Sự thật bất ngờ bên trong nhà máy sản xuất gạch không nung ở Lâm Đồng

Vỏ bọc nhà máy sản xuất gạch

Thoạt nhìn, người ta dễ lầm tưởng những hố sâu, bề mặt đất trong phạm vi ranh giới của Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước bị đào bới, xới tung là để lấy đất sản xuất gạch. Nhưng không, công ty này được cấp phép sản xuất gạch không nung, tức là loại gạch không liên quan tới đất. Và thực tế, hằng ngày một nhóm công nhân ở đây vẫn ra vào vận hành máy móc để sản xuất gạch không nung nhưng cùng với đó, phía sau các dãy nhà xưởng là một công trường, máy móc đang đào sâu xuống lòng đất, lấy lên từng lớp đất màu xám trắng, đó là khoáng sản mang tên cao lanh.

Công nhân sơ chế cao lanh, đóng thành từng bao tại Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước

Theo tìm hiểu của PV Báo CAND, tại khu vực này, năm 2010, UBND tỉnh Lâm Đồng có cấp giấy phép tận thu khoáng sản cho Công ty TNHH Thiên Tự Phước khai thác tận thu sét cao lanh và sét. Tuy nhiên, ngày 6-12-2013, UBND tỉnh Lâm Đồng đã ra quyết định thu hồi giấy phép khai thác tận thu khoáng sản trên của công ty này. Lý do là giấy phép đã hết hạn và không đủ điều kiện gia hạn. UBND tỉnh Lâm Đồng cũng đã yêu cầu công ty di dời toàn bộ tài sản ra khỏi khu vực khai thác khoáng sản, thực hiện cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác theo dự án cải tạo. Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân địa phương, nhiều năm qua họ vẫn chứng kiến máy móc đào xuống lòng đất trong phạm vi ranh giới đất của Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước tại thôn Pâng Pung, thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà, để khai thác khoáng sản. Thực tế là nhiều hecta đất phía sau các khu nhà xưởng của doanh nghiệp này đã bị cày xới, đào tung.

Băng qua dãy hàng rào kẽm gai ngăn giữa đất của người dân sản xuất nông nghiệp và phần đất của Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước, một điều dễ dàng nhận thấy là sự thay đổi trên bề mặt đất. Chỉ cách nhau hàng rào kẽm gai, trong khi đất của người dân bề mặt bằng phẳng, tràn ngập hoa màu thì phần đất của công ty này lại bị máy móc đào bới, gây biến dạng địa hình trong thời gian dài và vẫn đang tiếp tục xảy ra.

Thời điểm PV tiếp cận hiện trường là một khu đất phía sau các nhà xưởng của Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước, máy múc vẫn đang rầm rộ hoạt động, đào bóc lớp đất bề mặt gom thành từng đống cao. Cách bề mặt khoảng hơn 5m, từng lớp đất xám trắng dần dần lộ diện. Đó là loại khoáng sản mang tên cao lanh. Cao lanh tại đây được máy múc đưa lên mặt đất, phơi khô sau đó vận chuyển đổ vào các dãy nhà xưởng để chờ công nhân sơ chế. Sau khi khai thác hết khoáng sản dưới lòng đất, những hố sâu với diện tích tác động hàng trăm mét vuông này được lấp lại. Những “cửa mỏ” khác lại tiếp tục được mở ra. Khoáng sản được khai thác trái phép nhiều tới nỗi phần lớn các dãy nhà xưởng của công ty này được dùng để chứa cao lanh thô và đã qua sơ chế, đóng thành từng bao. Chỉ một dãy nhà xưởng còn lại bên phía tay phải theo hướng đi vào là dùng để sản xuất gạch không nung.

Trong một khu nhà xưởng hình chữ U, có diện tích khoảng 1.500m2, các công nhân vẫn đang hối hả đóng cao lanh vào từng bao tải trong tiếng máy móc hoạt động hết công suất. Các nhà xưởng kề đó cũng được dùng để cất trữ cao lanh thô, đắp thành những đống lớn. Trước khi cao lanh được đóng cẩn thận vào từng bao, công nhân dùng máy múc và cuốc, xẻng chuyển loại khoáng sản này cho vào máy cơ giới, nghiền nát loại khoáng sản này thành dạng bột mịn. Ở phía đầu ra, các công nhân nhanh nhẹn đóng thành từng bao rồi cho lên bàn cân. Mỗi bao cao lanh, sét được đóng với trọng lượng 50kg. Kết thúc khâu này, từng bao cao lanh được hai người dùng hết sức lực hất lên băng chuyền, đẩy từng bao cao lanh chạy về phía tập kết cách nơi đặt máy nghiền từ 10-20m.

Khu vực bên trong Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước

Thời điểm PV có mặt, cao lanh ở đây đang được đóng thành từng bao, chất đống ngăn nắp, cao tới hơn 5m trong xưởng, chỉ chờ xe đầu kéo tới chở đi tiêu thụ. Một công nhân đang sơ chế cao lanh cho biết, họ được người sử dụng lao động trả lương theo sản phẩm làm ra. Hằng ngày, công việc của những công nhân này xúc đưa khoáng sản thô đổ vào máy nghiền, đóng bao và xếp ngăn nắp trong kho. Cứ hai đến ba ngày, sẽ có xe vào chở cao lanh đi tiêu thụ. Mỗi xe chở khoảng 50 tấn cao lanh. Để sơ chế đủ số khoáng sản cho một xe (khoảng 50 tấn), 4 công nhân chỉ mất hơn một ngày.

Một số người dân sinh sống gần khu mỏ khoáng sản trái pháp luật núp bóng nhà máy sản xuất gạch không nung này cho biết, hoạt động khai thác cao lanh ở đây đã xảy ra từ nhiều năm qua. Cao lanh thường được chở ra khỏi nhà máy sản xuất gạch này vào ban đêm, di chuyển ra quốc lộ 20. “Có lần nhà tôi khoan giếng bị lở, phải vào trong đó mua với giá 50.000 đồng/bao, nhồi xuống lỗ khoan để chống sạt lở...”, một phụ nữ ngoài 60 tuổi nhà gần mỏ cao lanh này cho biết. Theo các công nhân đang sơ chế cao lanh cho Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước, loại khoáng sản này được xuất bán cho một doanh nghiệp chuyên sản xuất phân bón. Việc xuất bán loại khoáng sản trên của doanh nghiệp này đã diễn ra trong nhiều năm qua.

Đường đi kì lạ của cao lanh

Từ nguồn tin của Báo CAND, các cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng và huyện Lâm Hà đã vào cuộc kiểm tra. Ông Nguyễn Văn Trãi, Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng cho biết, ngày 27-5, Sở TN&MT Lâm Đồng đã có văn bản số 1049/STNMT-KS&TNN đề nghị UBND huyện Lâm Hà kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền. Trên cơ sở đó, ngay trong ngày, UBND huyện Lâm Hà ban hành Quyết định số 1490/QĐ-UBND về việc thành lập Đoàn kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản đối với Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước theo hình thức đột xuất. Trong ngày 27-5, Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng đã chủ trì, phối hợp với UBND huyện Lâm Hà, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Lâm Đồng tới kiểm tra, xác minh nội dung thông tin Báo CAND phản ánh.

Đoàn kiểm tra ghi nhận, tại công ty này có 9 công trình xây dựng, tổng diện tích xây dựng khoảng 4.792,2m2. Một số vị trí tập kết cát, đất khoảng 13.390,8m3. Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước đã đào 1 hố có kích thước chiều dài 47m, rộng 21m, sâu 6m, diện tích khoảng 987m2. Khối lượng đất bị đưa đi từ việc đào hố ước tính khoảng 5.922 m3. Theo tìm hiểu của PV, hố sâu này chính là mỏ khai thác cao lanh. Khi khai thác hết khoáng sản, hố này sẽ được san lấp lại và một mỏ khác tiếp tục được mở ra để khai thác cao lanh với hình thức tương tự.

Cao lanh ở Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước được vận chuyển đi tiêu thụ

Cơ quan chức năng cũng đã lấy 7 mẫu (UBND huyện Lâm Hà lấy 3 mẫu và Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Lâm Đồng lấy 4 mẫu) đóng trong các bao bì và các bãi tập kết tại Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước để phân tích chất lượng khoáng sản. Tuy nhiên, tới nay vẫn chưa có kết quả phân tích các mẫu khoáng sản này. Làm việc với đoàn công tác, đại diện Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước cho biết, nguồn gốc đất đang lưu trữ trong nhà máy gạch không nung khoảng 27.000m3 là đất tồn trong quá trình san gạt xây dựng nhà máy từ năm 2016 và mua nguyên liệu đất sét của Công ty TNHH xây dựng cơ sở hạ tầng Văn Giảng (có trụ sở tại số 490, đường Hoàng Hữu Nam, phường Long Bình, TP Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh) với khối lượng đất, sét là 2.200 tấn, giá hơn 1 tỷ đồng. “Sau khi nhập về, Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước có trộn lẫn với số lượng đất (27.000m3) tại nhà máy sau đó chế biến, đóng bao để bán cho Công ty Cổ phần Bình Điền Lâm Đồng”, Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng cho biết.

Đại diện Công ty Cổ phần Bình Điền Lâm Đồng xác nhận, đơn vị đã hợp đồng mua cao lanh với Công ty TNHH gạch không Nung Thiên Tự Phước từ cách đây nhiều năm vì tin tưởng doanh nghiệp trên được cấp phép khai thác, kinh doanh loại khoáng sản này. Giá theo hợp đồng mua bán là khoảng 550 đồng/kg cao lanh, nếu tính cả thuế, phí khác vào khoảng trên 700 đồng/kg. Việc mua bán đều được Công ty Cổ phần Bình Điền Lâm Đồng xuất hóa đơn theo quy định. Cũng theo đại diện Công ty Cổ phần Bình Điền Lâm Đồng, do thấy Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước bán cao lanh giá rẻ hơn các doanh nghiệp khác rất nhiều (rẻ hơn khoảng 2.300 đồng/kg) nên doanh nghiệp đã hợp đồng mua cao lanh của công ty trên về làm chất phụ gia sản xuất phân bón.

Theo Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng, trước đó các cơ quan chức năng cũng đã phát hiện Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước nhiều lần vi phạm các quy định của pháp luật. Ngày 27-11-2020, UBND huyện Lâm Hà đã xử phạt hành chính công ty này 7 triệu đồng về hành vi “hủy hoại đất”. Ngày 10-9-2021, UBND tỉnh Lâm Đồng phạt hành chính Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước 90 triệu đồng về hành vi chuyển 2.637,9 m2 đất trồng cây hằng năm sang đất phi nông nghiệp tại khu vực đô thị mà không được cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Ông Nguyễn Văn Trãi, Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng cho biết, qua công tác kiểm tra sau phản ánh của PV Báo CAND, cơ quan chức năng phát hiện Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước đã tự ý sử dụng, chế biến và bán cho Công ty Cổ phần Bình Điền đất sét xay (đóng bao) khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép. Công ty này chưa làm thủ tục thuê đất, tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất, chưa có giấy phép xây dựng nhà máy; Chưa thực hiện biện pháp khắc phục xong hậu quả tại Quyết định số 2289/QĐ-XPVPHC ngày 10-9-2021 của UBND tỉnh Lâm Đồng; Tự ý đào 1 hố có diện tích 987 m2, chưa điều chỉnh hồ sơ môi trường.

Trước những vi phạm trên, cơ quan chức năng đã yêu cầu Công ty TNHH gạch không nung Thiên Tự Phước giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất và ngừng ngay mọi hoạt động sản xuất cho đến khi có văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Để làm rõ dấu hiệu khai thác khoáng sản trái pháp luật xảy ra tại công ty này, UBND huyện Lâm Hà đang phối hợp các phòng chức năng của Công an tỉnh Lâm Đồng, Sở TN&MT tỉnh Lâm Đồng củng cố hồ sơ để xử lý.

Khắc Lịch