Sử dụng aspirin trong thai kỳ: Cân nhắc lợi ích và nguy cơ
Aspirin thường được biết đến rộng rãi là một loại thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm hiệu quả. Tuy nhiên, ở phụ nữ có thai, aspirin không phải là một lựa chọn tối ưu trong điều trị giảm đau, chống viêm. Aspirin liều thấp được chỉ định phổ biến để ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của tiền sản giật.
Vai trò của aspirin trong thai kỳ
Aspirin và hội chứng kháng phospholipid: Aspirin liều thấp (75-100mg) thường được kết hợp với thuốc chống đông (heparin), chỉ định ở những phụ nữ có thai với tiền sử sẩy thai liên tiếp do hội chứng kháng phospholipid - là một dạng rối loạn tự miễn tăng khả năng hình thành cục máu đông trong thai kỳ, làm ngăn cản chất dinh dưỡng đến nuôi dưỡng phôi thai.
Aspirin và tiền sản giật: Có nhiều bằng chứng cho thấy aspirin liều thấp (75-100mg) hàng ngày có hiệu quả trong dự phòng những biến chứng ở phụ nữ có nguy cơ cao xuất hiện tiền sản giật - là biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ khi huyết áp tăng đến ngưỡng nguy hiểm và xuất hiện protein trong nước tiểu. Điều này ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể và tác động đến dòng máu tới nuôi dưỡng phôi thai.
Hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) khuyến cáo nên bắt đầu sử dụng liệu pháp aspirin liều thấp hàng ngày từ giữa tuần 12-28 thai kỳ (tối ưu nhất là trước tuần 16) cho đến lúc sinh ở những phụ nữ có nguy cơ cao tiền sản giật.
ACOG cũng chỉ ra các yếu tố nguy cơ cao cần đảm bảo sử dụng sớm aspirin liều thấp như: Có tiền sử tiền sản giật, suy thận, bệnh lý tự miễn (ví dụ: Lupus ban đỏ), đái tháo đường type 1 hoặc 2, tăng huyết áp mạn tính, đa thai hoặc có nhiều hơn một trong những yếu tố nguy cơ trung bình (chỉ số khối cơ thể BMI > 30, tiền sử gia đình mắc hội chứng tiền sản giật, mang thai lần đầu tiên, tuổi mẹ mang thai > 35, là người gốc Phi, khoảng thời gian 10 năm giữa các lần mang thai).
Không dùng aspirin để hạ sốt khi mang thai.
Độ an toàn của aspirin
trong thai kỳ
Theo kết quả phân loại độ an toàn trong thai kỳ (Cục Quản lý Dược Australia - TGA), aspirin ở mức độ C. Những nghiên cứu trên động vật cho thấy, những chất ức chế tổng hợp prostaglandin làm tăng nguy cơ bong nhau thai và làm chết phôi thai. Việc sử dụng các thuốc hạ sốt, giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAID) trong 3 tháng cuối thai kỳ có thể gây hẹp hoặc đóng sớm ống động mạch thai nhi, ít nước ối, suy thận ở bào thai, tăng áp phổi và kéo dài thời gian chảy máu. Những nghiên cứu dịch tễ chỉ ra rằng những thuốc này tăng nguy cơ sẩy thai, dị tật tim bẩm sinh, chứng nứt bụng khi sử dụng trong giai đoạn đầu thai kỳ. Những nguy cơ này được cho là tăng theo liều và độ dài của liệu trình điều trị.
Aspirin (acetylsalicylic acid) là một loại NSAID ức chế cyclooxygenase (COX) isoenzymes 1 và 2 (COX-1 và COX-2) phụ thuộc liều lượng. Aspirin liều thấp (60-150 mg) có tác dụng acetyl hóa COX-1 không thể đảo ngược, dẫn đến giảm tổng hợp tiểu cầu mà không ảnh hưởng đến sản xuất thành mạch của prostacyclin. Trong khi aspirin liều cao hơn gây ức chế cả COX-1 và COX-2, phong bế tất cả quá trình sản xuất prostaglandin.
Các kết quả từ những thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng (RCT) - có mức độ tin cậy cao, cho thấy rằng mối liên quan giữa việc sử dụng liều thấp aspirin hàng ngày và khả năng xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng trên mẹ và thai nhi là thấp. Bên cạnh đó, một phân tích tổng hợp gần đây của dữ liệu tổng hợp từ 45 thử nghiệm ngẫu nhiên chỉ ra rằng, aspirin làm giảm đáng kể tiền sản giật nặng khi bắt đầu sử dụng aspirin liều thấp trước 16 tuần. Do đó, từ những lợi ích vượt trội nguy cơ, aspirin liều thấp hàng ngày được cho là an toàn khi sử dụng trong thai kỳ nhằm ngăn chặn hoặc trì hoãn sự khởi phát tiền sản giật.
Những lưu ý khi dùng aspirin trong thai kỳ
Hiện nay, aspirin liều cao (>300mg) được bán không cần kê đơn với mục đích hạ sốt, giảm đau. Tuy nhiên, mức liều cao này không được khuyến cáo dùng trong thai kỳ. Với mục đích hạ sốt, giảm đau, paracetamol là lựa chọn đầu tay trong thai kỳ.
Lưu ý thông báo đầy đủ với bác sĩ những loại thuốc và thực phẩm chức năng mà bạn đang dùng vì aspirin có thể gây tương tác bất lợi với một số loại thuốc và làm tăng nguy cơ chảy máu kéo dài.
Những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với aspirin (ví dụ, nổi mề đay), quá mẫn với các salicylat khác và NSAIDs, hoặc những bệnh nhân bị hen phế quản có tiền sử co thắt phế quản cấp do aspirin, bệnh nhân có tiền sử xuất huyết tiêu hóa, bệnh loét dạ dày, tá tràng hoạt động, rối loạn chức năng gan nặng là những trường hợp chống chỉ định khi dùng aspirin, ngay cả với liều thấp.
Khi sử dụng aspirin trong thai kỳ, nên tái khám định kỳ và thường xuyên để đánh giá ống động mạch và lượng nước ối (phản ánh tác dụng phụ trên thận của thai nhi) bằng siêu âm.
