Sốt xuất huyết đã không còn theo chu kỳ, chuyên gia cảnh báo không thể chủ quan

Chia sẻ với báo chí về dịch sốt xuất huyết tại Việt Nam bên lề Tọa đàm trực tuyến "Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệu lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp" do Báo Sức khỏe và Đời sống và Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam tổ chức, giới chuyên gia cảnh báo, nếu không triển khai quyết liệt các biện pháp phòng ngừa, dịch bệnh có thể bùng phát mạnh trong thời gian tới, gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống.

Các đại biểu tham gia Tọa đàm trực tuyến "Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệu lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp".

Sốt xuất huyết nằm trong nhóm 10 mối đe dọa y tế toàn cầu hàng đầu

Tổ chức Y tế thế giới xếp sốt xuất huyết vào nhóm 10 mối đe dọa y tế toàn cầu hàng đầu, với khoảng 3,9 tỷ người sống trong vùng nguy cơ.

PGS.TS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho hay, nhìn vào bức tranh toàn cầu, tính đến giữa năm 2025, dù chưa vào cao điểm mùa dịch, thế giới đã ghi nhận tới 3 triệu ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có khoảng 1.000 ca tử vong.

"Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ lưu hành cao nhất. Trên bản đồ dịch tễ, Việt Nam là một vùng đỏ đậm, thể hiện mức độ lưu hành cao và đóng góp đáng kể vào tổng số ca bệnh trong khu vực"- chuyên gia dịch tễ nhấn mạnh.

Hiện nay, Việt Nam đã ghi nhận hơn 22.000 ca mắc sốt xuất huyết và 5 ca tử vong. So với cùng kỳ 2024, số mắc sốt xuất huyết trong 5 tháng năm 2025 giảm 2,4%, tuy nhiên số tử vong lại tăng 1 ca. Những năm gần đây, sốt xuất huyết tại Việt Nam diễn biến phức tạp, luôn thuộc nhóm nước có số mắc cao, phạm vi dịch lan rộng, trải khắp 3 miền. Trong đó miền Nam nhiều năm liền là tâm dịch cả nước, năm 2024 số ca sốt xuất huyết tại miền Nam chiếm 41% cả nước.

Riêng tại TP HCM, 5 tháng năm 2025, số ca mắc tăng 134% so với cùng kỳ, số ca nặng chiếm 1,5%, dịch có xu hướng lan rộng cả trong mùa khô do biến đổi khí hậu, hạn mặn và tích trữ nước. Tại Tây Nguyên và miền Trung, SXH cũng gia tăng hơn hẳn so với trước kia. Năm nay riêng Khánh Hòa đã ghi nhận trên 1.600 ca mắc ở 74 ổ dịch

"So với những năm trước, số ca mắc hiện tại chưa cao, nhưng không thể chủ quan. Mùa mưa mới bắt đầu, nếu không có biện pháp phòng chống quyết liệt, số ca bệnh sẽ tăng rất nhanh"- chuyên gia cảnh báo.

Mặc dù tỷ lệ tử vong hiện tại thấp, nhưng số lượng bệnh nhân nhập viện gia tăng sẽ đẩy hệ thống y tế vào tình trạng quá tải. Với số lượng ca nhập viện lớn, các ca nặng và nguy kịch có thể chiếm tới 20%. Khi đó, mọi nỗ lực điều trị sẽ bị áp lực rất lớn.

Chuyên gia cũng dẫn thông tin bài học từ các quốc gia như Brazil cho thấy, khi số ca mắc vượt mốc 1 triệu - 3 triệu, số ca tử vong có thể tăng lên hàng ngàn, bất chấp hệ thống y tế không yếu kém. Do đó, mục tiêu "không có tử vong do sốt xuất huyết" chỉ khả thi nếu kiểm soát được số ca mắc ngay từ đầu.

Năm 2017 ghi nhận đỉnh dịch với số ca mắc cao kỷ lục. Từ sau năm 2017, dịch sốt xuất huyết tại Việt Nam có xu hướng không theo chu kỳ ổn định. Mỗi năm đều có nguy cơ cao, bất kể năm trước đó có bùng phát hay không. Sau đó, dù có dấu hiệu giảm nhẹ trong năm 2018, số ca lại tăng mạnh từ nửa cuối 2019 và duy trì ở mức cao các năm 2020, 2022 và 2023.

"Riêng 2024 có hơn 140.000 ca, chỉ giảm nhẹ so với năm đỉnh dịch. Điều này cho thấy sốt xuất huyết đang xuất hiện quanh năm, diễn biến phức tạp, không còn tuân theo quy luật cũ. Do đó, cần triển khai đồng bộ các giải pháp như giám sát chủ động, cảnh báo sớm, kiểm soát muỗi truyền bệnh và đẩy mạnh tiêm chủng"- chuyên gia nhấn mạnh.

Hiện nay, Việt Nam đã ghi nhận hơn 22.000 ca mắc sốt xuất huyết và 5 ca tử vong. So với cùng kỳ 2024, số mắc sốt xuất huyết trong 5 tháng năm 2025 giảm 2,4%, tuy nhiên số tử vong lại tăng 1 ca.

Dự báo tình hình dịch năm 2025, PGS Thái cho rằng điều này phụ thuộc rất nhiều vào ý thức của người dân, hành động của chính quyền địa phương và năng lực dự báo, giám sát tại chỗ.

Mặc dù ngành Y tế và chính quyền địa phương đã liên tục tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân phòng chống sốt xuất huyết, nhưng trên thực tế, tâm lý chủ quan, lơ là vẫn diễn ra ở nhiều nơi.

Vẫn có trường hợp mắc sốt xuất huyết chủ quan, đến bệnh viện muộn khi đã suy đa tạng, nguy hiểm tính mạng

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ, nhiều người dân vẫn chủ quan, nghĩ rằng sốt xuất huyết chỉ nguy hiểm khi sốt cao hoặc xuất huyết, từ đó trì hoãn việc kiểm tra, điều trị tại bệnh viện.

Thế nhưng trên thực tế, tiểu cầu hạ rất thấp mới xuất huyết. Có những trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, đến viện muộn khi đã sốc, suy đa tạng - giai đoạn có thể dẫn đến tử vong.

Trong khi, nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh hoàn toàn có thể cứu chữa. Đã có trường hợp nam sinh viên 19 tuổi tại Hà Nội tử vong do sốt xuất huyết vì chủ quan, sốt cao nhiều ngày nhưng không đến viện kịp thời.

"Sốt xuất huyết có thể cứu chữa nếu được phát hiện, điều trị sớm. Là bác sĩ và cũng từng mắc sốt xuất huyết, tôi hiểu rõ gánh nặng và biến chứng mà bệnh gây ra. Hiện nay, tiêm chủng là giải phòng bệnh chủ động"- PGS.TS Đỗ Duy Cường nhấn mạnh.

Cũng trong buổi tọa đàm trên, từ góc độ cơ quan quản lý, ThS.BS Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khẳng định, trong phòng chống sốt xuất huyết, không lực lượng nào có thể đơn độc giải quyết mà cần triển khai đồng bộ với phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, truyền thông và người dân.

Trong đó, theo ThS Võ Hải Sơn, cộng đồng chính là tuyến đầu trong việc phát hiện sớm, xử lý ổ dịch tại chỗ, nhất là tại các khu vực có nguy cơ cao.

"Chỉ khi tất cả lực lượng cùng hành động đồng bộ, bền bỉ, chiến lược kiểm soát dịch mới thực sự phát huy hiệu quả lâu dài, hướng tới mục tiêu không còn ca tử vong do sốt xuất huyết vào năm 2030 theo mục tiêu Tổ chức Y tế thế giới"- Phó Cục trưởng Võ Hải Sơn nhấn mạnh.

Các chuyên gia khuyến cáo người dân phòng bệnh bằng cách tăng cường diệt muỗi, loăng quăng, ngủ màn tránh muỗi đốt.

Khi vào giai đoạn giảm tiểu cầu trong sốt xuất huyết, người bệnh cần được theo dõi sát các dấu hiệu chảy máu như chảy máu cam, chân răng, xuất huyết dưới da, hoặc có những dấu hiệu nguy hiểm như đau bụng nhiều, nôn liên tục, lừ đừ, tiểu ít. Nên uống nhiều nước, ăn thức ăn lỏng dễ tiêu, nghỉ ngơi tuyệt đối và tránh vận động mạnh.

Không tự ý dùng thuốc hạ sốt chứa Aspirin, Ibuprofen hoặc các loại thuốc, thực phẩm chức năng không được bác sĩ kê. Nên theo dõi công thức máu thường xuyên nếu có thể.

Nếu xuất hiện biểu hiện chảy máu nặng, vật vã, lừ đừ, tiểu ít hoặc không tỉnh táo, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay.

Tạo miễn dịch chủ động phòng chống sốt xuất huyết bằng vắc xin là một biện pháp giúp phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, giảm nguy cơ nhập viện và bệnh nặng.

Ngoài ra, tạo miễn dịch chủ động bằng vắc xin là một biện pháp giúp phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, giảm nguy cơ nhập viện và bệnh nặng. Vắc xin sốt xuất huyết được Bộ Y tế cấp phép lưu hành hồi tháng 5/2024.

Gần đây, Việt Nam đã bắt đầu triển khai tiêm chủng vắc xin sốt xuất huyết thế hệ mới. Đây là vắc xin sống giảm độc lực, hoạt động theo cơ chế bắt chước virus thật để kích hoạt miễn dịch tự nhiên.

Được biết, hiện nay vắc xin phòng sốt xuất huyết này đã được Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị sử dụng tại các quốc gia có gánh nặng bệnh cao.

Loại vắc xin này đã được phê duyệt tại hơn 40 quốc gia, với hơn 15 triệu liều đã được phân phối. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, vắc xin có khả năng giảm đáng kể nguy cơ mắc sốt xuất huyết nặng và tử vong, kể cả đối với những người chưa từng mắc.

Thái Bình/Ảnh: Trần Minh