Sữa giả, thực phẩm chức năng giả tràn lan: Vai trò quản lý thị trường ở đâu?

Công an ra tay, quản lý thị trường ở đâu?

Từ đầu năm 2025 đến nay, cơ quan công an đã liên tiếp phát hiện và triệt phá nhiều vụ sản xuất, buôn bán sữa giả, thực phẩm chức năng giả quy mô lớn trên cả nước và phần lớn không do lực lượng quản lý thị trường (QLTT) phát hiện.

Đơn cử, trong tháng 4, tại Hà Nội, Công an thành phố Hà Nội đã khởi tố hai vụ án riêng biệt liên quan đến việc kinh doanh thực phẩm chức năng giả, làm giả nhãn mác, sử dụng bao bì ngoại để đánh lừa người tiêu dùng. Trong khi đó, đã khởi tố nhiều bị can liên quan đến các công ty Rance Pharma và Hacofood Group vì hành vi buôn bán hàng giả là thực phẩm chức năng, đồng thời có dấu hiệu vi phạm pháp luật về kế toán và thuế.

Bộ Công an đã khởi tố, nhiều người liên quan đến Công ty TNHH Z Holding, đơn vị đứng sau nhãn hiệu sữa bột HIUP.

Tại TP.HCM và Đắk Lắk, lực lượng công an cũng đã khởi tố 5 bị can thuộc các công ty Asia Life và Chị Em Rọt, do hành vi sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng giả với nhãn hiệu nước ngoài, không rõ nguồn gốc. Tất cả các vụ việc trên đều diễn ra trong tháng 4/2025 và đều được phát hiện qua điều tra nghiệp vụ của lực lượng công an, chứ không phải từ lực lượng QLTT.

Tháng 6/2025, Bộ Công an đã khởi tố, nhiều người liên quan đến Công ty TNHH Z Holding, đơn vị đứng sau nhãn hiệu sữa bột HIUP 27. Theo điều tra, công ty này đã sản xuất và phân phối hàng trăm nghìn lon “sữa” không đảm bảo thành phần dinh dưỡng, sử dụng bột pha trộn và phẩm màu công nghiệp nhưng vẫn gắn mác “cao cấp”, quảng cáo rầm rộ qua các KOLs và bán công khai trên nền tảng số với doanh thu lên tới 6.700 tỷ đồng. Vụ việc được phát hiện bởi cơ quan Công an mà không phải do QLTT phát hiện dù sản phẩm đã lưu hành công khai rất lâu trên thị trường.

Lê Anh Nuôi và bác sĩ Cung tại xưởng yến sào.

Theo thống kê của Bộ Công an, đến tháng 6/2025, đã có 6 vụ án lớn liên quan đến thực phẩm, sữa giả bị khởi tố với hơn 104 bị can, hàng trăm tấn hàng hóa vi phạm và gần 900 nhãn hiệu bị làm giả. Tất cả đều được phát hiện nhờ điều tra và phối hợp liên ngành do lực lượng công an chủ trì. Thực tế đó đặt ra câu hỏi, vai trò giám sát, phát hiện sớm của lực lượng QLTT đang ở đâu, khi hàng giả, thực phẩm chức năng giả, thực phẩm độc hại vẫn ngang nhiên lưu hành công khai suốt nhiều tháng trời?

Chống hàng giả, cần sự chủ động

Không chỉ riêng sữa bột, tình trạng thực phẩm chức năng giả “đội lốt hàng ngoại”, bánh kẹo nhập lậu, yến chưng không công bố chất lượng đang được bán công khai trên mạng xã hội cũng khiến dư luận lo ngại. Trên các nền tảng như TikTok, Facebook, hàng loạt sản phẩm giá rẻ, có loại chỉ vài chục nghìn đồng một hũ được livestream rầm rộ nhưng gần như không thấy sự kiểm tra, xử lý từ phía các cơ quan chuyên trách.

Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an) công bố, từ đầu năm 2025, đơn vị này đã khởi tố 6 vụ án với hơn 104 bị can liên quan sữa giả, thực phẩm chức năng giả. Hầu như không có vụ nào do QLTT chủ động phát hiện. Trong khi đó, lực lượng QLTT, là đơn vị tuyến đầu trong phòng ngừa và ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại, là cơ quan kiểm tra, kiểm soát lưu thông hàng hóa. Thế nhưng, thực tế cho thấy, nhiều vụ việc chỉ bị phát hiện sau khi báo chí phản ánh hoặc cơ quan công an vào cuộc.

Phạm Thoại bán yến sào 39% yến tươi có giá 10 - 11 nghìn đồng/ hũ.

Nhưng không thể phủ nhận, thời gian qua, lực lượng QLTT đã có những đợt cao điểm kiểm tra, xử lý hàng giả, hàng nhái. Cụ thể, năm 2024, lực lượng QLTT đã xử lý 47.135 vụ vi phạm. Còn theo thống kê từ Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, 6 tháng qua, các đơn vị, địa phương bắt giữ, xử lý gần 50 nghìn vụ việc về buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, khởi tố hình sự gần 1,9 nghìn vụ. Song những chiến dịch này thường chỉ mang tính thời điểm, thiếu tính liên tục và chưa tạo được răn đe đủ mạnh, chưa hình thành được hệ thống giám sát liên tục.

Luật sư Nguyễn Đức Hùng, Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiện Duyên cho rằng, lực lượng QLTT giữ vai trò chủ đạo trong công tác phòng, chống và xử lý các hành vi sản xuất, kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả, góp phần ổn định thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Mặc dù, lực lượng QLTT đã có nhiều nỗ lực, phát hiện và xử lý nhiều vụ việc vi phạm nhưng tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ vẫn đang diễn biến rất phức tạp. Điều đó đòi hỏi lực lượng QLTT phải tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. Cần có sự thay đổi về cách “kiểm tra theo kế hoạch” sang chủ động giám sát.

Lê Anh Nuôi quảng cáo yến sào Đỗ Thị Toán.

Còn theo PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện tài nguyên, môi trường và Phát triển cộng đồng, đại biểu Quốc hội khóa XIII, thực phẩm và sữa bột là nhu cầu thiết yếu và nguồn dinh dưỡng quan trọng đối với con người, đặc biệt đối với các cụ già, trẻ em và người bệnh. Nếu các sản phẩm bị làm giả thì đây không chỉ đơn thuần là hành vi gian lận kinh tế mà còn gây hậu quả rất nghiêm trọng liên quan đến sức khỏe, thậm chí tính mạng con người. Vì vậy, trách nhiệm QLTT không chỉ lập biên bản, xử phạt hành chính mà phải kết hợp truy cứu hình sự nếu có đủ yếu tố cấu thành tội và truy tận gốc nguồn cung ứng và công bố công khai vi phạm để cảnh báo với cộng đồng.

Việc hàng loạt vụ sữa bột giả, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, yến chưng “giá rẻ bất ngờ” xuất hiện công khai hé lộ lỗ hổng nghiêm trọng trong công tác kiểm soát thị trường. Trong khi người tiêu dùng đang trở thành nạn nhân thì vai trò của lực lượng QLTT, tuyến đầu chống hàng gian, hàng giả lại chưa được phát huy đúng mức.

Ánh Phương/VOV.VN