Sức khỏe tâm thần đáng báo động của người trẻ hiện nay

Những con số đáng lo ngại

Theo thống kê của Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, khoảng 30% dân số tại Việt Nam có rối loạn tâm thần, trong đó tỉ lệ trầm cảm chiếm 25%. Đặc biệt, số lượng học sinh, sinh viên nói riêng và người trẻ nói chung rơi vào tình trạng trầm cảm chiếm đại đa số.

Theo báo cáo của UNICEF, cứ 5 thanh thiếu niên tại Việt Nam thì có 1 người đang gặp vấn đề về sức khỏe tinh thần. Và chỉ 8,4% trong số đó có thể tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ hoặc tư vấn cần thiết cho các thách thức về cảm xúc và hành vi. Hơn nữa, chỉ có 5,1% cha mẹ nhận ra rằng con mình cần được giúp đỡ về các vấn đề về cảm xúc và hành vi.

Sức khỏe tâm thần ở người trẻ ngày càng đi xuống.

Không dừng lại ở đối tượng học sinh, sinh viên, những lao động thuộc thế hệ GenZ (những người sinh ra trong khoảng năm 1997 đến 2012) đang mắc vấn đề về sức khỏe tâm thần bởi họ không chỉ phải làm việc nhiều giờ trong một tuần mà còn phải đảm nhận nhiều vai trò công việc khác nhau. Điều này xuất phát từ sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế số cũng như thị trường lao động ngày càng khắc nghi.

Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cấp bách gia đình, nhà trường, xã hội cần phối hợp để xây dựng môi trường hỗ trợ tinh thần lành mạnh, trang bị cho giới trẻ kỹ năng quản lý cảm xúc, đối mặt với áp lực và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Nguyên nhân của việc sa sút sức khỏe tâm thần ở người trẻ

Áp lực học tập và công việc ngày càng gia tăng ngay

Áp lực học tậo và công việc càng ngày càng gia tăng từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, nhiều bạn trẻ đã phải đối mặt với sự kỳ vọng lớn từ gia đình và xã hội. Cuộc đua điểm số, bằng cấp và cơ hội nghề nghiệp khiến họ luôn trong trạng thái căng thẳng, sợ thất bại, sợ bị tụt lại. Khi bước vào môi trường làm việc, áp lực lại chuyển sang hình thức khác - khối lượng công việc lớn, yêu cầu năng suất cao, cùng với sự cạnh tranh gay gắt khiến họ dễ rơi vào trạng thái kiệt sức.

Bạn N.H.P.U, sinh viên năm 3, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ: "Áp lực của mình chủ yếu đến từ việc học vì thế mà trước mỗi kì thi thì mình chỉ ngủ khoảng 4 tiếng 1 ngày. Ngoài ra thì mình còn gặp áp lực vì sợ không tìm được việc làm ưng ý khi ra trường."

Ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội.

Mạng xã hội vừa là công cụ kết nối, vừa là nguyên nhân gây ra những vấn đề tâm lý nghiêm trọng. Việc liên tục tiếp xúc với hình ảnh thành công, cuộc sống hào nhoáng của người khác khiến nhiều bạn trẻ rơi vào tình trạng so sánh, tự ti, cảm giác "mình không đủ tốt". Không ít người bị lệ thuộc vào mạng xã hội, dẫn đến rối loạn giấc ngủ, giảm tập trung và tăng cảm giác cô đơn.

Giới trẻ thường có xu hướng giấu kín cảm xúc tiêu cực, ngại chia sẻ với người khác vì sợ bị đánh giá là "yếu đuối". Bên cạnh đó, hệ thống hỗ trợ tâm lý tại trường học, nơi làm việc hay trong cộng đồng còn hạn chế, khiến nhiều người không biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ đúng lúc.

Mạng xã hội gián tiếp gây ra tình trạng áp lực, lo âu.

Sinh hoạt không lành mạnh

Nhiều người trẻ có thói quen thức khuya, bỏ bữa, sử dụng caffeine hoặc đồ uống có cồn để duy trì năng lượng, trong khi lại ít vận động thể chất. Lối sống thiếu khoa học kéo dài khiến cơ thể mệt mỏi, tâm trạng dễ bất ổn và khả năng tập trung suy giảm - những yếu tố trực tiếp làm tổn hại sức khỏe tinh thần.

Những hệ lụy đáng sợ

Sức khỏe tinh thần không chỉ ảnh hưởng đến cảm xúc nhất thời mà còn tác động sâu sắc đến chất lượng cuộc sống, hiệu suất làm việc và các mối quan hệ xã hội. Khi người trẻ rơi vào trạng thái mất cân bằng tâm lý trong thời gian dài, hậu quả để lại thường nghiêm trọng và khó lường.

Những vấn đề như căng thẳng, lo âu hay trầm cảm khiến khả năng tập trung, sáng tạo và ghi nhớ của người trẻ giảm sút rõ rệt. Nhiều người trở nên mệt mỏi, thiếu động lực, làm việc cầm chừng hoặc dễ phạm sai sót. Về lâu dài, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến con đường học tập và sự nghiệp, khiến họ dễ rơi vào vòng luẩn quẩn của thất bại - tự ti - áp lực.

Căng thẳng kéo dài gây suy giảm trí nhớ.

Căng thẳng kéo dài gây suy giảm trí nhớ

Tinh thần sa sút thường kéo theo những biểu hiện thể chất rõ rệt như rối loạn giấc ngủ, đau đầu, mệt mỏi mãn tính, rối loạn tiêu hóa hoặc tim mạch. Khi cơ thể liên tục ở trạng thái căng thẳng, hệ miễn dịch suy yếu, khiến người trẻ dễ mắc bệnh và phục hồi chậm hơn. Tiến sĩ Rahul Chandhok - Chuyên gia khoa học hành vi và sức khỏe tâm thần tại Bệnh viện Artemis, Ấn Độ cho biết: căng thẳng kích hoạt giải phóng cortisol, một loại

hormone giúp cơ thể phản ứng với căng thẳng. Tuy nhiên, nồng độ cortisol tăng cao mạn tính có thể ức chế chức năng miễn dịch bằng cách giảm sản xuất tế bào lympho, đây là những tế bào bạch cầu cần thiết để chống lại nhiễm trùng.

Đáng sợ hơn, tình trạng tổn thương tinh thần kéo dài có thể gây ra các bệnh tâm thần như: trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc lưỡng cực…Điều này có thể dẫn đến các hành vi tự hại, thậm chí là tự tử.

Giải pháp nào cho người trẻ?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, mọi người cần thực hiện 6 điều này như một phần trong thói quen hàng ngày của bạn để tránh các vấn đề về sức khỏe tinh thần: Tìm kiếm liệu pháp, duy trì hoạt động, giữ liên lạc với những người thân yêu, ngủ ngon, ăn uống lành mạnh, nói về cảm xúc của bạn. Những thói quen tưởng chừng đơn giản ấy lại chính là "lá chắn" hiệu quả giúp con người duy trì trạng thái cân bằng trong tâm trí.

Để có được tinh thần khỏe mạnh, điều cần quan tâm trước hết là rèn luyện thể chất. Bác sĩ CKI Huỳnh Mộng Đức - Phó Giám đốc phụ trách Bệnh viện Tâm thần Quy Nhơn cho biết: "Ngủ đủ giấc, ăn uống cân đối, tập thể dục thường xuyên giúp cơ thể tiết ra endorphin - "hormone hạnh phúc" - giúp giảm căng thẳng hiệu quả. Bên cạnh đó, cần biết lập kế hoạch hợp lý, chia nhỏ công việc, học cách "nói không" khi quá tải. Thực hành thiền, yoga hay chánh niệm cũng giúp tâm trí được thư giãn, cân bằng hơn."

Nhận diện stress sớm là chìa khóa. Người trẻ nên rèn kỹ năng tự quan sát bản thân và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết. BSCKII. Bùi Văn Lợi, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: "Trong những thời điểm cảm xúc tiêu cực và ý nghĩ tự sát xuất hiện, điều quan trọng nhất là phải tìm kiếm sự giúp đỡ ngay lập tức từ bên ngoài. Bạn không nên cố gắng vượt qua một mình."

Hơn hết, để người trẻ thật sự vượt qua khủng hoảng tinh thần, chỉ nỗ lực cá nhân thôi là chưa đủ. Họ rất cần sự đồng hành và hỗ trợ từ gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Gia đình cần trở thành nơi an toàn để lắng nghe và thấu hiểu, thay vì đặt ra áp lực. Nhà trường nên tăng cường các hoạt động tư vấn tâm lý, giúp học sinh, sinh viên học cách chia sẻ và quản lý cảm xúc.

Phòng tâm lý học đường tại trường liên cấp Lômônôxốp Tây Hà Nội.

Ở phạm vi rộng hơn, xã hội cần xây dựng môi trường cởi mở và nhân văn hơn với những người gặp vấn đề về tâm lý. Việc đầu tư vào hệ thống chăm sóc sức khỏe tinh thần, mở rộng các đường dây nóng, hoặc tạo các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức là vô cùng cần thiết.

Sức khỏe tinh thần không chỉ là chuyện của cá nhân, mà là trách nhiệm chung của cộng đồng. Khi gia đình biết lắng nghe, nhà trường biết hỗ trợ, và xã hội biết bao dung, người trẻ sẽ có thêm điểm tựa để đứng vững.

Trà Vy