Sơn La: Nhiều mô hình sinh kế giúp người dân giảm nghèo bền vững tại Vân Hồ

Người dân xã Vân Hồ chăm sóc cam canh. Ảnh: CTTĐT xã Vân Hồ

Tháng 11-12 hàng năm, người dân xã Vân Hồ, tỉnh Sơn La lại tất bật vào mùa thu hoạch cam đường canh. Ở các bản Hua Tạt, Pa Cốp, Chiềng Đi 1, Piềng Chà, Pà Puộc…, không khí lao động đang rộn ràng hơn khi mùa cam ngọt mang theo niềm vui và hy vọng về cuộc sống khấm khá hơn cho bà con vùng cao

Phát huy lợi thế khí hậu mát mẻ quanh năm, đất đai màu mỡ, thời gian qua Vân Hồ tập trung đẩy mạnh sản xuất theo hướng hữu cơ, an toàn. Chính quyền địa phương khuyến khích nông dân sử dụng phân bón sinh học, chế phẩm sinh học thay thế thuốc hóa học, đầu tư công nghệ tưới tiết kiệm, đồng thời gắn sản xuất với truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng.

Đến nay, xã đã hình thành vùng sản xuất cây ăn quả có múi tập trung, với tổng diện tích toàn xã đạt khoảng 1.630 ha, trong đó, gần 150 ha đã đạt tiêu chuẩn VietGAP. Các giống cây chủ lực gồm cam đường canh, cam Vinh, cam vàng Navel và quýt bản địa Chiềng Yên, đều cho năng suất ổn định, mẫu mã đẹp, hương vị thơm ngon, được thị trường đón nhận.

Sau sắp xếp, xã Vân Hồ được thành lập trên cơ sở sáp nhập bốn xã: Vân Hồ, Lóng Luông, Chiềng Yên và Mường Men. Trồng cam chỉ là một trong rất nhiều sinh kế mà địa phương đã đồng bộ triển khai giúp người dân vươn lên thoát nghèo.

Như tại bản Chiềng Đi 1 có 174 hộ dân, chủ yếu là đồng bào Mông và Dao, còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống như điệu khèn, múa, nghề thủ công, trang phục truyền thống. Tận dụng lợi thế vị trí nằm trên Quốc lộ 6, thuộc Khu du lịch Quốc gia Mộc Châu, bản đã phát triển mạnh mô hình du lịch cộng đồng từ năm 2019. Đến tháng 5/2023, Chiềng Đi 1 được UBND tỉnh Sơn La công nhận điểm du lịch cấp tỉnh, tạo đà quan trọng để phát triển du lịch bền vững gắn với giữ gìn bản sắc dân tộc và nâng cao thu nhập cho người dân.

Vân Hồ hiện có 19 hợp tác xã nông nghiệp, gần 400 ha chè, hơn 1.600 ha cây ăn quả, duy trì 7 sản phẩm OCOP, cùng 24 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký trên 3.000 tỷ đồng. Địa phương định hướng ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp, hình thành vùng chuyên canh hàng hóa giá trị cao, đồng thời phát triển các loại hình du lịch sinh thái, nông nghiệp, cộng đồng, bảo tồn cảnh quan và văn hóa dân tộc.

Tận dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội

Ngoài nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, địa phương còn tận dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội để tạo sinh kế cho người dân.

Ngày 17/9 vừa qua, UBND xã Vân Hồ và CTCP Tây Thái Dương đã tổ chức lễ ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Biên bản ghi nhớ tập trung vào các nội dung trọng tâm như: Hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, phát triển hệ thống homestay, xây dựng các tour tham quan trải nghiệm nông nghiệp, du lịch sinh thái vườn rừng và phát triển các dịch vụ phục vụ khách du lịch tại bản Phụ Mẫu và Hợp Thành.

Công ty Tây Thái Dương cam kết phối hợp, bố trí nguồn lực, nhân sự để đầu tư thí điểm trang trại chăn nuôi hươu sao, cầy, dúi, nhím… phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa bàn. Công ty cũng chịu trách nhiệm đầu tư vốn, con giống, xây dựng chuồng trại, tuyển dụng và trả lương cho lao động địa phương, đồng thời tổ chức đào tạo nghề cho lao động này.

Sau giai đoạn thí điểm, doanh nghiệp sẽ nhân rộng mô hình qua việc cung cấp con giống với giá gốc cho người dân, hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi và cam kết bao tiêu sản phẩm đầu ra cho các hộ chăn nuôi; tổ chức đào tạo, tập huấn về du lịch cộng đồng.

Sơn La có tiềm năng phát triển du lịch nhờ phong cảnh hữu tình. Ảnh: Đinh Nhung/Mekong ASEAN

Trước đó, hai dự án Cải thiện điều kiện sống của đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn I và Bảo tồn cảnh quan gắn với phát triển du lịch sinh thái vùng dân tộc cũng đạt được những kết quả tích cực.

Dự án Cải thiện điều kiện sống của đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn I (từ tháng 7/2022 đến tháng 9/2025) do Tổ chức Bánh mì cho Thế giới (Bread for the World - Cộng hòa Liên bang Đức) tài trợ và được Trung tâm nghiên cứu sáng kiến Phát triển cộng đồng thực hiện tại 16 bản của 4 xã Chiềng Xuân, Chiềng Yên, Song Khủa và Suối Bàng (nay là xã Vân Hồ, Tô Múa, Chiềng Sơn, Song Khủa).

Sau hơn 3 năm triển khai, Trung tâm RIC đã tổ chức 32 khóa tập huấn nâng cao năng lực cho 320 thành viên nhóm cộng đồng và các hộ gia đình trong dự án về xây dựng kế hoạch, kỹ thuật trồng rừng kết hợp trồng cây ngắn ngày, cây dược liệu; kỹ thuật canh tác cây nông nghiệp thân thiện với môi trường và kết nối thị trường. Triển khai 102 công trình, mô hình phát triển sinh kế, duy tu bảo dưỡng, xây dựng công trình nước sản xuất và nước sinh hoạt cho nhân dân với tổng kinh phí 12,8 tỷ đồng…

Sự kết hợp giữa phát triển các mô hình sinh kế bền vững và xây dựng, vận hành bảo trì các công trình nước sinh hoạt, nước sản xuất không chỉ cải thiện đời sống bà con vùng đặc biệt khó khăn mà còn góp phần nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm của cộng đồng. Giai đoạn II của dự án sẽ tiếp tục được triển khai từ tháng 7/2025 đến tháng 8/2028 tại địa bàn 3 xã Vân Hồ, Tô Múa, Song Khủa với mục tiêu cải thiện điều kiện sống và nâng cao thu nhập của các hộ nghèo.

Dự án bảo tồn cảnh quan gắn với phát triển du lịch sinh thái vùng dân tộc do Trung tâm hợp tác Phát triển Tây Bắc (TABA) và Đại sứ quán Phần Lan phối hợp triển khai từ tháng 8/2023. Tại xã Vân Hồ, dự án được triển khai với hai mô hình điểm tại bản Bướt và bản Phụ Mẫu, hướng tới phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn thiên nhiên và gìn giữ văn hóa dân tộc Thái.

Thông qua các lớp tập huấn, hơn 40 hộ dân được trang bị kỹ năng làm du lịch sinh thái, quản lý homestay xanh và bảo vệ môi trường. Công tác bảo tồn và phục hồi hệ sinh thái rừng, nguồn nước và cảnh quan tự nhiên được chú trọng. Người dân đã trồng hơn 7.000 cây xanh, thu gom, xử lý rác thải, cải tạo cảnh quan và cam kết duy trì vệ sinh định kỳ hàng tháng.

Song song đó, các hoạt động phát triển du lịch sinh thái cộng đồng đã được đẩy mạnh với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc của đồng bào Thái và Mông, lượng khách đến các bản du lịch sinh thái của xã Vân Hồ tăng khoảng 20%, thu nhập của người dân được cải thiện rõ rệt, nhiều hộ đã vươn lên làm kinh tế từ mô hình du lịch cộng đồng.

Sựu thành công của dự án đã mở ra hướng phát triển du lịch xanh, thân thiện với môi trường, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững cho địa phương trong thời gian tới.

Liên kết sản xuất

Tháng 8 vừa qua, Chi hội Nông dân nghề nghiệp bản Niên, xã Vân Hồ được thành lập với 20 thành viên, hoạt động theo nguyên tắc “5 tự”: Tự giác, tự nguyện, tự chủ, tự quản, tự chịu trách nhiệm và “5 cùng”: Cùng lĩnh vực lao động, ngành nghề, sản xuất, kinh doanh; cùng mối quan tâm; cùng có sự chia sẻ; cùng chịu trách nhiệm; cùng hưởng thụ”.

Chi hội có nhiệm vụ tập hợp hội viên cùng trồng chè, trồng chuối tiêu hồng trên địa bàn bản Niên, bản Hợp Thành, bản Phụ Mẫu để chia sẻ kinh nghiệm, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật sản xuất, tham gia phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho hội viên, đề xuất các kiến nghị, phản ánh tâm tư nguyện vọng của hội viên đến Hội cấp trên, tìm đầu ra cho sản phẩm chè và chuối tiêu hồng qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế trên địa bàn.

Đinh Nhung