Sửa đổi Luật Kinh doanh bảo hiểm: Tháo gỡ vướng mắc, tiệm cận chuẩn mực quốc tế

Trước những biến động phức tạp của kinh tế và các vấn đề phát sinh từ thực tiễn, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 đã được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo với mục tiêu cốt lõi là đơn giản hóa thủ tục, tháo gỡ các “nút thắt” và từng bước đưa thị trường tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Dự thảo luật được kỳ vọng tạo một hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy thị trường bảo hiểm phát triển lành mạnh, minh bạch và bền vững.

Sau hơn một năm thi hành, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 đã bộc lộ một số vướng mắc cần được điều chỉnh kịp thời để phù hợp với sự vận động của thị trường. Nhận thấy điều đó, Bộ Tài chính đã xây dựng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung và trình Quốc hội cho ý kiến, dự kiến thông qua tại kỳ họp thứ 10 này.

Theo cơ quan soạn thảo, mục tiêu hàng đầu của lần sửa đổi này là rà soát, bãi bỏ những điều kiện kinh doanh không còn phù hợp, đơn giản hóa các thủ tục hành chính không cần thiết. Cụ thể, dự thảo đề xuất sửa đổi quy định nhằm đơn giản hóa thủ tục phê duyệt chuyển nhượng vốn cho đồng bộ với Luật Doanh nghiệp, bãi bỏ yêu cầu doanh nghiệp phải đăng ký hệ thống công nghệ thông tin với cơ quan quản lý. Những thay đổi này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn giúp cơ quan quản lý tập trung nguồn lực vào công tác thanh tra, giám sát dựa trên cơ sở rủi ro.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về 5 dự án: Luật Đầu tư (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Kinh doanh Bảo hiểm. (Ảnh: TTXVN)

Không nên nới lỏng tiêu chuẩn

Tại phiên thảo luận tại Tổ về dự án Luật trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã chỉ ra một số vấn đề cần được xem xét thấu đáo hơn để đảm bảo tính khả thi và chặt chẽ của Luật.

Một trong những nội dung nhận được nhiều sự quan tâm là việc đơn giản hóa thủ tục hành chính. Góp ý về vấn đề này, đại biểu Trần Anh Tuấn (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng quy định thời hạn 12 tháng để doanh nghiệp bảo hiểm hoàn thiện các thủ tục sau cấp phép là quá dài so với 90-120 ngày của Luật Doanh nghiệp. Ông đề nghị nên xem xét cân nhắc, có thể là 6 tháng. Nếu kéo dài 12 tháng, dù chưa hoạt động chính thức nhưng thực sự doanh nghiệp đã hoạt động, do vậy khi có vấn đề phát sinh, cơ quan quản lý sẽ khó kiểm soát.

Theo cơ quan soạn thảo, mục tiêu hàng đầu của lần sửa đổi này là rà soát, bãi bỏ những điều kiện kinh doanh không còn phù hợp, đơn giản hóa các thủ tục hành chính không cần thiết.

Theo tìm hiểu của phóng viên qua cơ quan quản lý, 12 tháng là khoảng thời gian tối đa để doanh nghiệp hoàn thành đầy đủ các công việc, sẵn sàng cho chính thức hoạt động bao gồm hoàn thiện cơ sở vật chất, tổ chức bộ máy, hệ thống công nghệ thông tin, quy trình nghiệp vụ… Trên thực tế, hầu hết doanh nghiệp cần từ bốn đến tám tháng để hoàn thành các công việc chuẩn bị này trừ trường hợp bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan mới phải kéo dài. Quy định này đã được áp dụng ổn định từ năm 2016 đến nay và không phát sinh vướng mắc từ phía các doanh nghiệp bảo hiểm.

Bên cạnh đó, các đại biểu bày tỏ việc nới lỏng một số tiêu chuẩn, đặc biệt là với nhân sự cấp cao, có thể dẫn đến rủi ro cho thị trường. Về điều kiện đối với chức danh Giám đốc/Tổng giám đốc, dự thảo luật mở rộng cho phép người có bằng đại học chuyên ngành khác chỉ cần có môn học về bảo hiểm là đủ điều kiện. Theo một số đại biểu, việc học một môn học duy nhất không thể bảo đảm kiến thức nền tảng để điều hành một định chế tài chính phức tạp như doanh nghiệp bảo hiểm, do đó đề nghị siết chặt quy định, yêu cầu bằng cấp phải thuộc các chuyên ngành kinh tế, tài chính, luật… và phải có chứng chỉ chuyên sâu về quản trị rủi ro bảo hiểm.

Đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) chia sẻ: “Tôi nghĩ rằng quy định này thì cũng cần phải tính toán lại. Theo tôi, điều kiện cũng nên để nguyên như luật cũ.”

Theo một số đại biểu, việc học một môn học duy nhất không thể bảo đảm kiến thức nền tảng để điều hành một định chế tài chính phức tạp như doanh nghiệp bảo hiểm. (Ảnh: TTXVN)

Quản lý vốn theo rủi ro

Một điểm mới mang tính đột phá của dự thảo là việc bổ sung quy định áp dụng mô hình quản lý vốn trên cơ sở rủi ro, thay thế cho mô hình vốn pháp định và biên khả năng thanh toán cố định hiện hành. Đây là xu thế tất yếu trên thế giới, giúp đánh giá chính xác hơn “sức khỏe” tài chính và mức độ an toàn của doanh nghiệp. Theo cơ quan soạn thảo, mô hình này sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp chủ động nâng cao năng lực quản trị rủi ro, từ đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tham gia bảo hiểm. Để các doanh nghiệp có thời gian thích ứng, dự thảo đưa ra lộ trình áp dụng từ năm 2028 đến năm 2030.

Song song với việc hiện đại hóa công tác quản lý, các đại biểu đặc biệt nhấn mạnh đến việc củng cố niềm tin và bảo vệ quyền lợi khách hàng, nhất là sau những lùm xùm liên quan đến bảo hiểm nhân thọ và kênh phân phối qua ngân hàng (bancassurance) thời gian qua.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Thái Nguyên) chỉ ra gốc rễ vấn đề: “Rất nhiều vướng mắc bắt nguồn từ tư vấn viên. Bên cạnh những người có trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp thì cũng có những người tư vấn không cụ thể, hướng đến lãi, khiến khách hàng chưa hiểu rõ và khi xảy ra tranh chấp thì phần thua thiệt thuộc về phía người mua”. Từ đó, bà Thủy đề nghị luật sửa đổi lần này cần nghiên cứu, gia cố thêm các quy định về trách nhiệm của đại lý và đội ngũ tư vấn viên để khắc phục những bất cập từ thực tiễn.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh kinh doanh bảo hiểm, nhất là bảo hiểm nhân thọ, là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Thảo luận tại tổ, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã làm rõ nhiều vấn đề cốt lõi liên quan đến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, đặc biệt là những quy định nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo sự an toàn của thị trường.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh kinh doanh bảo hiểm, nhất là bảo hiểm nhân thọ, là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ. Mỗi sản phẩm bảo hiểm trước khi đưa ra thị trường đều phải được Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) thẩm tra và phê duyệt hợp đồng kèm theo. Ông lý giải việc không quy định một hợp đồng mẫu chung là để “giảm sự cứng nhắc, tạo linh hoạt cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty nước ngoài”, nhưng mọi hợp đồng đều phải tuân thủ các nội dung cơ bản đã được luật hóa.

Nhìn nhận thẳng thắn những bất cập trong hoạt động bán chéo bảo hiểm qua ngân hàng (bancassurance) thời gian qua, Phó Thủ tướng cho biết luật sửa đổi lần này được thiết kế theo hướng minh bạch hóa triệt để. Ông chỉ rõ, trước đây nhân viên ngân hàng có thể tư vấn khiến “người dân mịt mù thông tin”, nhầm lẫn giữa sản phẩm bảo hiểm và tiền gửi. Nay, luật yêu cầu mọi sản phẩm phải được công khai, minh bạch, khách hàng có quyền lựa chọn rõ ràng và các cơ quan quản lý sẽ tăng cường giám sát, kiểm tra để chấm dứt tình trạng này.

Luật yêu cầu mọi sản phẩm phải được công khai, minh bạch, khách hàng có quyền lựa chọn rõ ràng và các cơ quan quản lý sẽ tăng cường giám sát, kiểm tra để chấm dứt tình trạng này.

Vốn góp có nguồn gốc

Một vấn đề pháp lý đáng chú ý khác được đại biểu Đồng Ngọc Ba (đoàn Gia Lai) nêu ra là quy định tại Điều 3a dự thảo, theo đó các đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp cũng sẽ không được tham gia góp vốn vào doanh nghiệp bảo hiểm.

Ông Ba băn khoăn: “Nếu hiểu theo pháp luật hiện hành thì những đối tượng bị cấm thành lập, quản trị vẫn có thể góp vốn. Nhưng theo quy định sửa đổi đây thì những đối tượng này sẽ không được tham gia góp vốn. Có phải chúng ta đã thu hẹp quyền được tham gia góp vốn của các chủ thể trong xã hội không? Tôi không tìm thấy sự phân tích, luận giải thuyết phục về vấn đề này trong hồ sơ dự án luật”.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm đang đứng trước yêu cầu phải giải quyết đồng thời hai nhiệm vụ vừa tạo đà cho doanh nghiệp phát triển, vừa siết chặt kỷ cương để thị trường hoạt động minh bạch, an toàn.

Thông tin từ cơ quan chủ trì soạn thảo, quy định về điều kiện đối với tổ chức, cá nhân góp vốn thành lập doanh nghiệp bảo hiểm đã được đề cập tại nhiều điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm trước đây và hiện nay được hệ thống hóa lại trong dự thảo Luật mới. Việc bổ sung một điều quy định chung (Điều 3a) nhằm tránh trùng lặp đồng thời bảo đảm tính thống nhất trong việc áp dụng pháp luật, thay vì để các quy định tương tự xuất hiện rải rác ở nhiều điều khác nhau như trước.

Lý giải về quy định điều kiện góp vốn vào doanh nghiệp bảo hiểm, được cho là chặt chẽ hơn so với Luật Doanh nghiệp, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định đây là yêu cầu cần thiết, xuất phát từ tính đặc thù của lĩnh vực bảo hiểm. Đây là ngành kinh doanh có điều kiện, do đó bên cạnh yêu cầu tiêu chuẩn đối với tổ chức, cá nhân góp vốn, doanh nghiệp còn phải đáp ứng các tiêu chí tài chính nghiêm ngặt, bao gồm mức vốn pháp định, vốn điều lệ tối thiểu, nguồn gốc vốn góp và quy định về phòng chống rửa tiền.

Cuối cùng, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định quan điểm xuyên suốt khi xây dựng luật là phải đặt sự thận trọng và bảo vệ quyền lợi người dân lên hàng đầu.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm đang đứng trước yêu cầu phải giải quyết đồng thời hai nhiệm vụ vừa tạo đà cho doanh nghiệp phát triển, vừa siết chặt kỷ cương để thị trường hoạt động minh bạch, an toàn. Những ý kiến đóng góp sâu sắc, đa chiều từ nghị trường sẽ là cơ sở quan trọng để cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện dự thảo, trình Quốc hội một văn bản luật thực sự chất lượng, đáp ứng kỳ vọng của cả doanh nghiệp và người dân./

Những ý kiến đóng góp sâu sắc, đa chiều từ nghị trường sẽ là cơ sở quan trọng để cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện dự thảo, trình Quốc hội một văn bản luật thực sự chất lượng, đáp ứng kỳ vọng của cả doanh nghiệp và người dân.

(Vietnam+)