Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp

Thời gian qua, các doanh nghiệp đồ uống có cồn đối mặt với nhiều khó khăn vì giá nguyên liệu tăng, nhu cầu giảm

Chính sách thuế cần hài hòa các mục tiêu

Dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo, dự kiến sẽ được Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025). Trong đó, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm rượu, bia và bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Theo quan điểm của nhiều hiệp hội doanh nghiệp như Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước Giải khát Việt Nam, cùng các chuyên gia và lãnh đạo các doanh nghiệp, đề xuất tăng thuế cần nghiên cứu thực tế, lộ trình khả thi, cân nhắc sức chịu đựng của doanh nghiệp, ngành hàng với lợi ích của sắc thuế, đồng thời đảm bảo sự hài hòa với các quy định, thông lệ của các nước trên thế giới.

Thời gian qua, các doanh nghiệp đồ uống có cồn đối mặt với nhiều khó khăn vì giá nguyên liệu tăng, nhu cầu giảm dẫn tới doanh thu, lợi nhuận sụt giảm trong năm 2023 và đầu năm 2024, một số nhà máy bia phải tạm dừng hoạt động để tìm giải pháp tối ưu cho tài sản, tối ưu hóa hoạt động sản xuất - kinh doanh.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết, bức tranh kinh tế toàn cầu suy giảm, phục hồi chậm sau đại dịch Covid-19, môi trường kinh doanh quốc tế có nhiều rủi ro, bất định và đều tác động khá mạnh đối với kinh tế Việt Nam - một nền kinh tế mở và hội nhập sâu rộng. Tình hình kinh tế, kinh doanh tại Việt Nam dần phục hồi, nhưng không đồng đều, trong đó ngành đồ uống có lợi nhuận liên tục giảm, năm 2021 giảm 12%, năm 2022 giảm 6%, năm 2023 ước giảm 10 - 12%.

TS. Cấn Văn Lực cho rằng, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt có thể tăng thu ngân sách nhà nước trong ngắn hạn, nhưng trong trung và dài hạn sẽ làm giảm sức cầu tiêu dùng, giảm doanh thu và lợi nhuận doanh nghiệp, qua đó giảm nguồn thu từ thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp. Theo đó, tổng hòa về việc tăng hay giảm thu thuế là chưa rõ. Cần đánh giá tác động nếu tăng thuế một cách thấu đáo và toàn diện, từ đó lựa chọn hướng sửa đổi phù hợp nhất với bối cảnh kinh tế Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nêu quan điểm, việc điều chỉnh thuế suất các mặt hàng rượu, bia cần hướng đến chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hài hòa với các mục tiêu và phù hợp với bối cảnh cụ thể. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao và liên tục nhiều khả năng không mang lại hiệu quả như mục tiêu đề ra. Có thể việc tăng thuế làm tăng giá bán, hạn chế sản xuất rượu, bia, nhưng chưa hẳn sẽ đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng mặt hàng rượu, bia. Chẳng hạn, việc tăng thuế cao dẫn đến hàng nhập lậu tăng, người tiêu dùng có thu nhập cao chuyển sang uống rượu, bia nhập lậu. Người tiêu dùng ở nông thôn, có thu nhập thấp chuyển sang cơ chế tự cung, tự cấp và bán lấy lãi bằng cách tự nấu rượu, tự pha chế, không nộp thuế tiêu thụ đặc biệt, không đảm bảo chất lượng sản phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Theo đó, mục tiêu hạn chế tiêu dùng đồ uống có cồn, đảm bảo sức khỏe cộng đồng khó thực hiện. Cần cân nhắc nghiên cứu kỹ thêm tác động tăng thuế nhanh và cao theo dự Luật đến thị trường, hoạt động sản xuất - kinh doanh, người tiêu dùng, sức khỏe cộng đồng.

“Xem xét phương án giãn thời gian tăng thuế suất có lộ trình để các doanh nghiệp có điều kiện xây dựng phương án, chuyển đổi sản xuất - kinh doanh, không bị xáo trộn quá lớn. Ví dụ, năm đầu tăng thuế suất 5%, các năm tiếp theo tăng theo lộ trình vài năm thay một lần. Khi có chính sách hợp lý sẽ hài hòa hơn các mục tiêu đặt ra của thuế tiêu thụ đặc biệt. Tăng thuế không quá đột ngột và có lộ trình để các tổ chức kinh doanh có thời gian chuyển đổi, không ảnh hưởng quá lớn đến các doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh, thương mại, dịch vụ ăn uống và người lao động trong chuỗi cung ứng liên hoàn này”, bà Cúc đề xuất.

Kiến nghị từ doanh nghiệp

Cần hướng đến chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hài hòa với các mục tiêu và phù hợp với bối cảnh cụ thể.

Sabeco kiến nghị, lùi thời gian điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm bia, rượu, nước giải khát có đường đến năm 2027 để doanh nghiệp có thêm thời gian thích ứng và chuẩn bị cho chính sách thuế mới. Đồng thời, nghiên cứu, xem xét lại mức thuế tiêu thụ đặc biệt đảm bảo mức thuế hợp lý với tình hình thực tế, trên cơ sở đánh giá đầy đủ các tác động một cách toàn diện (sức tiêu dùng, mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tác động tới ngân sách, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp chịu tác động trực tiếp, tác động kinh tế - xã hội,…) cũng như khuyến nghị của WHO là nên tăng giá bán rượu, bia 10%.

Ngoài ra, để tránh gây “sốc” cho thị trường, trong khi vẫn đảm bảo các mục tiêu chung, Sabeco đề xuất, giảm mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và giãn lộ trình tăng thuế như các lần tăng trước đây (với mức 5% so với mức hiện tại) như rượu từ 20 độ trở lên và bia áp dụng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1/1/2017 đến 31/12/2028 là 70%, từ 1/1/2029 đến 31/12/2030 là 75%, từ 1/1/2031 trở đi là 80%; thuế suất đối với rượu dưới 20 độ từ 1/1/2027 đến 31/12/2028 là 40%, từ 1/1/2029 đến 31/12/2030 là 45%, từ 1/1/2031 trở đi là 50%.

“Là doanh nghiệp bia hàng đầu Việt Nam với hơn 149 năm hình thành và phát triển, có hệ thống 26 nhà máy sản xuất bia hoạt động trên toàn quốc, đóng góp tích cực vào ngân sách địa phương, Sabeco khẳng định đã, đang và sẽ luôn ủng hộ chính sách, pháp luật của Nhà nước, Chính phủ, Bộ Tài chính và các bộ, ngành về việc sử dụng thuế tiêu thụ đặc biệt làm công cụ tăng thu ngân sách và hạn chế tác hại của đồ uống có cồn, cũng như duy trì cách tính thuế theo phương pháp tương đối như hiện nay”, đại diện Sabeco chia sẻ.

Trong khi đó, Heneiken Việt Nam kiến nghị, thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia giữ ổn định ở mức 65% trong vòng 3 năm đầu tiên kể từ ngày Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có hiệu lực, sau đó cứ 3 năm tăng một lần và tăng không quá 3 - 5% mỗi lần. Theo lý thuyết về đường cong Laffer (Laffer Curve), khi thuế suất tăng vượt điểm tối ưu, mục tiêu tăng thu ngân sách nhà nước sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng do doanh số sụt giảm.

Theo bà Trịnh Thị Vân Giang, đại diện Tiểu ban Rượu vang và rượu mạnh, Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ buộc các doanh nghiệp phải cắt giảm nhiều chi phí hoạt động, trong khi ngành rượu vang, rượu mạnh đã và đang đóng góp rất nhiều vào nền kinh tế Việt Nam.

“Các doanh nghiệp trong ngành hàng rượu vang và rượu mạnh còn phải đối mặt với những đề xuất và quy định khác trong thời gian tới. Ví dụ như tăng thuế giá trị gia tăng, thuế tối thiểu toàn cầu, cũng như những quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, trong khi mặt hàng đồ uống có cồn không được hưởng hỗ trợ từ giảm thuế giá trị gia tăng như các ngành hàng khác”, bà Giang nói.

PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế cho biết, nguyên tắc của việc đánh thuế là cần đảm bảo cân bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế. Thực hiện nguyên tắc này, Nhà nước sẽ không tạo ra những cú sốc tăng thuế cho doanh nghiệp, xã hội, cho người lao động. Nếu tổng số thuế phải trả quá lớn, đời sống người dân lao động không được đảm bảo, nền kinh tế sẽ bị trì trệ một cách gián tiếp, nguy cơ trốn thuế tiềm tàng… Với tỷ lệ tăng quá cao và tiến độ tăng thuế liên tục hàng năm trong các phương án do Bộ Tài chính đề xuất hiện nay sẽ dẫn đến sự sụt giảm về sản lượng, hậu quả là Chính phủ thất thu thuế. Do đó, cần cân nhắc kỹ việc tăng thuế trong bối cảnh kinh tế hiện tại của Việt Nam, tránh gây sốc cho doanh nghiệp, mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước.

Để đóng góp thêm những ý kiến, giúp cơ quan soạn thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có góc nhìn đa chiều, Báo Đầu tư sẽ tổ chức Hội thảo khoa học “Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp - Kinh nghiệm thế giới” vào 8h30 ngày 14/8/2024. Hội thảo được tổ chức theo hình thức kết hợp trực tiếp, trực tuyến livestream trên các nền tảng website, fanpage của Báo Đầu tư và đưa tin rộng rãi trên các ấn phẩm của Báo Đầu tư cũng như các kênh truyền hình và cơ quan truyền thông hàng đầu.

Hải Minh