SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI: CẦN CỤ THỂ HÓA HƠN NỮA QUY ĐỊNH VỀ HỖ TRỢ, BỒI THƯỜNG, TÁI ĐỊNH CƯ

Đảm bảo nguyên tắc thỏa đáng trong bồi thường

Phát biểu tại phiên thảo luận tổ, Đại biểu Phan Đức Hiếu – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình nêu quan điểm cần làm rõ nội hàm của việc bồi thường và hỗ trợ. Bồi thường là tất cả thiệt hại còn hỗ trợ là ngoài chính sách của Đảng và Nhà nước thì chúng ta hỗ trợ thêm.

Căn cứ nội hàm đó, đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng việc mất sinh kế, sinh nhai không phải là hỗ trợ mà là trách nhiệm của nhà nước phải bồi thường người dân đáng được bồi thường, thì phải được bồi thường và hỗ trợ chỉ dành cho thứ mà nhà nước thấy rằng cần hỗ trợ thêm ngoài thiêt hại của ngưòi dân để người dân ổn định tốt hơn cuộc sống”. Đại biểu Phan Đức Hiếu nói

Đại biểu Phan Đức Hiếu - Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình phát biểu

Về cách thức giải quyết sinh kế cho người dân bằng cách hỗ trợ đào tạo nghề, đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng cần sử dụng nhiều hơn cơ chế thị trường để giải quyết tốt hơn vấn đề hỗ trợ, đào tạo nghề. Thay vì việc nhà nước tự tổ chức khóa đào tạo cho người thu hồi đất, thì có thể phát những Coupon đưa họ vào các trường nghề, tùy theo nhu cầu. “Như vậy việc mất nhiều kinh phí nhưng chưa chắc đã hiệu quả, trong khi đó mình có thể tạo lập chi phí để đưa họ vào trường nghề đã có sẵn để đa dạng hóa đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu thị trường”, đại biểu Phan Đức Hiếu nhấn mạnh

Bên cạnh đó, đại biểu Phan Đức Hiếu cũng nhấn mạnh đến nguyên tắc thỏa đáng trong bồi thường, đặc biệt với đối tượng là doanh nghiệp, tổ chức. Dẫn chứng khảo sát điều tra của VCCI: năm 2021 đến 29,2% doanh nghiệp cho rằng khi bị thu hồi đất không được bồi thường thỏa đáng, đại biểu Phan Đức Hiếu đã phân tích 3 yếu tố cần thiết chưa được quy định rõ trong nhiều trường hợp. Đơn cử, một là khi hỗ trợ tiền di dời máy móc thiết bị nhưng giả sử khi chưa có chỗ lắp đặt thì tiền gửi kho, thuê kho bãi tính toán thế nào? Thứ 2, thu hồi cơ sở kinh doanh, sau đó chủ thể lại không có cơ hội kinh doanh trở lại ở bất kỳ địa điểm nào khác, mất đi sinh kế? vậy trường hợp này bồi thường thế nào cho thỏa đáng? “Đề nghị nên rà soát tiếp tục đảm bảo thỏa đáng những chi phí của người dân doanh nghiệp tổ chức phải chịu khi bị thu hồi đất”, Đại biểu Phan Đức Hiếu đề nghị

Trên cơ sở phân tích, đại biểu Phan Đức Hiếu đề nghị thu hẹp quy định khi ban hành Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện theo điều 67. Nếu chúng ta quy định sử dụng đất cấp huyện với cả cá nhân tổ chức và cả dự án đầu tư công thì sẽ khó cho cá nhân, tổ chức khi muốn thực hiện dự án đại biểu Phan Đức Hiếu nêu căn cứ: “Nếu chúng ta ban hành kế hoạch sử dụng đất cấp huyện thì tất cả các doanh nghiệp thành lập mới sau đó, khi tiếp tục muốn thực hiện đầu tư kinh doanh thì lại phải làm động tác đâu đó sửa kế hoạch sửa dụng đất cấp huyện. Thứ 2 , Hiện cấp huyện khả năng cân đối nguồn lực khó khăn hơn. Vì vậy, nếu tồn tại Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện thì chỉ nên áp dụng cho các dự án công, không nên quy định với dự án do nguồn vốn tư nhân đầu tư để không tạo rào cản cho doanh nghiệp.

Làm rõ hơn nội hàm việc “nơi ở mới tốt hơn nơi ở cũ” khi thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư

Cũng liên quan đến việc đền bù, hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp đề nghị định nghĩa thế nào là bằng và tốt hơn khi thu hồi đất tái định cư cho người dân. Đây là vấn đề nhức nhối lâu nay, tưởng đơn giản nhưng không hề đơn giản và cần mở cách tiếp cận hoàn toàn mới.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng: Nếu vẫn thực hiện như hiện nay theo cách thức hội đồng hỗ trợ giải phóng mặt bằng bố trí tái định cư chỉ xuống điều tra, lấy phiếu rồi định một đơn giá và định mức để bồi thường, tái định cư thì vẫn sẽ có rất nhiều vấn đề nảy sinh, chưa thể thỏa mãn được việc bố trí nơi ở mới tốt hơn nơi ở cũ cho ngưòi dân. Nêu ví dụ cụ thể khi trực tiếp tiếp dân chứng kiến những trường hợp khi bị thu hồi đất tại Khu công nghiệ Sông hậu, Thanh tra Chính phủ cho rằng Đồng Tháp làm đúng rồi, đơn giá, định mức đúng rồi. Nhưng “chữ đúng”, nhiều khi phải xem lại bởi thu hồi đất lại không gắn với sinh kế và chuyển đổi nghề nghiệp của người dân, đặc biệt là đối tượng người già, ngưòì yếu thế. Và trường hợp khác khi thu hồi đất, dù tính đúng đơn giá, định mức nhưng tiền đề bù không đủ để mua được khu tái định cư. Đây là những vấn đề cần đặt ra khi sửa đổi quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư trong sửa đổi luật lần này.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp phát biểu

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, trong Luật Đất đai (sửa đổi) cần quan tâm hơn đến nội hàm của quy định “Cuộc sống mới bằng hoặc tốt hơn cũ" bởi đây là lý do tại sao người dân vẫn phản ứng, trở thành một hiện tượng xã hội, thậm chí trở thành một sự xung đột giai tầng. Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan cần quy định để khi địa phương thực hiện thu hồi đất, bố trí tái định cư phải có tập huấn cho đội ngũ đền bù GPMB trên cơ sở thu thập thông tin dân cư điều tra xã hội học trên căn cứ về thu nhập, điều kiện gia đinh, phong tục, tập quán, sinh kế của người dân nơi bị thu hồi đất. Đây là vấn đề mà rất nhiều dự án đầu tư công đều mắc phải, nên cần điều chỉnh để giải quyết tốt hơn trong thực tế.

Để khắc phục vấn đề này, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu vấn đề này để quy định phù hợp trong Luật. Đây là vấn đề quan trọng, cần phải chuẩn bị kỹ tránh tiếp tục những phát sinh tiêu cực về sau. Đây không phải chỉ là thu hồi đất mà là vấn đề chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội của địa phương, yếu tố cốt lõi để đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư công hiện nay.

Luật sẽ quy định khung tham chiếu, Phân cấp phân quyền nhiều hơn cho địa phương

Với tinh thần cầu thị và tiếp thu nghiêm túc, đầy đủ các ý kiến của Đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết, Luật Đất đai (sửa đổi) xin ý kiến Quốc hội lần thứ hai đã thu hút sự quan tâm của nhân dân. Có tới 12 triệu ý kiến của nhân dân đã được cơ quan soạn thảo tổng hợp, tiếp thu và lựa chọn đưa vào dự án Luật.

Sau khi lấy ý kiến của nhân dân, cơ quan soạn thảo tiếp thu nghiêm túc cầu thị. Dự thảo mới có 263 điều, trong đó cơ quan soạn thảo đã bỏ 13 điều, bổ sung 40 điều so với dự thảo cũ nhưng vẫn đảm bảo định hướng đất đai là sở hữu toàn dân, nhà nước là đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý, được nhân dân giao cho. Trong đó, nhà nước là đại diện chủ sở hữu thông qua quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, định hướng thu hồi giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, định giá đất và nhiều các chính sách về đất đai khác.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh phát biểu

Phân tích vấn đề từ góc độ từng là lãnh đạo địa phương, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nhất trí với việc cần làm rõ nội hàm của việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, có nghĩa là việc đảm bảo cuộc sống tái định cư cho người dân bằng và tốt hơn nơi ở cũ cần bao hàm cả (hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, sản xuất đảm bảo sinh kế lâu dài gắn với văn hóa, cộng đồng. Bởi thực tế thấy rằng nhiều khi tái định cư là ra xong nhưng không gắn với cuộc sống của nhân dân, không đúng với bản sắc văn hóa thì nhân dân không ở.

Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nhấn mạnh: Khi nghiên cứu việc bồi thường tái định cư, luật nên quy định về nguyên tắc trên cơ sở phân cấp mạnh hơn cho chính quyền địa phương, không chỉ giao phó cho Hội đồng bồi thường và hỗ trợ tái định cư, mà cần dựa trên điều tra xã hội học thực tế để đưa ra phương án phù hợp, trên nguyên tắc gắn với sinh kế lâu dài cho người dân. Luật chỉ có thể đưa khung cơ bản còn thực hiện hiệu quả hay không đòi hỏi trách nhiệm của chính quyền các địa phương cần phải chuẩn bị, nghiên cứu kỹ lưỡng, dựa trên yêu cầu, mục tiêu, mục đích, văn hóa phong tục tập quán. Trách nhiệm chính quyền địa phương trong thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư rất quan trọng, tạo tiền đề cho sự đồng thuận của nhân dân khi nhà nước thu hồi đất với nhiều mục đích khác nhau, đảm bảo phát triển kinh tế xã hội

Về phát triển quỹ đất gắn với Luật Ngân sách, người đứng đầu Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu quan điểm, đây phải là đơn vị sự nghiệp. Theo quy định của dự thảo, Quỹ phát triển đất do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập để ứng vốn cho việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, thực hiện dự án tạo quỹ đất... đồng thời, quy định rõ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định phân bổ tối thiểu 10% nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hàng năm của địa phương cho Quỹ phát triển đất.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh, việc phân bổ tối thiểu 10% nguồn thu từ tiền sử dụng đất ở địa phương này sẽ khác với địa phương khác. Theo Bộ trưởng nên nghiên cứu theo hướng có quy định mức trần. Luật chỉ quy định tiền sử dụng đất đưa vào quỹ này nhưng bao nhiêu thì do địa phương quyết định.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh phát biểu

Về xác định giá đất, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh đồng tình với quan điểm nên xây dựng bảng giá đất hàng năm, nhưng sẽ phân cấp cho địa phương nhiều hơn trong điều chỉnh giá khi có biến động bởi theo Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh Chính quyền địa phương là người hiểu địa phương nhất, có sốt ảo hay không, từ đó, xác định giá đất của từng vị trí cụ thể theo trình tưj UBND tỉnh trình HĐND tỉnh quyết định cả điều kiện bình thường và có đột biến về giá đất. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường rất quan tâm đến vấn đề đất đai của đồng bào dân tộc thiểu số phù hợp với phong tục, tập quán, văn hóa, phù hợp với điều kiện của địa phương.

Hải Yến - Nghĩa Đức