật, “bắt nạt” NTD thông qua các hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng quá date… Trong khi đó, các chế tài đối với những hành vi sai phạm ảnh hưởng đến quyền lợi, sức khỏe, tính mạng… lại chưa đủ sức răn đe, nhất là đối với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và lợi dụng đối tượng NTD yếu thế.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp cũng nhấn mạnh, sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, đặc biệt là kinh tế số và thương mại điện tử đã đem lại không gian mới cho sự phát triển nhưng có mặt trái là thêm một kênh lừa đảo NTD nếu họ không được trang bị đủ kiến thức. Khi phát sinh vướng mắc hay muốn phản ánh kiến nghị về chất lượng hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử…, NTD còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Đặc biệt, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đặt ra yêu cầu rà soát, xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của UBND cấp xã trong tổ chức thực hiện quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời quy định các điều kiện bảo đảm để thực hiện hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở cấp cơ sở.

Sớm hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực thực thi

Các chuyên gia cho rằng, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 đã thiết lập được nền tảng pháp lý vững chắc cho việc bảo vệ NTD chủ động, đồng bộ. Tuy nhiên, giữa quy định trên văn bản pháp luật và thực tiễn thực thi vẫn còn khoảng cách rất lớn, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến tính răn đe và phòng ngừa của hệ thống pháp luật.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, thời gian qua, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương trong việc rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, tạo hành lang pháp lý thuận lợi và khả năng thực thi hiệu quả công tác bảo vệ quyền lợi NTD theo hướng thống nhất, đồng bộ và phù hợp với tập quán tiêu dùng của người dân trong bối cảnh hội nhập quốc tế, sự phát triển của khoa học, công nghệ và xu hướng phát triển các giao dịch thương mại điện tử.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh.

Hai Bộ đã phối xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26/8/2020 quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; Nghị định số 24/2025/NĐ-CP ngày 21/2/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 98/2020/NĐ-CP. Nghị định số 24/2025/NĐ-CP đã tăng mức phạt đối với các hành vi hành vi vi phạm về bảo vệ thông tin của người tiêu dùng và bổ sung quy định xử phạt hành vi vi phạm trong giao dịch trên không gian mạng.

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan để hoàn thiện pháp luật về thương mại, thương mại điện tử, sở hữu trí tuệ và pháp luật khác có liên quan nhằm hạn chế và ngăn ngừa tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng với mục tiêu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, như: Luật Cạnh tranh năm 2019, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2007 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật năm 2007 (sửa đổi, bổ sung năm 2025); Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2025...

Hiện Bộ Tư pháp đang tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế và các bộ, ngành có liên quan xây dựng, hoàn thiện các văn bản liên quan như dự án Luật Thương mại điện tử; dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; dự án Luật An ninh mạng; dự thảo Nghị định quy định về quản lý mỹ phẩm; dự thảo Nghị định về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp…

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng và mở cửa thị trường như hiện nay, NTD có thêm nhiều cơ hội lựa chọn hàng hóa và dịch vụ nhưng đồng thời cũng đối mặt với nhiều rủi ro từ mặt trái của cơ chế thị trường. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng và thực thi hiệu quả chính sách bảo vệ quyền lợi NTD sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho NTD - chính tất cả người dân Việt Nam, mà còn là biện pháp hiệu quả thúc đẩy sản xuất, lưu thông, từ đó thúc đẩy phát triển nền kinh tế của cả nước, góp phần đảm bảo tốc độ cũng như chất lượng tăng trưởng bền vững mà Đảng, Nhà nước ta đã đề ra.

Thế Đoàn/Báo Tin tức và Dân tộc