Sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu làm tăng nguy cơ ung thư và sảy thai do ô nhiễm nguồn nước

Amazon đã xây dựng bảy trung tâm dữ liệu điện toán đám mây ở quận Morrow, Oregon (Hoa Kỳ) kể từ năm 2011. Hình ảnh: AP

Amazon bị cáo buộc gây ô nhiễm nguồn nước uống tại Oregon

Cuộc khủng hoảng ô nhiễm nước đang diễn ra tại vùng nông thôn Oregon, đặc biệt là quận Morrow (Hoa Kỳ), đang đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm của các tập đoàn công nghệ khổng lồ.

Một cuộc điều tra chung của Rolling Stone và Mạng lưới Báo cáo Thực phẩm và Môi trường đã hé lộ mối liên hệ đáng báo động giữa sự mở rộng chóng mặt của các trung tâm dữ liệu Amazon và tình trạng nồng độ nitrat cao nguy hiểm trong nguồn nước ngầm - được biết đến là nguồn sống của hàng nghìn cư dân nơi đây.

Rolling Stone

Ai cũng biết rằng các trung tâm dữ liệu tiêu thụ một lượng nước khổng lồ. Tuy nhiên, điều ít người hình dung được là chúng có thể gián tiếp đầu độc chính nguồn nước uống thiết yếu.

Tại quận Morrow, Amazon đang sử dụng nước ô nhiễm do phân bón nông nghiệp để làm mát các trung tâm dữ liệu của mình. Hàng triệu gallon nước ngầm được khai thác mỗi năm cho mục đích này.

Sau khi sử dụng, lượng nước này, vốn đã chứa nitrat, được xả vào hệ thống xử lý của cảng Morrow. Tại đây, quá trình xử lý có thể làm cô đặc nồng độ nitrat trong nước thải. Điều đáng nói là, cảng Morrow lại phun nước thải đã qua xử lý này lên các cánh đồng nông nghiệp. Với đặc điểm đất cát xốp của khu vực, nitrat dễ dàng thấm sâu vào tầng nước ngầm, nơi cung cấp nước cho khoảng 45.000 cư dân sinh sống.

Hậu quả là, nồng độ nitrat trong nước máy của khu vực này có lúc lên tới 70 ppm, vượt xa giới hạn an toàn. Đáng báo động hơn, một số giếng đã ghi nhận nồng độ nitrat lên tới 73 ppm.

Theo các nhà khoa học: Việc tiêu thụ quá nhiều nitrat, dù chỉ một lượng nhỏ, cũng có thể gây hại đáng kể cho cơ thể con người; chúng có thể gây ra những tình trạng suy nhược ở trẻ sơ sinh và có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư.

Ông Jim Doherty, 60 tuổi, sinh sống ở Morrow, đã phải cắt bỏ thanh quản vì ung thư. Ông đại diện cho nhiều người dân quận Morrow mang 70 mẫu nước sinh hoạt đi xét nghiệm và 68/70 mẫu nước đều có nồng độ nitrat trung bình gần gấp bốn lần giới hạn quy định của bang Oregon (Hoa Kỳ). Hình ảnh:

Trung tâm dữ liệu "siêu quy mô" của Amazon

Năm 2011, Amazon đã đặt viên gạch đầu tiên cho sự hiện diện của mình tại Quận Morrow bằng việc khai trương trung tâm dữ liệu "siêu quy mô" đầu tiên. Cơ sở này, rộng gần 900 mét vuông, là nơi đặt các dãy máy chủ phục vụ bộ phận điện toán đám mây Amazon Web Services (AWS) sinh lời nhất của công ty.

Để thu hút Amazon và cạnh tranh với các cộng đồng nông thôn khác, chính quyền địa phương đã đề xuất ưu đãi giảm thuế 15 năm cho mỗi trung tâm dữ liệu siêu lớn được xây dựng. Ưu đãi này đã mang lại lợi nhuận hàng tỷ đô la cho Amazon, đồng thời tạo ra hơn 100 triệu đô la tiền thuế thương mại cho quận trong suốt một thập kỷ.

Kể từ đó, Amazon đã xây dựng 7 cơ sở tương tự trong khu vực và đang tiếp tục đàm phán cho năm cơ sở khác. Điều này không chỉ đưa Quận Morrow lên bản đồ công nghệ mà còn giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư của quận, giảm bớt sự phụ thuộc vào nông nghiệp.

Với doanh thu điện toán đám mây dự kiến đạt 107 tỷ đô la vào năm 2024, AWS của Amazon đang nắm giữ 30% thị phần toàn cầu. Tuy nhiên, sự cạnh tranh gay gắt từ Microsoft, Meta, Oracle và Google đang thúc đẩy các tập đoàn công nghệ lớn đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng.
Theo Dell'Oro Group, trong quý 3/2024, Amazon, Google, Meta và Microsoft đã tăng 81% đầu tư vào trung tâm dữ liệu so với năm trước, với tổng chi tiêu vốn 360 tỷ đô la trong 12 tháng qua. S&P dự đoán nhu cầu xây dựng mới sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030, chủ yếu ở các quận nông thôn như Morrow. Điều này tạo ra một cuộc đua khốc liệt để giành đất xây dựng trung tâm dữ liệu, với cổ phần kinh tế rất cao: Phân tích của Goldman Sachs cho thấy công nghệ AI có thể đóng góp từ 5-19 nghìn tỷ đô la cho nền kinh tế Mỹ.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu cũng đặt ra nhiều vấn đề về khí hậu và môi trường. Lượng nước khổng lồ cần thiết để làm mát các máy chủ, vốn phải duy trì ở nhiệt độ từ 21-26 độ C để hoạt động hiệu quả, đã trở thành một thách thức lớn, đặc biệt ở các khu vực khan hiếm nước.

Một phân tích của Bloomberg cho thấy khoảng "2/3 số trung tâm dữ liệu mới được xây dựng hoặc đang phát triển kể từ năm 2022 nằm ở những nơi đang phải chịu mức độ căng thẳng về nước cao". Quận Morrow cũng không ngoại lệ, khi hạn hán đã hoành hành hàng năm kể từ năm 2020. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự báo các trung tâm dữ liệu có thể tiêu thụ 1.200 tỷ lít nước vào năm 2030 trên toàn thế giới, gần gấp đôi mức hiện tại.

Sự hiện diện của gã khổng lồ điện toán đám mây này đã mang lại nguồn thu thuế đáng kể và đa dạng hóa nền kinh tế địa phương. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tươi sáng về phát triển kinh tế là những lo ngại ngày càng tăng về tác động môi trường, đặc biệt là vấn đề ô nhiễm nguồn nước.

Trung tâm dữ liệu của Amazon tại Oregon. Hình ảnh: The Verge

Phản ứng của Amazon và câu hỏi về trách nhiệm

Trước những cáo buộc này, người phát ngôn của Amazon, Lisa Levandowski, đã phản bác mạnh mẽ những cáo buộc này. Bà khẳng định rằng "câu chuyện rõ ràng" về việc Amazon gây ô nhiễm là "sai lệch và không chính xác".

Một bãi chăn nuôi và ao chứa chất thải ở quận Morrow, đã được tưới tiêu trong nhiều thập kỷ để tạo điều kiện cho các trang trại công nghiệp phát triển. Hình ảnh: Food & Water Watch

Levandowski cho biết: "Sự thật là khu vực này từ lâu đã có những thách thức về chất lượng nước ngầm, những thách thức này đã tồn tại từ trước khi AWS có mặt và các cơ quan liên bang, tiểu bang và địa phương đã dành nhiều năm nỗ lực để giải quyết vấn đề nitrat từ phân bón nông nghiệp, phân chuồng, hệ thống tự hoại và nước thải từ các nhà máy chế biến thực phẩm. Các trung tâm dữ liệu của chúng tôi lấy nước từ cùng nguồn cung cấp với các thành viên khác trong cộng đồng; nitrat không phải là chất phụ gia mà chúng tôi sử dụng trong bất kỳ quy trình nào và lượng nước mà các cơ sở của chúng tôi sử dụng và thải ra chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong toàn bộ hệ thống nước - không đủ để có bất kỳ tác động có ý nghĩa nào đến chất lượng nước".

Kathy Mendoza là một cư dân của Boardman, Oregon, nơi nguồn nước bị ô nhiễm. Cứ tám tuần một lần, cô phải truyền thuốc để làm dịu hệ miễn dịch đang bị viêm. Ảnh do nhân vật cung cấp.

Tuy nhiên, lập luận này đặt ra một câu hỏi lớn: Nếu Amazon nhận thức được những thách thức về nguồn nước an toàn tại khu vực, tại sao công ty không có hành động quyết liệt hơn để giảm thiểu tác động của mình hoặc thậm chí, tại sao lại chọn quận Morrow làm địa điểm xây dựng các trung tâm dữ liệu ngay từ đầu?

Cuộc khủng hoảng nước đang diễn ra tại Oregon không chỉ là một vấn đề cục bộ mà còn là một ví dụ điển hình cho xung đột nghiêm trọng giữa sự tăng trưởng không ngừng của ngành công nghệ và nhu cầu bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên thiết yếu.

Việc giải quyết vụ việc ô nhiễm liên quan đến trung tâm dữ liệu của Amazon sẽ tạo ra một tiền lệ quan trọng, không chỉ về trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp mà còn về công lý môi trường trong bối cảnh phát triển công nghệ hiện đại.

Điều đáng lo ngại hơn là sự ứng phó chậm chạp của chính quyền địa phương, cùng với việc 40% dân số quận sống dưới mức nghèo khổ, cho thấy một lỗ hổng trong việc hiểu biết và đối mặt với rủi ro môi trường, đặc biệt đối với những cộng đồng yếu thế.

Nguồn: The Verge