Sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân: Khơi thông 'điểm nghẽn' giảm trừ gia cảnh

Quang cảnh hội thảo.

Mức giảm trừ gia cảnh chưa phù hợp

Theo thông tin từ Ban Chính sách-Cục Thuế (Bộ Tài chính), thuế thu nhập cá nhân là một trong những nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước; đóng vai trò là công cụ hữu hiệu trong điều tiết thu nhập, bảo đảm công bằng xã hội và khắc phục hạn chế của các sắc thuế khác. Trong quá trình triển khai thực hiện, Luật Thuế thu nhập cá nhân về cơ bản đã đạt được các mục tiêu khi ban hành Luật và tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế-xã hội của đất nước.

Tuy nhiên đứng trước xu thế biến động nhanh chóng của kinh tế-chính trị thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng trong quá trình phát triển tất yếu, Luật Thuế thu nhập cá nhân đã bộc lộ một số hạn chế cần được nghiên cứu sửa đổi phù hợp, bảo đảm mục tiêu công bằng, khuyến khích sản xuất, tiêu dùng, hội nhập kinh tế quốc tế gắn với thúc đẩy phát triển bền vững.

Tại hội thảo, PGS,TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Ngân hàng-Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho biết, thuế thu nhập cá nhân của Việt Nam là một trong 9 loại thuế hiện nay đóng góp hơn 198 nghìn tỷ trong tổng thu hơn 1,9 triệu tỷ (ước tính) năm 2024 chiếm khoảng 10% trên tổng thu. Tỷ trọng thu thuế trên tổng nguồn thu ngày một tăng, góp phần điều tiết thu nhập tạo công bằng.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, tổng số thu từ thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam có xu hướng gia tăng mạnh mẽ trong giai đoạn 2020-2024. Theo số liệu thống kê, chỉ trong vòng 4 năm, tổng thu thuế thu nhập cá nhân đã tăng khoảng 80%, gần như gấp đôi. Điều này đặt ra nhiều vấn đề về tính hợp lý của chính sách thuế hiện hành, đặc biệt là mối quan hệ giữa tốc độ tăng số thu thuế và tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người.

Đáng chú ý, trong giai đoạn này, tốc độ tăng thuế thu nhập cá nhân không chỉ nhanh hơn thu nhập bình quân đầu người mà còn không phản ánh đúng sự thay đổi của thu nhập thực. Do vậy, cần xem xét lại mức giảm trừ gia cảnh cũng như biểu thuế lũy tiến để bảo đảm chính sách thuế công bằng hơn, phù hợp thực tế kinh tế và mức sống của người lao động Việt Nam.

PGS,TS Lê Xuân Trường, Trưởng Khoa Thuế và Hải quan (Học viện Tài chính) cũng cho biết, khi so sánh mức giảm trừ bản thân của Việt Nam với GDP bình quân đầu người thì mức giảm trừ bản thân của Việt Nam khá cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Cụ thể, so với Indonesia, một nước trong khu vực Đông Nam Á và ở trình độ phát triển tương đương (GDP đầu người của Indonesia năm 2024 là 4.981 USD, còn GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2024 là 4.700 USD) thì mức giảm trừ bản thân người nộp thuế của Việt Nam cao hơn khoảng 50%.

Chia sẻ về biểu thuế thu nhập cá nhân, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội tư vấn thuế cho rằng, hiện nay Biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công với 7 bậc thuế: 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 30% và 35%. Tuy nhiên, biểu thuế lũy tiến từng phần hiện hành là chưa hợp lý do khoảng cách giữa các bậc quá hẹp, nên dẫn đến những người có mức thu nhập cao bị điều tiết thuế khá cao.

Sửa đổi toàn diện, bảo đảm rõ ràng, minh bạch

Với nhận định, mức giảm trừ gia cảnh hiện nay đã lỗi thời so mức sống thực tế, không phản ánh đúng chi phí sinh hoạt của người lao động, khi đóng góp ý kiến sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, PGS,TS Phan Hữu Nghị cho rằng, nên giảm số bậc thuế từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, đồng thời mở rộng khoảng cách giữa các bậc. Ngoài ra, thuế suất cao nhất có thể điều chỉnh về mức hợp lý hơn, khoảng 25%, thay vì 35% như hiện nay. Do đó, cần điều chỉnh mức giảm trừ này dựa trên các yếu tố kinh tế như CPI, thu nhập bình quân đầu người và mức lương tối thiểu.

Bày tỏ sự đồng tình với quan điểm này, bà Nguyễn Thị Cúc cũng đưa ra ý kiến, cùng với điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, biểu thuế lũy tiến từng phần, chính sách ưu đãi cần chi tiết thu nhập chịu thuế từ tiền lương tiền công bảo đảm rõ ràng, minh bạch. Đặc biệt là thu nhập bằng hiện vật, các khoản lợi ích được hưởng, tương đồng giữa thu nhập từ tiền lương tiền công với thu nhập khác, giữa thuế thu nhập cá nhân với sắc thuế khác. Đồng thời quy định phương thức thu thuế, tránh tình trạng như hiện hành, thuế thu nhập cá nhân được tạm thu theo tháng, quyết toán năm; những tháng đầu năm mức thu nhập cao từ lương tháng 13, thưởng, tết… phải nộp thuế ngay nhưng đến hết quý 1 năm sau (12 tháng) khi quyết toán thuế mới được bù trừ tiền thuế cả năm, gây thiệt thòi cho người nộp thuế.

Cũng tại hội thảo, với nhiều thí dụ cụ thể, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, một trong những nguyên nhân khiến người dân ngại kê khai thuế là thủ tục hành chính còn rườm rà, thiếu minh bạch. Việc đơn giản hóa, tự động hóa quy trình khai thuế và hoàn thuế sẽ giúp khuyến khích người dân tuân thủ quy định thuế tốt hơn.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế giải quyết công bằng, tránh trường hợp người có ý thức tuân thủ bị phạt do lỗi hành chính không đáng có, trong khi những đối tượng cố tình trốn thuế lại không bị phát hiện hay xử lý nghiêm minh.

MINH PHƯƠNG