Starlink mang hậu quả tới thiên văn học

Chòm Starlink phát ra nhiều dải sáng trong quỹ đạo. Ảnh: Lowell Observatory

Nỗ lực quan sát vũ trụ thời kỳ sơ khai đang bị đe dọa bởi hàng nghìn vệ tinh Starlink của SpaceX. Các nhà thiên văn học cho rằng các thiết bị này rò rỉ sóng vô tuyến, làm gián đoạn các quan sát từ những kính thiên văn cực kỳ nhạy.

Theo tạp chí New Scientist, một nhóm nghiên cứu do Giáo sư Steven Tingay, chuyên gia thiên văn vô tuyến tại Đại học Curtin, dẫn đầu đã cho biết điều này. Với sự hỗ trợ của một kính thiên văn nguyên mẫu thuộc Dự án Mảng Kilômét Vuông (Square Kilometre Array), đang được xây dựng tại Australia, nhóm đã theo dõi tín hiệu của gần 2.000 vệ tinh Starlink.

Họ phát hiện rằng khoảng một phần ba dữ liệu ở các tần số nhất định đang bị đe dọa bởi sóng vô tuyến phát ra từ đó. Công ty vũ trụ do Elon Musk đứng đầu cho thấy dấu hiệu đáng lo ngại, có thể đang cản trở nỗ lực khám phá vũ trụ sơ khai của nhân loại.

Vấn đề này đang ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. Tính đến tháng 5, công ty đã có hơn 7.600 vệ tinh trong quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, và đang có kế hoạch mở rộng chòm vệ tinh này lên hàng chục nghìn thiết bị. Con số trên chiếm khoảng hai phần ba tổng số vệ tinh đang hoạt động trên quỹ đạo.

Theo một bài nghiên cứu chưa được bình duyệt, Tingay và các cộng sự cho rằng các linh kiện điện tử trong những mô hình bay nhỏ này có thể vô tình phát sóng vô tuyến thông qua ăng-ten của chúng. Trong quan sát bằng sóng vô tuyến, những tín hiệu như vậy ngang bằng với nguồn sóng sáng nhất bầu trở và cực kỳ dễ phát hiện.

“Nó giống như việc bạn lấy những nguồn phát mạnh nhất trên bầu trời, rồi thêm vào đó một loạt nguồn nhân tạo khác, di chuyển liên tục. Điều này gây ảnh hưởng rất lớn, đặc biệt với những thí nghiệm đòi hỏi độ nhạy cực cao”, Tingay chia sẻ.

Điều đáng chú ý là SpaceX đang phát ra tín hiệu ở dải tần số vốn được Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) bảo vệ, dành riêng cho mục đích thiên văn vô tuyến, theo Futurism. Tuy nhiên, việc công ty vũ trụ của Elon Musk có vi phạm pháp luật hay không vẫn chưa rõ ràng, vì các tín hiệu này nhiều khả năng là do vô tình phát ra.

“Không ai từ SpaceX hay Starlink đang vi phạm quy định nào cả. Những loại phát xạ như thế này hiện không bị kiểm soát”, Tingay nói. Ông cũng chia sẻ rằng phía ITU đã bắt đầu bàn luận xem liệu có nên ban hành quy định đối với loại tín hiệu này hay không.

Năm 2022, một nghiên cứu trên tạp chí The Astrophysical cho rằng các vệ tinh Starlink có độ sáng lớn, xuất hiện như những vệt sáng khổng lồ trong các quan sát bầu trời đêm. “Có một khả năng nhỏ rằng chúng ta có thể bỏ lỡ một tiểu hành tinh hoặc sự kiện nào đó bị che khuất sau vệt sáng của vệ tinh”, Tom Prince, đồng tác giả nghiên cứu và là giáo sư vật lý tại Caltech, cho biết.

Vào năm 2023, SpaceX đã giới thiệu một thiết bị có tên “gương phản xạ Bragg phân tán” (distributed Bragg reflector) cho các vệ tinh Starlink, cấu tạo từ nhiều lớp nhựa nhằm tán xạ ánh sáng, nhưng vẫn cho phép sóng vô tuyến đi qua. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế của phát minh này hiện vẫn chưa được xác định rõ.

Hiện nay, các nhà thiên văn học đang kêu gọi SpaceX giải quyết thêm vấn đề phát xạ sóng vô tuyến. “Từ phía các đơn vị vận hành, sẽ rất tuyệt nếu có các biện pháp giảm thiểu trực tiếp trên vệ tinh. SpaceX từng làm điều này với lĩnh vực thiên văn học quang học rồi”, Dylan Grigg, đồng tác giả nghiên cứu kiêm học viên cao học tại Đại học Curtin nói.

Theo chia sẻ của Grigg và Tingay sau khi liên hệ với công ty, SpaceX đã thể hiện thiện chí sẵn sàng đối thoại.

Nhật Tường